Википедија

Ratovi sa Apačima


Apački ratovi (engl. Apache Wars), niz sukoba između SAD i indijanskog plemena Apača koji su trajali od 1860. do 1886. godine.[1][2][3]

Pozadina

uredi

Nakon Američkog građanskog rata (1861-1865) nastupio je period nagle ekspanzije SAD u oblasti zapadno od reke Misisipi. Iako su ova područja od davnina bila staništa i lovišta brojnih indijanskih plemena, američka vlada i naseljenici polagali su pravo na njih kao na nenastanjenu zemlju, a malobrojno i retko naseljeno domorodačko stanovništvo nije bilo u stanju da se odupre modernom oružju i vojnim snagama jedne velike industrijalizovane države. U periodu 1865-1891. SAD su preduzimale 13 pohoda protiv raznih indijanskih plemena. Poglavice plemena Apača Heronimo i Komanča, istakli su se u borbama 1885-1886. Boljim oružjem, brojniji i organizovaniji, belci su istrebljivali i potiskivali Indijance sve više prema zapadu. Od 1890. kada su SAD ovladale svojom današnjom teritorijom, ostaci Indijanaca su grupisani u rezervatima koji su osnivani od 1837. na prostoru između Kanzasa, Misurija, Arkensoa, Teksasa, Kolorada i Novog Meksika. Broj Indijanaca u rezervatima 1890. iznosio je 186.490, ali su i tamo dizali ustanke, 1889-90, 1898. i 1907.[3]

Važnije bitke Indijanskih ratova (1640-1890).



Hronologija

uredi

Apači i Meksiko

uredi
  • 1821. Nakon proglašenja nezavisnosti, vlada Meksika obustavlja tradicionalnu špansku politiku plaćanja danka (u hrani i robi) plemenima Apača i Kijova nastanjenim oko katoličkih misija i pograničnih utvrđenja (prezidija) u severnom Meksiku i raspušta profesionalnu vojsku koja je do tada čuvala pogranična utvrđenja. Lišeni dotadašnje pomoći španske vlade, Apači i Kijove okreću se razbojništvu (uglavnom otimanju konja i robova) protiv nezaštićenih meksičkih sela i putnika u državama Sonora i Čivava, što postaje osnovno zanimanje ovih plemena sve do 1886.[1]
  • 1835. Vlada države Sonora raspisuje nagradu od 100 pezeta (100 dolara, cena dobrog konja ili 2-4 puške) za skalp ratnika Apača.[1]
  • 1837. Vlada države Čivava raspisuje nagrade za skalpove Apača: 100 pezeta za ratnički, 50 za ženski, a 25 za dečji.[1]
  • 1835-1860. družine američkih i indijanskih plaćenika (iz plemena Šoni, Delaver i Krik) ubijaju i skalpiraju na hiljade ljudi, žena i dece u zamenu za nagrade: američki lovac na ucene Džems Kirker navodi da je sa svojom bandom u periodu 1850-1860. ubio 487 Apača, izgubivši pritom samo trojicu ljudi. Broj ubijenih Apača je nepoznat: običaj lovaca na ucene da ubijaju i skalpiraju lokalno stanovništvo dovodi do obustave plaćanja indijanskih skalpova posle 1860.[1]
  • do 1850. neprestani napadi Apača praktično su opustošili severni deo države Sonora: lokalno stanovništvo beži na jug ili preko granice u SAD.[1]
  • 1860-1870. u napadima Apača ubijeno oko 4.000 Meksikanaca u Sonori: oko 8.500 je emigriralo u Kaliforniju, a još 7.500 u Arizonu.[1]
  • od 1870. meksička vlada naoružava saveznička indijanska plemena (Tarahumara, Opata, Papago i Pima) za borbu protiv Apača.[1]
  • od 1880. meksičke i američke trupe sarađuju u borbi protiv Apača sa obe strane granice.[1]

