Pretorijska prefektura
Pretorijska prefektura (lat. Praefectura praetorio) bila je teritorijalna jedinica poznog Rimskog carstva u doba Dominata (293-476). Posle pada Zapadnog rimskog carstva (476), ova podela se održala u Vizantiji još neko vreme.[1]
Pozadina uredi
Reforme cara Dioklecijana (293-305) i Konstantina Velikog (324-337) imale su za cilj da ojačaju centralnu vlast i oslabe vlast namesnika u provincijama, čije su pobune i uzurpacije obeležile ceo 3. vek i dovele do krize Rimskog carstva. To je postignuto usitnjavanjem (podelom) provincija, odvajanjem vojne i civilne vlasti u provincijama i formiranjem centralne državne administracije na čelu sa carskim kancelarom.[1]
Istorija uredi
Reformama Konstantina Velikog (324-337) čitavo Rimsko carstvo bilo je podeljeno u 4 pretorijske prefekture (Istok (Orijent), Ilirik, Italija i Galija), koje su se dalje delile na dijeceze (ukupno 14), a ove na provincije (ukupno oko 120). Kako bi se smanjila moć lokalnih zapovednika i mogućnost pobune protiv centralne (carske) vlasti, Dioklecijanov i Konstantinov upravni sistem uveo je načelno odvajanje vojne i civilne vlasti: vojna vlast u prefekturama bila je u rukama duksa (lat. dux), a civilna uprava bila je u nadležnosti pretorijanskog prefekta (dijecezama su upravljali vikari, a provincijama namesnici). Da bi se moć pretorijanskih prefekata dodatno smanjila, Rim i Carigrad bili su izuzeti iz njihove nadležnosti i potčinjeni svojim gradskim prefektima.[1]
U početku se obim pa čak i broj prefektura menjao, i tek od kraja 4. veka njihove granice su se ustalile. Ogromna Istočna prefektura (lat. Praefectura praetorio per Orientem), koja se sastojala od Egipatske, Istočne, Pontijske, Azijske i Tračke dijeceze, zahvatala je Egipat sa Libijom (Kirenaikom), prednju Aziju i Trakiju. Susedna Ilirska prefektura (lat. Praefectura praetorio per Illyricum), koju su sačinjavale Dačka i Makedonska dijeceza, prostirala se sredinom Balkanskog poluostrva od Grčke na jugu do Dunava na severu. Italijanska prefektura (lat. Praefectura praetorio Illyrici, Italiae et Africae) obuhvatala je, pored Italije, najveći deo Latinske Afrike, a s druge strane, Dalmaciju, Panoniju, Norik i Reciju. U Galsku prefekturu (lat. Praefectura praetorio Galliarum) ulazile su Galija, rimski deo Britanije, Ibersko poluostrvo i zapadni deo Mavritanije.[1]