Википедија

Protesti u Iranu 2022.

Protesti u Iranu u septembru 2022. počeli su 14. septembra 2022. godine nakon smrti Mahse Amini, koja je umrla nakon što ju je pritvorila (i navodno pretukla) Policija za navođenje, islamska „moralna policija“ Irana.[5] Protesti su počeli u gradovima Sakez, Sanandadž, Divandareh, Baneh i Bijar u provinciji Kurdistan, a kasnije su se proširili na druge delove Irana. Ovi protesti su se brzo proširili nakon jednog dana i na gradove Teheran, Hamedan, Mašhad, Sabzevar, Amol, Isfahan, Kerman, Širaz, Tabriz, Rašt, Sari, Karadž, Tonekabon, Arak, Ilam i mnoge druge.[6][7]

Protesti u Iranu 2022.
Niz protesta posle ubistva Mahse Amini
Deo protesta za demokratiju u Iranu i posledica smrti Mahse Amini
Datum14. septembar 2022 — danas
Lokacija
Gradovi u Iranu
Povod
Ciljevi
  • Rušenje Islamske Republike Irana
  • Ukidanje zakona o obaveznom nošenju hidžaba i drugih zakona o javnom životu
  • Ukidanje moralne policije
  • Zaustavljanje nasilja prema ženama u Iranu
  • Krivično gonjenje ubica Mahse Amini
MetodeDemonstracije, građanska neposlušnost, neredi, blokade puteva i barikade, nepoštovanje zakona o nošenju hidžaba u javnosti
StatusU toku
Strane u civilnom sukobu
Iranski demonstranti
Vodeće figure
Bez centralizovanog vođstva
Žrtve
Smrt(i)Više od 42[2][3][4]
PovredeViše od 733[1]

Zaključno sa 23. septembrom 2022, barem 41 demonstrant je ubijen, što ovo čini najsmrtonosnijim protestima od protesta 2019—2020. gde je poginulo 1500 ljudi.[2]

Pristup internetu je limitiran, a pristup aplikacijama kao što su Instagram i Votsap je blokiran. Ovo su verovatno najoštrije restrikcije pristupu interneta u Iranu od protesta 2019—2020, kad je pristup internetu bio potpuno blokiran.[8]

Pozadina

uredi

Mahsa Amini je bila 22-godišnja Iranka koju je uhapsila Patrola za navođenje (Moralna policija) 14. septembra 2022. godine. Mahdi je pretrpela moždanu smrt zbog navodnog premlaćivanja, zadobila je povredu lobanje i umrla dva dana kasnije, 16. septembra. Nakon njene sahrane, protesti su održani u različitim delovima Irana. Kasnije je 18. septembra iz provincije Kurdistan pozvano na proteste širom zemlje. Stranke iranskog Kurdistana i građanski i politički aktivisti Kurdistana proglasili su ponedeljak danom generalnog štrajka.[9][10][11]

Protesti

uredi

Nekoliko sati nakon što je Mahsa Amini umrla, grupa ljudi se okupila u znak protesta protiv njenog ubistva u blizini bolnice Kasar i uzvikivala parole poput „Smrt diktatoru“, „Patrola za navođenje je ubica“, „Ubiću, ubiću onoga ko je ubio moju sestru“, „Kunem se Mahsinom krvlju“, „Iran će biti slobodan“, „ Hamnej je ubica, njegova vlada je nevažeća“ i „Ugnjetavanje žena od Kurdistana do Teherana“. Ovi protesti su naišli na gušenje i hapšenje demonstranata. Određeni broj žena su skinule i spalile svoje hidžabe kao odgovor na napad snaga protiv pobunjenika i uzvikivale slogan „Besramni Daeš".[12][13] Neki ljudi su trubili na ulicama u znak protesta. Takođe, građani Teherana skandirali su slogane protiv iranskog suvereniteta i zakona o obaveznom nošenju hidžaba okupljajući se noću oko trga Argentina u Teheranu. Grupa žena je skinula šalove i uzvikivala parole policajcima na drugom noćnom skupu. Objavljeni snimci pokazuju hapšenje nekih od demonstranata uz nasilno postupanje.[14][15]

