Prokurative
Prokurative, zvanično Trg Republike, je trg u centru Splita. Nalazi se uz zapadne zidine Dioklecijanove palate, izgrađene po uzoru na stariju mletačku prokuratiju. Poznata je i kao pozornica kulturnih događanja u Splitu. Već više od pedeset godina u Prokurativima se održava tradicionalni festival zabavne muzike „Split”.[1]
Istorija
urediGlavni pokretač izgradnje trga bio je tadašnji gradonačelnik Splita od 1865—1880. Antonio Bajamonti, koji je svojim radom i inicijativom pretvorio Split iz malog zapuštenog provincijskog grada u mali moderni evropski grad. On je i pokretač inicijative za osnivanje Dalmatinske zadruge koja je trebala da se bavi finansijskom stranom realizacije njegovih projekata i vizija.
Izgradnja
uredi1859—1867.
urediPrva zgrada podignuta na tadašnjoj Marmontovoj poljani bio je Teatro Bajamonti izgrađen za pet meseci,[2] a svečano otvoren 27. novembra 1859. To veliko pozorište sa 1300 sedišta je izgrađeno po nacrtima venecijanskog arhitekte i konzervatora Đanbatiste Medune, uz saradnju Mihe Klaića iz Splita.[1] Inicijator i glavni finansijer izgradnje tog pozorišta, kao i kasnijeg trga, bio je Bajamonti. Meduna mu se činila logičnim izborom jer su ga on i njegov brat obnovili 1837. godine za deset meseci, čuveno venecijansko pozorište La Feniče.
Meduna je za gradsku upravu projektovala i dva bočna krila neorenesansnih palata. Prvo zapadno krilo izgrađeno je od 1863. do 1867.[3] Dalji Bajamontijevi planovi za proširenje trga zaustavljeni su 1880. jer je Zemaljski savet u Zadru raspustio splitsku opštinu. Bio je to rezultat političke borbe između autonomaša i narodnjaka, koju je predvodio Gajo Bulat.[4] On je godinama protivnik Bajamontijeve Dalmatinske zadruge, ukazujući na njene sumnjive finansijske transakcije. Posle toga su bili izbori 1882. i pobedili su nacionalisti,[4] pa je dalja izgradnja istočnog krila potpuno zaboravljena. Jedino što je urađeno u tom periodu je postavljanje kamenih stubova 1899. na južnoj strani Marmontove livade koja je popločana u doba Bajamonti.
Teatro Bajamonti je izgoreo zajedno sa kafanom i čitaonicom 1881,[1] zgrada je nešto kasnije dograđena, ali ne u izvornom obliku i ne sa starom namenom. Po novom projektu je podeljen, tako da se bioskop nalazi u prizemlju, a sprat je ostavljen za manje pozorište u kojem danas radi Gradsko pozorište mladih.
Zapadno krilo je renovirano 1905. kada su fasadi dodani cementni maskeroni i frizovi.
1909—1928.
urediIzgradnja istočnog krila Prokurativa prema Marmontovoj ulici, koja je trgu dala današnji oblik, počela je 1909. i odvijala se u dva perioda, od 1909. do 1911. i od 1927. do 1928. godine.[5] Prvi deo istočnog krila izgradila je bečka građevinska firma Unionbaugesellschaft.
Reference
uredi- ^ a b v „Kavana-restoran Bajamonti” (na jeziku: hrvatski). FullBusiness (Herus d.o.o). Arhivirano iz originala 11. 2. 2021. g. Pristupljeno 25. 4. 2019.
- ^ „Kratka povijest splitskog kazališta” (na jeziku: hrvatski). WordPress. Arhivirano iz originala 10. 12. 2012. g. Pristupljeno 25. 4. 2019.
- ^ Duško Kečkemet (2007). Ante Bajamonti i Split (na jeziku: hrvatski). Slobodna Dalmacija. str. 275. ISBN 978-953-7088-44-6. Pristupljeno 25. 4. 2019.
- ^ a b Šime Peričić (1883). „Historijski zbornik god. XXXVI (1) str.” (PDF) (na jeziku: hrvatski). Savez povijesnih društava Hrvatske. str. 1. Arhivirano iz originala (PDF) 26. 4. 2019. g. Pristupljeno 25. 4. 2019.
- ^ „Split: proslavljena 150. godišnjica Prokurativa ” (na jeziku: hrvatski). Slobodna Dalmacija. Pristupljeno 25. 4. 2019.