Prava LGBT+ osoba u Hrvatskoj
| |
| Zakonska regulativa | |
| Legalizacija homoseksualnosti |  – 1977. godine
|
| Rodni identitet |
|
| Antidiskriminacioni zakoni | - Zabranjuje sve oblike diskriminacije i zakon prepoznaje zločin iz mržnje.
|
| Uzrast seksualne saglasnosti | – Izjednačeno na 14 godina, 1998. godine
|
| Vojna služba |
|
| Porodična prava | |
| Brak |  Ne. Zabranjen ustavom. |
| Istopolna zajednica | – Istospolne zajednice od 2003.; životno partnerstvo od 2014.
|
| Usvajanje | Da [1] |
| In vitro fertilizacija za lezbijke |
Da |
 LGBT+ u Hrvatskoj
| |
| Organizacije | |
| Prava | |
| Mediji | |
| Događaji | |
| Osobe | |
| Značajna mesta | |
 LGBT+ portal
| |
Hrvatska je još uvek prilično konzervativna država pod jakim uticajem Katoličke crkve, što se posebno pokazuje u javnim reakcijama na teme koje se tiču lezbijki, gejeva, biseksualnih i transrodnih osoba. Istopolni odnosi između muškaraca i između žena nisu zabranjeni, ali domaćinstva koja vode istopolni parovi ne uživaju jednak nivo pravne zaštite kao domaćinstva heteroseksualnih parova. Nekoliko aktivnih LGBT organizacija u Hrvatskoj utiče na postepene promene društvenog odnosa prema LGBT osobama.
Hrvatska priznaje neregistrovana istopolna partnerstva, kojima zakon priznaje neka prava vezana za imovinu.
Hrvatska je jedna od potpisnica Deklaracije Ujedinjenih nacija o seksualnoj orijentaciji i rodnom identitetu.
Dekriminalizacija homoseksualnosti uredi
U vreme SFRJ homoseksualnost, odnosno homoseksualni odnosi između muškaraca bili su kažnjavani po članu 186. stavu 2 Krivičnog zakona SFRJ. Predviđena kazna iznosila je do jedne godine zatvora. Do liberalizacije dolazi nakon ustavnih promena iz 1974. godine, kada se, reformom zakonodavstva i prenošenjem ovlašćenja sa federalnog na republički i pokrajinski nivo, ukida federalni krivični zakon. Dobivši ovlašćenje da samostalno donosi krivični zakon, Hrvatska je dekriminalizovala homoseksualnost 1977. godine.
Godine 1998. u saborsku proceduru ulaze izmene i dopune Krivičnog zakona. Na predlog vlade, donja granica za slobodno stupanje u seksualne odnose izjednačeno je za homoseksualne i heteroseksualne osobe i iznosi 14 godina.
Hrvatsko psihijatrijsko društvo od 1973. godine tretira homoseksualnost kao jednu od normalnih varijacija ljudske seksualnosti. Gejevima nije zabranjeno služenje vojske.
Zabrana diskriminacije uredi
Hrvatski sabor je od 2003. godine usvojio nekoliko amandmana koje su predložile LGBT organizacije koje se tiču antidiskriminacionih odredbi.