17. septembar

uredi

Od subote, nakon Aminine sahrane, Sakez, njen rodni grad i grad Sanandadž bili su poprište masovnih protestnih skupova, gde su snage bezbednosti upotrebile nasilnu silu da rasteraju demonstrante. Objavljena slika Aminijeve grobnice u Sakezu prikazuje reči na kamenu iznad nje na kurdskom:[16][17]

„Zina (Mahsa), nećeš umreti, tvoje ime će postati simbol”

18. septembar

uredi

Stanovnici Sanandadža ponovo su u nedelju uveče izašli na ulice da protestuju protiv smrti Mahse i uzvikivali parole „Smrt diktatoru", „Sram nas bilo, sram nas bilo / naš skotski vođa" i „Smrt Hameneju”. Grupa žena skinula je hidžab u znak protesta. Prema nepotvrđenim izvorima koje citira Bi-Bi-Si, snage bezbednosti su pucale na demonstrante.[18] Takođe, jedan broj studenata Teheranskog univerziteta održao je protestni skup u nedelju sa plakatima u rukama.[19] Ovog dana prijavljeno je veliko prisustvo snaga bezbednosti u gradovima Teheranu i Mašhadu.[20]

19. septembar

uredi

Do 19. septembra, usluga mobilnog interneta je prekinuta u centru Teherana. Prema video snimcima na društvenim mrežama, protesti su nastavljeni u centru Teherana, severnom gradu Raštu, centralnom gradu Išfanu, kao i na teritoriji zapadnih Kurda.[21] Prema Hengavu, nordijskoj organizaciji koja prati ljudska prava u Iranu, tri demonstranta su ubile snage bezbednosti u provinciji Kurdistan.[22]

Policija je ubila 23-godišnjeg muškarca po imenu Farjad Darviši dok je protestovao u gradu Valijašr u Urmiji u Iranu. Navodno su ga ubili policijski agenti obezbeđenja tokom demonstracija i preminuo je na putu za bolnicu od povreda zadobijenih od pucnjave.[23][24][25]

20. septembar

uredi

Kako prenosi Glas Amerike, nepotvrđeni video snimci na društvenim mrežama prikazuju antivladine proteste u najmanje 16 od 31 iranske provincije, uključujući Alborz, Istočni Azerbejdžan, Fars, Gilan, Golestan, Hormozgan, Ilam, Isfahan, Kerman, Kermanšah, Kurdistan, Mazandaran, Kazvin, Razavi Horasan, Teheran i Zapadni Azerbejdžan. Činilo se da demonstranti u Sariju skidaju slike Ajatolaha i njegovog prethodnika sa gradske zgrade. Iranski državni mediji javili su da su tri osobe ubijene u protestima u Kurdistanu.[26] Prema Hengavu, snage bezbednosti su ubile dva muškarca demonstranta u Zapadnom Azerbejdžanu, a na sličan način je u Kermanšahu ubijena jedna demonstranka. Tužilac u Kermanšahu negirao je odgovornost države, navodeći da su ljude ubijali „antirevolucionarni elementi". Iranski državni mediji izvestili su o smrti policijskog pomoćnika od demonstranata u južnom gradu Širazu.[22] U gradu Kermanu, žena je snimljena kako skida hidžab i seče konjski rep tokom protesta. Neki svedoci koje je intervjuisao Si-En-En okarakterisali su današnje proteste kao „blistave proteste” koji su nastojali da se formiraju, a zatim se brzo rasprše pre nego što su snage bezbednosti mogle da intervenišu.[27]

