Spomenik prirode Dve tise Saborne crkve
Dva zaštićena stabla tise (Taxus baccata L.) u porti Saborne crkve u Beogradu predstavljaju primerke dendroflore čija vrsta na prostoru Srbije predstavljaju prirodnu retkost.
| Spomenik prirode „Dve tise Saborne crkve“ | |
|---|---|
IUCN kategorija III (spomenik prirode) | |
 | |
| Mjesto |  Srbija |
| Najbliži grad | Beograd |
| Površina | 2,41 ar |
| Osnovano | 110 god. |
| Upravljačko tijelo | Srpska pravoslavna crkva |
Izuzetan habitus, impozantne dendrometrijske vrednosti i starost preko jednog veka, stablima daju posebnu vrednost, posebno zbog toga što se nalaze u uslovima urbane sredine.[1]
Ovi primerci četinara svojim izgledom oplemenjuju prostor ispred Sabornog hrama, pri čemu daju poseban izgled ovom spomeniku kulture koji je kategorisan kao nepokretno kulturno dobro od izuzetnog značaja za Republiku Srbiju.[2]
Opšte odlike uredi
Spomenik prirode „Dve tise Saborne crkve“ se nalazi na području grada Beograda, u blizini Kalemegdana, na Kosančićevom vencu, u središtu najstarijeg dela grada. Zaštićena stabla rastu na Savskoj padini, na desnoj obali reke, u ulici Kneza Sime Markovića, u porti Sabornog hrama, zasađena simetrično, desno i levo od glavnog zapadnog ulaza u portu, uz samu ogradu.
Karakteristike uredi
Dva stabla tise u porti Saborne crkve su po prvi put zaštićena 26. novembra 1979. godine, rešenjem broj 352-82/79, a doneo ga je Opštinski komitet za komunalno-stambene i građevinske poslove opštine Stari Grad.
Žensko stablo uredi
Prvo zaštićeno stablo je ženski primerak tise, desno od ulaza u portu, izuzetnog je habitusa i izuzetnih dendrometrijskih vrednosti i velike starosti. Tipičan je predstavnik svoje vrste, odličnog zdravstvenog stanja i vitalnosti.
Poseduje zdravo, pravo deblo sa koga na visini od 1,35 m polazi jedan noseći stub i više moćnih grana nepravilno raspoređenih čineći simetričnu, raskošnu, piramidalnu krošnju prepunu zelene mase. Stablo plodonosi bogatim urodom semena, a crvene bobice su prisutne skoro do proleća.
Starost ovog četinara se procenjuje na 110 godina, a izuzetnim ga čine i druge dendrometrijske vrednosti utvrđene premerom na terenu:
| Visina stabla | 11,80 m |
| Obim debla | 1,88 m |
| Prečnik krošnje | 13,10 m |
| Prečnik debla | 0,60 m |
| Visina debla do prve grane | 1,35 m |
Muško stablo uredi
Drugo zaštićeno stablo je muški primerak tise, levo od ulaza u portu Sabornog hrama. Deblo se na visini od 2 m račva u tri noseća stuba sa kojih polaze nepravilno raspoređene grane drugog i trećeg reda čineći krošnju. Ovaj četinar je dobre vitalnosti, ali je u poređenju sa prvim nešto lošijeg zdravstvenog stanja. Na deblu je poveća vertikalna pukotina u vidu udubljenja, širine oko 20 cm, koja je sanirana i zaštićena. S obzirom na to da krošnja doseže skoro do crkve - sa te strane je redukovana, proređena sa manje lisne mase.
Osnovne dendrometrijske karakteristike stabla:
| Visina stabla | 13,30 m |
| Obim debla | 1,83 m |
| Prečnik krošnje | 11,60 m |
| Prečnik debla | 0,58 m |
| Visina debla do prve grane | 2,00 m |
Starost ovog četinara se procenjuje na 110 godina.
Ocena stanja uredi
Stablo tise koje je desno od ulaza u portu Saborne crkve, poseduje veliku dekorativnu vrednost zahvaljujući pravilnom habitusu i raskošnoj krošnji. S obzirom na uslove pod kojima opstaje, stablo je zdravo i odlične vitalnosti. Nema vidljivih oštećenja, a ne primećuju se ni fitopatološka ni entomološka oboljenja.
Oba stabla tise se nalaze na prostoru koji je popločan betonskim pločama koje dosežu do debla na pola metra, čineći oko njega slobodan prostor u vidu kruga, što omogućava prodiranje vode do korena. Donje grane krošnje su poduprete, što govori o brizi staraoca koja je evidentna i kod drugog stabla. Naime, na deblu drugog stabla je sanirana i zaštićena pukotina u vidu manje duplje, a na mestu račvanja debla je metalni obruč, čime je sprečeno ubrzano propadanje stabla.
Zaštićene tise su uz ogradu koja razdvaja portu od ulice, tako da obe krošnje dobrim delom natkrivaju trotoar i dosežu do ulice. Za sada ovaj deo krošnje nije ugrožen.
Imajući u vidu antropogeni uticaj, odnosno uslove pod kojima opstaju tisova stabla, za njihov dalji opstanak značajna je pažnja i pomoć imenovanog staraoca u preduzimanju mera nege i zaštite.
Galerija uredi
Reference uredi
Literatura uredi
- Jovanović, B. (2000):Dendrologija. Univerzitet u Beogradu, Beograd
- Vidaković, M. (1982): Četinjače, morfologija i varijabilnost. Jugoslovenska akademija znanosti i umjetnosti, Zagreb
- Kanic, F. (1985): Srbija, zemlja i stanovništvo - prva knjiga, Beograd
- Jakovljević, Z. (2001): Fasade Saborne crkve u Beogradu, Nasleđe, Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda, broj 3, Beograd
- Janićijević, J. (1996): Kulturna riznica Srbije, Vojna štamparija, Beograd
- Vujović, B. (1996): Saborna crkva, Beograd
- Blago na putevima Jugoslavije, Enciklopedijsko-turistički vodič, Jugoslavijapublik, 1983, Beograd
- Beograd na planovima 1688-1995, Geokarta, 1995, Beograd
- Čajkanović, V. (1985): Rečnik srpskih narodnih verovanja o biljkama, Srpska književna zadruga i SANU, Beograd
- Karas, M. (2005): Potencijali zaštićene dendroflore Beograda u očuvanju genetičkog i specijskog diverziteta (magistarska teza), Univerzitet u Beogradu-Biološki fakultet, Beograd