Zakon o ravnopravnosti polova uredi
U članu 6, stav 3, zabranjuje se: "diskriminacija na temelju polne orijentacije". Član 16. Stav 2 istog zakona zabranjuje: "javno prikazivanje i predstavljanje žena i muškaraca na uvredljiv, omalovažavajući ili ponižavajući način, s obzirom na pol i polnu orijentaciju."[2]
Zakon o radu uredi
Prema članu 2, stav 1 Zakona o radu, zabranjena je "direktna ili indirektna diskriminacija osobe koja traži zaposlenje i osobe koja se zaposli […] na temelju […] polnog opredjeljenja […]".[3]
Zakon o naučnoj djelatnosti i visokom obrazovanju uredi
U članu 77, koji definiše uslove upisa u institucije visokog obrazovanja, kaže se: "Sveučilište, veleučilište ili visoka škola utvrđuju postupak odabira kandidata za upis na način koji garantuje ravnopravnost svih kandidata bez obzira na rasu, boju kože, pol, jezik, vjeru, političko ili drugo uvjerenje, nacionalno ili socijalno porijeklo, imovinu, rođenje, društveni položaj, invalidnost, seksualnu orijentaciju i dob."[4]
Zakon o elektronskim medijima uredi
Član 15, Zakona o elektronskim medijima kaže da je u programskim sadržajima zabranjeno: "[…]poticati na diskriminaciju ili neprijateljstvo prema pojedincima ili grupama, zbog njihovog porijekla, boje kože, političkog uvjerenja, stavova, zdravstvenog stanja, pola, seksualnih ili drugih određenja ili osobina"[5]
Zakon o Hrvatskoj radioteleviziji uredi
U članu 8, Zakona o Hrvatskoj radio-televiziji zabranjeno je: " poticati, pogodovati poticanju i širiti nacionalnu, rasnu ili vjersku mržnju i netrpeljivost, antisemitizam i ksenofobiju, kao i poticati na diskriminaciju ili neprijateljstvo prema pojedincima ili grupama, zbog njihovog porekla, boje kože, političkog uvjerenja, stavova, zdravstvenog stanja, pola, seksualnih ili drugih određenja ili osobina"[6]
Zakon o sportu uredi
Zakon o sportu, donet 2006. godine garantuje jednaku dostupnost sportu "bez obzira na dob, rasu, pol, polnu orijentaciju, vjeru, nacionalnost, društveni položaj, političko ili drugo uvjerenje."[7]
Zakon o azilu uredi
Zakon o azilu, donet 2007. godine pod pojmom određena društvena grupa podrazumeva i "grupu koja se temelji na zajedničkim karakteristikama polne orijentacije"[8], kojoj se može odobriti privremena zaštita u Hrvatskoj ukoliko "[…] ih zemlja njihovog porijekla nije spremna ili nije u mogućnosti zaštititi."
Zakon o volonterstvu uredi
Zakon o volonterstvu iz 2007. godine uređuje da je organizator volontiranja dužan da postupa u skladu sa načelom jednakim mogućnosti bez obzira na: "dob, rasu, boju kože, jezik, vjeru, pol, polnu orijentaciju, rod i rodno izražavanje […]"[9]
Krivično zakonodavstvo uredi
Kazneni zakon iz 2006. godine prvi u Evropi uvodi pojam „zločina iz mržnje"[10]. Zakon definiše zločin iz mržnje kao "svako kazneno djelo iz ovoga Zakona, počinjeno iz mržnje prema osobi zbog njezine rase, boje kože, pola, polne orijentacije, jezika, vjere, političkog ili drugog uvjerenja, nacionalnog ili socijalnog porijekla, imovine, rođenja, obrazovanja, društvenog položaja, dobi, zdravstvenog statusa ili drugih osobina"[11]
Ova odredba je prvi put primenjena 2007. godine kada je napadač na povorku Zаgreb Pride-a osuđen na 14 meseci zatvora.
Zakon o zabrani diskriminacije uredi
Godine 2008. donet je opšti antidiskriminacioni zakon, pod nazivom „Zakon o suzbijanju diskriminacije“. Zakon osigurava i podstiče jednakost i štiti od diskriminacije na osnovu "[…] rodnog identiteta, izražavanja ili spolne orijentacije."[12]
Istopolne zajednice i brakovi uredi
Godine 2003, 14. jula, Sabor je usvojio Zakon o istospolnim zajednicama (zakon je proglašen 16.7.2003), kojim se priznaju istopolne (neregistrovane) zajednice. Istopolna zajednica, prema ovom zakonu, jeste životna zajednica dviju osoba istog spola (u daljnjem tekstu: partner/ica) koje nisu u braku, izvanbračnoj ili drugoj istospolnoj zajednici, a koja traje najmanje tri godine te koja se temelji na načelima ravnopravnosti partnera, međusobnog poštovanja i pomaganja, te emotivnoj vezanosti partnera. (član 2.)