21. septembar

uredi

Žene u gradu Sari su snimljene kako pale svoje hidžabe u znak protesta. Prema Hengavu, čovek koga su snage bezbednosti navodno upucale 19. umro je 21.[22] Hengav je naveo da su snage bezbednosti do sada ubile ukupno deset demonstranata; Amnesti internešenel je saopštio da je do sada potvrdio osam od tih smrti. Amnesti internešenel je takođe osudio ono što je nazvao „nezakonito korišćenje ptičje i druge municije“ protiv demonstranata. Votsap i Instagram, jedine mejnstrim društvene mreže i aplikacije za razmenu poruka koje su dozvoljene u Iranu, bile su ograničene; pored toga, došlo je do široko rasprostranjenog gašenja interneta, posebno na mobilnim mrežama. Iranska državna milicija Basij održala je provladine kontramitinge u Teheranu. U drugim zemljama, demonstracije solidarnosti sa demonstrantima održane su u zemljama uključujući Kanadu, Italiju, Švedsku, Tursku i Sjedinjene Države.[28]

22. septembar

uredi

Demonstranti u Teheranu i drugim gradovima su spaljivali policijske stanice i vozila.[29] Protesti su nastavljeni uprkos gašenju interneta širom Irana.[30] Ljudi u različitim delovima glavnog grada su nastavili proteste pod raznim sloganima.[31][32] Takođe, ljudi u različitim oblastima zemlje koji nisu učestvovali u protestima prethodnih godina su to počeli da čine. Ove proteste je gušio Korpus Čuvara Islamske revolucije, kao i jedinice za razbijanje demonstracija iranske policije. Demonstranti su gađani suzavcem, kao i vatrenim oružjem. Više ljudi je povređeno i ubijeno.[33][34][35]

23. septembar

uredi

Protesti su nastavljeni u Teheranu, a sukobi su prijavljeni predveče u Ishfanu. U mnogim gradovima kao što su Mašad, Oshnavih i Babol su nastavljeni protesti.[36] Mnoge javne ličnosti su savetovale vlast da ne nastavlja opresiju.[37] Univerziteti su prešli na onlajn nastavu.[38]

Američki Stejt department je izdao dozvolu koja svim korporacijama dozvoljava poslovanje na iranskom internet tržištu.[39] Odmah potom, preduzetnik Ilon Mask je izjavio da će njegova kompanija Starlink koja se bavi pružanjem interneta satelitima, pružati pristup internetu u Iranu.[40] Ipak, ažurirana dozvola ne pokriva hardver koji Starlink koristi, ali toj kompaniji i drugima je dozvoljeno da traže dozvolu od Ministarstva finansija Sjedinjenih Američkih Država.[41]

24. septembar

uredi

Protesti u gradu Oshnavih su se nastavili, kao i u Širazu, a i u Teheranu, ispred Teheranskog univerziteta.[42] Iranci u inostranstvu u gradovima kao što su Erbil, Berlin, Štutgard i Melburn su protestvovali u znak podrške ljudima u Iranu.[43][44][45]

U provinciji Giljan, policija i Revolucionarna garda je uhapsila 739 osoba[46] kao i više osoba u Kermanu.[47]

Gašenje interneta

uredi

Kako bi bilo sprečeno širenje slika i videa iz Irana na internetu i kako bi se sprečilo njihovo dopiranje do svetskih medija, iranska vlada je prvobitno ugasila pristup internetu u gradovima Sakez i Sandadadž na par dana. Sa širenjem protesta na ceo iran, vlada Islamske Republike je gasila internet širom Irana.[48] Na Tviteru, platforma za dopisivanje Votsap izjabvila je da radi na tome da njeni iranski korisnici ostanu povezani i da neće blokirati iranske brojeve telefona sa platforme.[29]

Reakcije

uredi

Nakon fotografija i video snimaka protesta i snaga za reagovanje koje su prikazane tokom protesta, mnoge međunarodne grupe za ljudska prava, kao što su Iranska grupa za ljudska prava i grupa Hjuman rajts voč, i vršilac dužnosti visokog komesara UN za ljudska prava Nada Al-Nashif, objavile su izjave o zabrinutosti. Grupa Hjuman rajts voča izrazila je konkretnu zabrinutost zbog izveštaja koji, čini se, ukazuju na to da vlasti koriste suzavac i smrtonosnu silu da rasteraju demonstrante.[49]

