Sociologija naselja

Sociologija naselja je sociološka disciplina koja proučava društvo u naselju, to jest u određenom prostoru i društvenoj sredini kao delu globalnog društva i socijalnog sistem, a koji sačinjavaju nužnosti povezane društvenim odnosima i procesima.

Predmet sociologije naselja

        Predmet sociologije naselja su ljudska naselja kao celina i njihov razvoj, to jest proučavanje onog dela društvenih pojava, procesa i odnosa koji postoje u užim i širim naseljenim područjima. Sociologija naselja istražuje i utvrđuje šta je opšte, a šta posebno u društvenim pojavama, procesima i odnosima naselja, kao i njihovo mesto u društvenoj celini.

Naziv i podela sociologije naselja

     Deli se uglavnom na dve osnovne oblasti: 1) Sociologija sela (Ruralna Sociologija) i 2) Sociologija grada (Urbana sociologija). Postoji i shvatanje da su ove oblasti sociologije osamostaljene kao samostalne discipline. U toku razvoja sociologija naselja razvijaju se oblasti koje proučavaju posebne delove sociologije naselja kao: sociologija lokalnih zajednica, sociologija komune, sociologija zadrugarstva. Proučava se i kombinacija gradskih i seoskih naselja, tzv. "Urbanog naselja" gde je tesko odrediti granicu između sela i grada.

Odnosi sociologije naselja prema drugim naučnim disciplinama

Sociologija naselja je usko povezana sa drugim naučnim disciplinama iz kojih preuzima određena saznanja neophodna za izučavanje kompleksnog života ljudi u naselju. Takođe i druge discipline koriste saznanja sociologije naselja u svojim istraživanjima.

Opšta sociologija

Kao posebna disciplina sociologija naselja usko je povezana sa opštom sociologijom. Prilikom proučavanja društvenih pojava, procesa i odnosa u naselju, sociologija naselja koristi opšta načela zakonitosti koje je saznala opšta sociologija. Razlike: sociologija naselja istražuje deo društvene stvarnosti, a opšta sociologija društvo u njegovoj sveobuhvatnosti.

Geografija

Izučavanje geografskih faktora je od velikog značaja u proučavanju društvenih pojava u naselju. Za sociologiju naselja je veoma bitno da na osnovu geografskih istraživanja precizira pojam sredine.

Demografija

Daje kvantitativnu sliku društvene strukture a to je ono od čega se polazi prilikom istraživanja društvenih fenomena u naselju.

Ekologija

Jer osnovu u razvoju ekologije čini sredina. Razlikuju se ljudska i prirodna ekologija.

Ljudska ekologija

Učenje o međuzavisnosti institucija ljudskih grupa u sociologiji prostoru. U sociologiji posebno se izučava uticaj prirodne okoline na čoveka, kao i uticaj čoveka na prirodu.

Razvoj i obeležja sociologije naselja

Istorija istraživanja socioloških problema veoma je stara, još iz antičkog perioda postoje pisani tragovi koji obuhvataju sociološke probleme naselja. U srednjem veku takvi pisani dokumenti su retkost. Dok početkom XIX veka pojavljuje se mnoštvo dokumenata i analizira u pogledu soc.problema. Značajni društveni problemi XX veka inicirali su razvoj i nastanak sociologije naselja kao samostalne discipline. Iako se soc.naselja konstituiše relativno kasno njeni pojedini delovi razvijali su se u okviru drugih nauka i umetnosti, a posebno soc.politike koja se interesuje prvenstveno: za čoveka i njegovu egzisteciju, sposobnost za Rad i napredovanje u životu.

Pojam i predmet sociologije grada

Najpoznatije preteče soc.grada su: Platon, Aristotel, Ibn Kaldun, soc.utopisti. Osnovni teorijski pravci u soc.grada su:ekološki, istorijski, društveno-geografsk, društveno-morfološki, marksistički. Proučavanjem grada bavile su se razne discipline a sam predmet soc.grada karakterise da pristupa problemu grada sa tog stanovišta analiza raznovrsnih pojava iz gradskog života mora biti povezana sa gradskim životom u celini, tj.analiza gradskog života mora biti povezana sa njegovom organizacijom, sa funkcionisanjem i kolektivnim dinamizmom.

Grad u sociologiji Maksa Vebera

Veber je napisao jedno od najslavnijih dela o gradu. Kod nas je to delo objavljeno pod nazivom "Nelegitimna vlast" kao deo dela "Privreda i društvo" .Njegovo proučavanje gradova se uklapa u celinu njegove sociološke zamisli čiji je cilj da objasni glavni proces racionalizacije i s njim u vezi racionalnost zapadne civilizacije, a cilj racionalizacije je najveća efikasnost u društvu. Veber zapadnoevropski grad predstavlja kao mesto stvaranja novih formi vlasti "Grad je : naseljeno mijesto, dakle naselje sa kućama koje su tesno zbijene i povezane, tako obimno povezanu naseobinu da se stanovništvo međusobno ne poznaju, kao što je to specifično za grupu suseda "Originalnost zapadnog grada se sastoji u tome što sačinjava grad opštinu. Da bi sačinjavao gradsku opštinu naselje mora imati bar složen zanatsko-trgovinski centar i slične odlike : 1) utvrdjenje, 2) tržište, 3) sopstveni rad i bar delimično sopstveno pravo, 4) karakter organizacione grupe i u vezi s tim, 5) bar delimičnu autonomiju. Od ovih karakteristika opštine za vebera je najvažnije postojanje autonomne uprave, odnosno institucija, organizovane grupe građana koja je zastupana kao takva.

Cvijićeva socio-geografsko proučavanje varoši

Najpoznatije delo "Balkansko poluostrvo". Za soc.naselja je bitno njegovo delo

"Antropogeografski problemi Balkanskog poluostrva" . U proučavanju naselja primenjivao je posmatranje kao osnovne metodski postupak. Svoja antropogeografska istraživanja započeo je analizom geografskog položaja i vrste naselja. Na položaj sela, varoši, varošica najviše utiču prirodni uslovi ali su od značaja: vrsta svojine, ekonomija i istorijske prilike. Uticaj geografske sredine je po Ćvijiću jači što su ljudske grupe primitivnije. Više su vezane za zemlju i prirodu. To označava da geografska sredina više utiče

na selo i seljaštvo nego na grad i građanstvo. Cvijić je na balkanu uočio četiri kulturna pojasa:. 1) VIZANT-CINCARSKI, 2) PATRI, 3) ITALIJANSKI, 4) SREDNjOEVROPSKI. Pomno je istraživao i seobe stanovništava. Ograničio se na seobe između sela i pojedinih oblasti, a seobe selo-grad manje je obrađivao mada su dramatičnije i drugi teorijski značajnije. Imao je protiv velegradski stav. Pisao je o negativnim biološkim i moralnim posledicama velegradskog života.

Budućnost gradova

O smislu i perspektivama savremenog velegrada postoje različita gledišta. Kritičari velegrada ističu da je to uvek grad, tj.pogodno mesto za koncentraciju moći, za prevlast birokratije i tehnokratije. Velegrad je veštačka, tehnička sredina, ugrožava prirodu, žarište je pojava soc.devijantnih, segregacije, svekolikog otuđenja. S druge strane velegrad je najveće dostignuće čovečanstva, mesto iz kojeg zrači civilizacija, u kojem se formira istorijska inicijativa, i mesto revolucije, mesto slobode.

Reference

<ref>[http://documents.tips/documents/pitanja-iz-sociologije-naselja.html PITANJA IZ SOCIOLOGIJE NASELJA]</ref>