Razgovor:Novi Bečej/Arhiva 1

Arhiva 1

Arhiva 2

Prvi podnaslov

Petronije 16:23, 3 jun 2005 (CEST) Dao sam jednu kratku odrednicu o Novom Miloševu. U toj odrednici se pominje Novi Bečej. Ne znam kako se pravi link prema Novom Bečeju, a to bih rado učinio. Potpuni sam početnik na Vikipediji. Pozdrav.

Prebačeno sa glavne strane

Istorija Veoma teško je u nekih desetak minuta izložiti bogatu političku, kulturnu, pre svega multietničku i multikonfensionalnu istoriju naše varoši, rizikujući da Vam kažem puno toga poznatog, ali ću pokušati da kažem, po meni ono što je za naše mesto u istorijskom smislu najvažnije.

Na obali Tise, na ovim prostorima, bilo je izazovno i najverovatnije lepo živeti i tri milenijuma pre nove ere, o čemu svedoče arheološki neolitski ostaci, od pre tri hiljade godina pre nove ere na Matejskom brodu, ali i kasniji iz vremena bronzanog doba na Borđošu, Šimuđu i drugi. Prvi pisani izvori potiču iz XI veka, tačnije iz 1091. godine, mada se najpouzdanije nemože ustvrditi da se u toj povelji radi baš o našem Bečeju kada je, vandalsko plene Kumana, pod vođstvom izvesnog Kapolča, Tisu prešlo najverovatnije baš tu nekih kilometar uzvodno.

Prvi pouzdaniji podaci o našem Bečeju pominju se u jednoj povelji ugarskog kralja Bele IV iz 1238.godine.

Nemirna srednjevekovna vremena, naročito propraćena krstaškim ratovima pojačala su značaj, posebno strateške i privredne kontrole prelaska Tise na ovim prostorima, ali ni verski značaj nije bio nevažan, kada se gradi velelepna crkva Arača čiji su ostaci i danas pod zaštitom UNESCA.

U cilju kontrole prelaska Tise kod Novog Bečeja, gde je trgovina i plasman, posebno žita, na Zapad, bila razvijena još u srednjem veku, gradi se i utvrđeni grad u XIV veku, koji su ugarski kraljevi često darivali svojoj vlasteli, a jedno vreme ovu tvrđavu držao je i despot Stevan Lazarević, a tu je provodio svoje staračke dane i srpski despot Đurađ Branković, uživajući u Tisi i lovu.

Moćna turska vojska, u svom evropskom pohodu, osvojila je bečejsku tvrđavu, 19. septembra 1551, kada je spaljena i Arača, a kasnije pretvorena u džamiju. I sami Turci svatili su značaj utvrđenog grada i njegove uloge u kontroli plovidbe Tisom i prelaska baš tu, gde su se mogli ostvariti ne mali prihodi. Poznati turski putopisac Evlija Čelebija obilazeći ove krajeve u XVII veku zapisaće da je „grad na Tisi divan, četvorouglast, a obuhvata površinu od 500 koračaji“. On hvali stanovništvo kao veoma gostoljubivo, a varoš kao ugodnu i krasnu s mnogo vrtova i vinograda.

Posle velikog bečkog rata, a odlukama mira u Sremskim Karlovcima 1699. i ovo utvrđenje imalo se razrušiti, što je nažalost veoma savesno i učinjeno 1701. godine.

Od polovine XVIII veka počinje razvoj dva naselja koja su nastala u blizini tvrđave - Vranjeva i Novog Bečeja. Razvojačenjem Potisko-pomoriške granice 1751 Srbi graničari koji nisu otišli u carsku Rusiju osnovali su novo naselje Vranjevo koje će ući u sastav Velikokikindskog dištrikta. Oni su sada postali važni izvoznici banatskog žita, dok je novobečejsko naselje bilo naseljeno, uglavnom mađarskom sirotinjom koje je radilo na spahiluku Sisanjia.

U XIX veku oba naselja doživela su određeni civilizacijski procvat, naročito kada je izgrađena pruga 1884. Novi Bečej i Vranjevo dobijaju i na značaju, u privrednom smislu, kada se gradi i putničko brodsko pristanište gde je u ove krajeve 1872. pristao i brod koji je dovezao cara Franju Josifa koji se posebno oduševio vinom krokanj sa Bisernog ostrva i kasnije ga često i rado pio.

Za industrijski razvoj Novog Bečeja biće važno u narenim decenijama, ne samo izgradnja mlina, već i 1907. fabrike za proizvodnju cigle i crepa koju su osnovali braća Bon.

Za istoriju Novog Bečeja vredno je pomenuti da je u našem mestu prisutna i značajna kulturna tradicija. Primera radi pomenuću samo činjenicu da je u njemu, tj. Vranjevu, postojala diletantska pozorišna družina pre osnivanja Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu 1861.

U Novom Bečeju rodile su se i živele mnoge značajne ličnosti. Pored suviše poznatih, pre svega kompozitora Josifa Marinkovića, teatrologa Joce Savića, ruskog konstruktora aviona Ognjeslava Kostovića, sveštenika i akademika Jenea Sentklaraia (tj. Eugena Nedića); ovom prilikom pomenuo bih samo neka imena i to: grofa Karolja Leiningena, novobečejskog zeta, koji je streljan u Aradu posle revolucije 1848., Damaskina, iliti Dimitrija Brankovića, arhimandrita Krušedolskog manastira i rektora Karlovačke bogoslovije, zatim episkopa bačkog Nikanora Iličića, Ljubomira Pavlovića, lekara i poslanika u Ugarskom saboru, pravnika i velikog dobrotvora Vladimira Glavaša, advokata Vladimira Majinskog, glumicu Draginju Ružić, poslednjeg bana Dunavske banovine Milorada Vlaškalina, učitelja Žarka Čiplića, bankara i štampara Gigu Jovanovića, lekara Oskara Sauera, fotografa Konstantina Vukova, javnog beležnika Jovana Pivničkog, apotekara Lasla Guloviča i mnogih, mnogih drugih.

Između dva svetska rata značajnu civilizacijsku tekovinu u mestu ostavili su i ruski emigranti, kada je odlukom prosvetnih vlasti Kraljevine SHS baš u Novom Bečeju obnovljen ženski Harkovski institut koji je osnovan u carskoj Rusiji 1812.

U periodu između dva svetska rata 1929. godine postojala je ideja da se ova dva naselja administrativno spoje, ali Vranjevčani to nisu želeli. Ipak do spajanja će doći posle Drugog svetskog rata 1946. kada će naselje dobiti novi naziv Vološinovo, a tek 1952. ono će poneti ime koje i danas nosi. Prof. dr Aleksandar Kasaš----László (talk) 22:18, 18. oktobar 2007. (CEST)