Galerija

uredi
  •  
    „Žena, život, sloboda"; Jedan od glavnih slogana demonstranata

Reference

uredi
  1. ^ „Hengaw Report No. 6 on the Kurdistan protests, 15 dead and 733 injured”. Hengaw. Pristupljeno 23. 9. 2022. 
  2. ^ a b „Eʿterāżāt dar Irān; Afzāyeš-e Āmār-e Koštešodegān beh biš az 30 Hamzamān bā Eḫtelāl dar Internet” اعتراضات در ایران؛ افزایش آمار کشته‌شدگان به بیش از ۳۰ نفر همزمان با اختلال در اینترنت [Protests in Iran; The Number of Those Killed has Increased to over 30 People Simultaneously With Internet Blackout]. Iran Human Rights (na jeziku: persijski). Pristupljeno 2022-09-22. 
  3. ^ „31 Killed In Iran Crackdown On Anti-Hijab Protesters After Custody Death”. NDTV. 22. 9. 2022. 
  4. ^ „At least 36 killed as Iran protests over Mahsa Amini’s death rage: NGO”. Al Arabiya News. 23. 9. 2022. 
  5. ^ Strzyżyńska, Weronika (16. 9. 2022). „Iranian woman dies 'after being beaten by morality police' over hijab law”. the Guardian (na jeziku: engleski). Pristupljeno 22. 9. 2022. 
  6. ^ Mahsa Amini: EU concern over woman who died after being stopped by morality police , euronews, 2022
  7. ^ Protests flare across Iran in violent unrest over woman's death, Rueters, 2022
  8. ^ „Iran restricts access to WhatsApp and Instagram in response to Mahsa Amini protests”. 21. 9. 2022. 
  9. ^ Protests Spread From Hijab Victim's Hometown To Other cities, Iran International, 2022
  10. ^ Hengaw report No. 2 regarding Saqqez and Sanandaj protests, Hengaw News Agancy, 2022
  11. ^ Internet disrupted in Iran amid protests over death of Mahsa, Iran Wire, 2022
  12. ^ Iran: Anti-government protests likely in cities nationwide through at least late September, Crisis24, 2022
  13. ^ iranian protests erupt after death of 22-year-old woman in police custody, DW, 2022
  14. ^ Protests in Iran at death of Kurdish woman after arrest by morality police, The Guardian, 2022
  15. ^ Mahsa Amini: Acting UN human rights chief urges impartial probe into death in Iran, United Nation, 2022
  16. ^ The message written on the tombstone of Mahsa, Iran International, 2022
  17. ^ Mehsa Amini's funeral with armed suppression of citizens; "Jina, you will not die, your name will become a symbol, Kayhan London, 2022
  18. ^ Mehsa Amini; The second night of protests in Sanandaj and Raisi's contact with Amini's family, 18 Sep 2022
  19. ^ Demonstrations in Sanandaj, Mahabad and Karaj protesting the death of Mehsa Amini; Widespread reactions continue, Radio Farda, 18 Sep 2022
  20. ^ The continuation of protests against the killing of Mehsa Amini and the announcement of public mourning on Sunday and Monday, Iran international, 18 Sep 2022
  21. ^ „Iranians protested in Tehran over a woman's death in police custody”. NPR (na jeziku: engleski). Associated Press. 19. 9. 2022. Pristupljeno 22. 9. 2022. 
  22. ^ a b v „Iran unrest: Women burn headscarves at anti-hijab protests”. BBC News. 21. 9. 2022. Pristupljeno 22. 9. 2022. 
  23. ^ „Death of protesters in September; Farjad Darvishi was killed by security forces”. Kurdpa (na jeziku: kurdski). Pristupljeno 2022-09-21. 
  24. ^ Heidar, Y. (20. 9. 2022). „شهید فرجاد درویشی با فریاد شهید نمی‌میرد به خاک سپرده شد”. Iran Freedom Organization. 
  25. ^ KHRN (2022-09-21). „Anti-riot forces kill woman protestor in Kermanshah | Kurdistan Human Rights Network”. KHRN (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-09-21. 
