Stara elektrana, upravna zgrada i kanali na reci Pek
Stara elektrana, upravna zgrada i kanali na reci Pek su izgrađeni u periodu od 1909. do 1914. godine. Po redosledu izgradnje, ovo je bila trinaesta elektrana koja je podignuta u Srbiji toga doba. Po završenoj izgradnji imala je snagu od 120 hp. Kompleks elektrane na Peku u Velikom Gradištu je spomenik kulture.[1]
| Stara elektrana, upravna zgrada i kanali na reci Pek | |
|---|---|
_1388751268.jpg) Kompleks elektrane na Peku | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Veliko Gradište |
| Opština | Veliko Gradište |
| Država |  Srbija |
| Vreme nastanka | 1909-1914. |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Regionalni zavod za zaštitu spomenika kulture |
| spomenicikulture | |
Izgled kompleksa uredi
Kompleks koji predstavlja zaokružen proizvodni sistem, sastoji se od brane, dovodnog i odvodnog kanala, glavne hale i upravne zgrade. Ispod brane, koja je izrađena od drveta, nalazi se sistem stepenica izvedenih od betona. Zatvarači na brani su od drvenih talpi. Njihovim podizanjem ili spuštanjem, regulisan je nivo vode u akumulaciji. Posebnim betonskim kanalom dovodila se voda od akumulacije do turbine koja se nalazila u glavnoj hali. Odvodnim kanalom, voda se od turbine vraćala u hidrosistem elektrane.
Glavna, pogonska hala je izvedena od opeke i podignuta po svim pravilima izgradnje objekata te vrste. U njoj se, osim turbine, nalazio komandni pult i prostor sa odeljenjem za trafo stanicu i distribuciju električne energije. Zbog potrebe da unutrašnji prostor hale bude slobodan, krovna konstrucija je rešena primenom kosih stolica i čeličnih zatega. Unutrašnjost hale je osvetljena sistemom velikih fasadnih otvora i izdignutih krovnih prozora. Sa njene istočne strane, naslonjena na glavnu halu, nalazi se upravna zgrada koja je sagrađena od opeke i izvedena kao spratni objekat. Zgrada ima složeni krov, izdignute vitke krovne prozore i pokrivena je biber crepom. Prostorije na spratu imaju kose tavanice koje prate geometriju krovnih ravni.
Stara elektrana je bila u funkciji do 1960. godine. Danas se kompleks nalazi u degradiranom i zapuštenom stanju. Sistemske konstrukcije, oprema i postrojenja su demontirani i uklonjeni u celosti, sistem kanala za vodosnabdevanje je krajnje zapušten usled nekorišćenja, a teren u okviru kompleksa u potpunosti prepušten dejstvu prirode. Izvorno podignuti građevinski fond do danas je relativo dobro očuvan.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ „Regionalni zavod za zaštitu spomenika kulture Smederevo/Kompleks stare elektrane na reci Pek u Velikom Gradištu”. Arhivirano iz originala 29. 12. 2014. g. Pristupljeno 27. 12. 2014.