Apači i SAD

uredi
  • 1846-1848. Tokom američko-meksičkog rata postojbina Apača i Kijova u sadašnjim državama Arizona i Novi Meksiko pada pod vlast SAD. Poglavica apačkog plemena istočnih Čirikava, Mangas Koloradas (1795-1863), prijateljski dočekuje američku vojsku na putu za Kaliforniju i nudi savez Amerikancima u ratu protiv Meksikanaca.[1]
  • 1848-1860. Period mirne saradnje i tolerancije između Apača i vlade SAD. Posle 1850. otkriće zlata u Arizoni dovodi no masovnog doseljavanja Amerikanaca i stvaranja rudarskih naselja.[1]
  • 1860. Prvi sukobi Amerikanaca sa Apačima: u februaru grupa rudara je išibala poglavicu Mangas Koloradasa, a u decembru rudari su napali njegovu družinu na reci Mimbres u Novom Meksiku.
  • 1861. Baskomova afera: američka vojska zbog otmice belog dečaka uhapsila poglavicu Kočiza (1823-1874), koji nije imao veze sa otmicom. Nakon što su obe strane uzele i pogubile taoce, nesporazum je eskalirao do otvorenog rata.[1]
  • 1862. Bitka u Apačkom prolazu: vojska Unije na putu iz Kalifornije za Novi Meksiko napadnuta od velike vojske Apača, ali se uspešno odbranila artiljerijom. Veliki gubici navode Apače da od tada izbegavaju otvorene bitke, i ograničavaju se na partizanski rat i pljačkaške prepade.[1]
  • 1863. Poglavica Mangas Koloradas namamljen na pregovore i ubijen, njegova odsečena glava poslata u Njujork, gde je izložena u muzeju.[1]
  • 1863-1872. Kočizov rat: u odgovor na ubistvo Mangas Koloradasa, južne Čirikave pustoše Arizonu i Sonoru u Meksiku. Oktobra 1872. predstavnici američke vlade potpisuju mir sa Kočizom, a južne Čirikave dobijaju veliki rezervat u jugoistočnoj Arizoni. Mir se održava punih 5 godina, iako Apači iz rezervata nesmetano pljačkaju u Meksiku.
  • 1872-1873. Uz pomoć apačkih izviđača iz plemena Čirikava, američki general Džordž Kruk uspešno pokorava zapadne Apače u severnoj Arizoni i smešta ih u rezervat.
  • 1879. Američka vlada smešta sva plemena Apača u jedan rezervat, San Karlos, u kamenitoj pustinji kod reke Gila. Mnogi ratnici plemena Čirikava i Topli Izvori osećaju se izdanim od vlade SAD i koriste svaku priliku za bekstvo iz rezervata.[1]
  • 1879-1880. Viktoriov rat: pleme Topli Izvori, koje je sa svoje teritorije u severnom delu meksičke države Čivava napadalo američka naselja u zapadnom Teksasu, Novom Meksiku i Arizoni, potučeno u planini Tres Kastiljos u Meksiku zajedničkom intervencijom američke i meksičke vojske.[1]
  • 1881. Bitka na potoku Sibekju: američka vojska u rezervatu San Karlos uhapsila veoma popularnog vrača, nakon čega su lokalni Apači pokušali da ga oslobode. Nekoliko apačkih izviđača u službi američke vojske pobunilo se i pridružilo saplemenicima. Posle kratke opsade tvrđave Apači, deo ratnika napustio rezervat i odmetnuo se u Meksiko.[1]
  • 1883. U sporazumu sa meksičkim vlastima, američka vojska iz Arizone pod komandom generala Džordža Kruka sa oko 200 apačkih izviđača prešla u Sonoru i posle bitke sa odmetnutim Apačima u planinama Sijera Madre (15. maja) nagovorila oko 350 ratnika, koje su predvodili Džeronimo (1834-1909) i Naiče (Kočizov sin) na povratak u rezervat.[1]
  • 1885-1886. Džeronimov rat: nezadovoljni uslovima života u rezervatu, deo Apača pod Džeronimovim vođstvom ponovo se pobunio i prešao u Meksiko, živeći od razbojništva. Pošto ovog puta nije uspeo da nagovori Džeronima na predaju, general Kruk je u martu 1886. smenjen, a na njegovo mesto u Arizoni postavljen je general Nelson Majls. Pokazujući otvoreni prezir prema Apačima, general Majls je odbacio dotadašnje oslanjanje na indijanske izviđače u borbi protiv Apača. Uprkos angažovanju skoro 5.000 američkih vojnika protiv manje od 100 Džeronimovih Čirikava, gonjenje male Džeronimove družine potrajalo je punih 6 meseci. Vešto i smelo primenjujući specifični indijanski partizanski način ratovanja, Džeronimo se s uspehom borio protiv krupnih konjičkih jedinica SAD. Zarobljen je u septembru 1886. i prinuđen da sa preostalom grupom svog plemena pređe u Floridu, a zatim u Oklahomu, gde je i umro.[4] Zajedno sa Džeronimovim ljudima u Floridu su proterani i apački izviđači, koji su odigrali odlučujuću ulogu u njihovom zarobljavanju i američkoj pobedi.[1]

Izvori

uredi
  1. ^ a b v g d đ e ž z i j k l lj m n nj o p Vandervort, Bruce (2006). Indian wars of Mexico, Canada and the United States, 1812-1900. New York: Routledge. str. 192—210. ISBN 0-415-22471-3. OCLC 60671754. 
  2. ^ Hughes, Howard (2001). The Pocket Essential American Indian Wars. Harpenden: Pocket Essentials. str. 72—80. ISBN 978-1-903047-73-6. OCLC 70765858. 
  3. ^ a b Nikola Gažević, Vojna enciklopedija 3, Vojnoizdavački zavod, Beograd (1972), str. 567
  4. ^ Nikola Gažević, Vojna enciklopedija 3, Vojnoizdavački zavod, Beograd (1972), str. 435
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ратови_са_Апачима&oldid=27844605”