  26. ^ „Iran Protests Against Woman's Death in Hijab Case Spread to 16 Provinces”. VOA (na jeziku: engleski). 20. 9. 2022. Pristupljeno 22. 9. 2022. 
  27. ^ „Iranian women burn their hijabs as hundreds protest death of Mahsa Amini”. CNN. 21. 9. 2022. Pristupljeno 22. 9. 2022. 
  28. ^ „Internet restricted in Iran as protests spread”. ABC News (Australia) (na jeziku: engleski). 22. 9. 2022. Pristupljeno 22. 9. 2022. 
  29. ^ a b Reuters (2022-09-22). „Iranian protesters torch police stations as unrest over woman's death spreads”. Reuters (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-09-23. 
  30. ^ Iran blocks capital’s internet access as Amini protests grow, The Guardian, 23 Sep 2022
  31. ^ Mobile internet disrupted in Iran during protests - Netblocks, Reuters, 22 Sep 2022
  32. ^ Iran protests rage as Mahsa Amini's father says authorities lied, CNN, 23 Sep 2022
  33. ^ Mahsa Amini: Protester death toll rises amid unrest in Iran over woman's death in police custody, euronews, 23 Sep 2022
  34. ^ Protests over woman's death claim more lives in Iran - BBC, BBC News, 22 Sep 2022
  35. ^ Protests Intensify in Iran Over Woman Who Died in Custody, NY Times, 23 Sep 2022
  36. ^ „اعتراضات سراسری مردم ایران در روز هفتم؛ حضور معترضان در خیابان با شعارهایی علیه حکومت”. Iran International (na jeziku: persijski). Arhivirano iz originala 23. 9. 2022. g. Pristupljeno 23. 9. 2022. 
  37. ^ „حمایت جهانی از اعتراضات ضد حکومتی در ایران؛ از صدراعظم آلمان تا هیلاری کلینتون”. Iran International (na jeziku: persijski). 23. 9. 2022. 
  38. ^ „مجازی شدن بعضی دانشگاه‌های ایران؛ تحریم کلاس‌های مجازی از سوی برخی دانشجویان دانشگاه تهران”. Iran International (na jeziku: persijski). 23. 9. 2022. 
  39. ^ „آمریکا مجوز کلی توسعه دست‌رسی به خدمات و حمایت از آزادی اینترنت را برای ایرانیان صادر کرد”. Iran International (na jeziku: persijski). 23. 9. 2022. 
  40. ^ Elon Musk [elonmusk] (23. 9. 2022). „Activating Starlink …” (tvit) (na jeziku: engleski). Pristupljeno 24. 9. 2022 — preko Twitter-a. 
  41. ^ „Iran protests: US to ease internet curbs for Iranians”. BBC News (na jeziku: engleski). 24. 9. 2022. Pristupljeno 24. 9. 2022. 
  42. ^ Continuation of protests, Iran International, 24 September 2022
  43. ^ Last News, Radio Farda, 24 September 2022
  44. ^ Kurdish protesters rally in Erbil over Mahsa Amini's death, Rueters, 24 September 2022
  45. ^ Protests Erupt Around The World Following Death Of Mahsa Amini While In Custody In Iran , Radio Free Europe/Radio Liberty, 24 September 2022
  46. ^ roozplus.com, پایگاه خبری روز پلاس |. „دستگیری ۷۳۹ ‌اغتشاشگر‌ در گیلان/ کشف انواع سلاح گرم و سرد از آشوبگران”. fa (na jeziku: persijski). Pristupljeno 2022-09-24. 
  47. ^ „بازداشت یکی از تحریک‌کنندگان ‌تخریب اموال عمومی در اغتشاشات کرمان- اخبار کرمان - اخبار استانها تسنیم | Tasnim”. خبرگزاری تسنیم | Tasnim (na jeziku: persijski). Pristupljeno 2022-09-24. 
  48. ^ „Iranians see widespread internet blackout amid mass protests”. apnews.com. 21. 9. 2022. Pristupljeno 23. 9. 2022. 
  49. ^ „Concern mounts at 'lethal' Iran crackdown on protests”. France 24 (na jeziku: engleski). 2022-09-20. Pristupljeno 2022-09-21. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Протести_у_Ирану_2022.&oldid=26983728”