Sumerska arhitektura
Sumeri spadaju u prvu visokorazvijenu civilizaciju nastalu oko 4.000. godina p. n. e. na području južne Mesopotamije. Poreklo Sumera nije utvrđeno, ali preovladava mišljenje da su se doselili sa severa i pomešali se sa domorodim stanovništvom.
U drugoj polovini četvrtog milenijuma p. n. e. nastali su u Sumeru prvi gradovi-države. Najpoznatiji su bili Uruk, Ur, Kiš, Nipur i Lagaš. Na čelu svakog grada nalazio se vladar zvan ensi (upravljač) ili lugal (veliki čovek). On je bio vrhovni sveštenik koji je u ime zajednice komunicirao s bogovima. Ovde ovi sumerski gradovi predstavljaju nezavisne gradove-države za razliku od onoga što se dogodilo u Egiptu zahtevi za lokalnu autonomiju i težnje u pravcu razbijanja odnose prevagu nad potrebom za državnim jedinstvom.
Središte grada bio je hramski kompleks s dominirajućom građevinom četvorougaone osnove zigurat – najkarakterističnije arhitektonsko ostvarenje u Sumeru, na čijem se vrhu nalazio grad posvećen glavnom gradskom božanstvu, a služio je i kao zvezdarnica. Zigurat je veštački stvoren glinasti brežuljek poduprt zidovima od nepečene opeke u geometrijskim oblicima i on se uzdižena nekoliko terasastih zaravni. Na najpoznatijem ziguratu u Uruku dugo belo stepenište penjalo se prema vrhu građevine stvarajući tako utisak vernicima da se penju ka nebu. Za razliku od egipatskih piramida i njihovom posmrtnom funkcijom zigurat je imao da posluži kao ogromni oltar i trebalo je da omogući silazak božanstva sa neba i da ovde boravi
Najčuveniji među ziguratima bila je Vavilonska kula[1] ali je ona u potpunosti razorena ali jedan mnogo stariji primerak sagrađen je pre 3.000. godine p. n. e. prema tome je nekoliko vekova stariji od prvih piramida i sačuvao se u Varki mestu gde se nalazio sumerski grad Uruk. To je breg čije su strane pojačane mesivnom oplatom od opeke i položene su u kosini a dižu se do visine od 12 metara. Svetište je nazvano „Beli hram“ jer je bilo od okrečenih opeka. Zidovi su raščlanjeni ispustima i udubljenjima i odaju monumantalnu građevinu.. Glavna prostorije ili cela u kojoj se prinose žrtve pred statuom boga je uska dvorana koja se pruža čitavom dužinom hrama i ima niz manjih prostorija sa strane Glavni ulaz nije na jednoj od užih strana kako bi se to očekivalo tako da vernik da bi ušao u ćelu morao da obiđe što više uglova[1]. Put koji m je išla procesija podseća na spiralu. Ovakav prilaz u lomljenoj osi je osnovna karakteristika mesopotamske verske arhitektura. Tokom sledećih perioda zigurat je bio tako razrađen da liči na kulu tako da se građevina uzdiže na nekoliko spratova. Slika boga kojem je bio posvećen Beli hram je izgubljena a to je verovatno bio Anu bog neba.
U sumerskim gradovima-državama sve zemaljsko smatrano je vlasništvom bogova. Najviše zemlje pripadalo je vladaru, a zatim hramovima. Ostali stanovnici (seljaci, zanatlije) bili su samo korisnici zemlje. Stanovništvo se u osnovi dijelilo na vladajući sloj, u koji je uz vladara i vjerodostojnike spadalo sveštenstvo i činovništvo, te na seljaštvo izanatlije. Robova je bilo malo i poticali su iz ratnih pohoda, a pripadali su isključivo vladaru ili hramovima.
U Sumeru su bili cenjeni umetnost i umetnički radovi, no, glavna je delatnost u Sumeru, kao i u celoj Mesopotamiji, bila zemljoradnja.
Reference uredi
Literatura uredi
- H,W. Janson, Istorija umetnosti, Beograd 1962.
- Đina Piskel, Opšta istorija umetnosti, Beograd 1972.
- Priručni slovnik naučni ČS Akademia vied, Praha 1966.