Prava koja se garantuju i uređuju ovim zakonom su pravo na izdržavanje od strane partnera, odnosno partnerke, kao i pravo na zajedničko sticanje imovine i raspolaganje njome. Zakon, takođe, zabranjuje diskriminaciju na osnovu istopolne zajednice i homoseksualne orijentacije.[13]
Kako je istopolna zajednica u Hrvatskoj vid neregistrovanog istopolnog partnerstva, ona se mora dokazivati pred sudom.
Mnoga prava, međutim, nisu pokrivena postojećim zakonom o istopolnim zajednicama, kao što su prava vezana za nasledstvo, imigraciono pravo, poreske olakšice i kreditne garancije, donošenje odluka o hitnim medicinskim slučajevima. Zbog toga postoji inicijativa za donošenje zakona o registrovanim zajednicama koji bi garantovao veća prava i umanjio diskriminaciju po navedenim i drugim pitanjima. Tokom kampanje pred parlamentarne izbore Iskorak i Kontra su organizovale okrugli sto "Prava seksualnih i rodnih manjina u kontekstu predstojećih izbora za novi saziv Hrvatskog sabora", na kome su sve političke partije, osim HSLS-a podržale ideju o registrovanom partnerstvu. Okruglom stolu nije prisustvovao niko iz HDZ-a.[14]
Istopolnim parovima u Hrvatskoj nije omogućeno usvajanje dece.
Istopolnim parovima 2014. godine omogućeno je stupanje u životna partnerstva uvođenjem Zakona o životnom partnerstvu osoba istog spola.[15]
Zаgreb Pride uredi
U Zagrebu se od 2002. godine redovno organizuje parada ponosa LGBT osoba, pod nazivom Zаgreb Pride.
Reference uredi
- ^ „Povijesna presuda Upravnog suda u Zagrebu: Istospolni partneri mogu biti posvojitelji”. Sjever.hr (na jeziku: hrvatski). 6. 5. 2021. Pristupljeno 6. 5. 2021.
- ^ Zakon o ravnospravnosti spolova Arhivirano na sajtu Wayback Machine (24. јануар 2011) na sajtu Ureda za ravnopravnost spolova Vlade Republike Hrvatske (језик: хрватски)
- ^ Zakon o radu, na sajtu Narodnih novina. (језик: хрватски)
- ^ Zakon o znanstvenoj djelatnosti i visokom obrazovanju[мртва веза] na sajtu Nacionalnog vijeća za znanost (језик: хрватски)
- ^ Zakon o elektroničkim medijima (језик: хрватски)
- ^ Zakon o HRT-u (језик: хрватски)
- ^ Zakon o športu (језик: хрватски)
- ^ Zakon o azilu (језик: хрватски)
- ^ Zakon o volonterstvu (језик: хрватски)
- ^ Zlocin iz mrznje uveden u Kazneni zakon[мртва веза] (језик: хрватски)
- ^ Kazneni zakon Архивирано на сајту Wayback Machine (5. mart 2016) (jezik: hrvatski)
- ^ Zakon o suzbijanju diskriminacije (jezik: hrvatski)
- ^ Zakon o istospolnim zajednicama Arhivirano na sajtu Wayback Machine (19. maj 2009) na sajtu Pravobranitelja/ice za ravnopravnost polova (jezik: hrvatski)
- ^ Većina stranaka podržava registrirano partnerstvo istospolnih partnera[mrtva veza] na sajtu Nacionala (jezik: hrvatski)
- ^ „Zakon o životnom partnerstvu osoba istog spola”. Zakon.hr (na jeziku: hrvatski). Pristupljeno 18. jun 2019.