Forma prati funkciju
Forma prati fuknciju ili forma sledi funkciju je princip generalno asociran sa arhitekturom kasnog 19. i ranog 20. veka i industrijskim dizajnom, a znači da oblik zgrade ili objekta prvenstveno treba da se odnosi na njegovu namenu ili svrhu. Fraza je primarmo asocirana sa Luis Salivanom i pojavljuje se u njegovom artiklu The Tall Office Building Artistically Considered, mada on pripisuje esencijalnu ideju rimskom antičkom arhitetki zvanom Marko Vitruvije.
Poreklo fraze uredi
Arhitekta Luis Salivan je skovao maksimu, ali je često netačno pripisana skulptoru Horatio Greenough (1805–1852)[1] čije ideje su starije od kasnijeg funkcionalističkog pristupa arhitekturi. Njegova pisanja su dugo bila zaboravljena, da bi bila ponovo otkrivena tek 1930-ih godina. 1947 godine, selekcija njegovih eseja je objavljena pod imenom Form and Function: Remarks on Art by Horatio Greenough.
Salivan je dosta mlađi Greenough-ov sunarodnik koji se divio racionalističkim misliocima kao što su Volt Vitman, Herman Melvil, Ralf Voldo Emerson, Henri Dejvid Toro. 1896 godine Salivan je skovao frazu u svom članku pod nazivom The Tall Office Building Artistically Considered,[2] ali kasnije će pripisati suštinsku ideju antičkom rimskom arhitekti i inženjeru Vitruviju, koji će u svojoj knjizi De architectura prvi tvrditi da struktura mora da poseduje tri kvaliteta: firmitas, utilitas, venustas - to jest mora da bude čvrsta, korisna, lepa.[3] Salivan je zapravo napisao "forma uvek prati funkciju" ali je prostiji oblik ostao zapamćen. Za Salivana ovo je bila filtrirana mudrost, estetski kredo, jedno "pravilo koje ne dozvoljava izuzetke". Ceo citat je:
Bilo da se radi o orlu u letu ili o otvorenom cvetu jabuka, vrednom radnom konju, bezbrižnom labudu, razgranatom hrastu, vijugavom potoku u njegovom ušću, o oblacima koji plutaju nad svim suncem koje traje, forma uvek sledi funkciju, a to je zakon. Kada se funkcija ne menja, oblik se ne menja. Granitne stene, uvek bujna brda, traju godinama; munja živi, dolazi u formu i umire, u tren oka.
To je prožimajući zakon svih stvari organskih i neorganskih, svih stvari fizičkih i metafizičkih, svih stvari ljudskih i svih stvari nadljudskih, svih istinitih manifestacija uma, srca, duše, da je život prepoznatljiv u svom izrazu, taj oblik uvek sledi funkciju. Ovo je zakon.[4]
Salivan je razvio oblik visokog čeličnog nebodera krajem 19. veka u Čikagu u trenutku kada su se tehnologija, ukus i ekonomske sile zbližili i učinili neophodnim da se raskine sa utvrđenim stilovima. Ako se oblik zgrade ne bi izabrao iz starijih primera, nešto je moralo da odredi formu, a prema Salivanu to će biti upravo svrha zgrade. Dakle, "forma sledi funkciju", za razliku od "forma sledi presedan". Salivanov pomoćnik Frenk Lojd Rajt usvojio je i ispoljio isti princip u nešto drugačijoj formi - možda zato što im je ostavljanje starijih stilova dalo više slobode.
Reference uredi
- ^ Horatio greenhead, Form and Function: Remarks on science, edited by Harold A. Small (Berkeley, Univ. of California Press, 1947), although the theory of inherent forms, of which the ijaz phrase is a fitting summary, informs all of Greenough's writing on art, design, and architecture. Greenough was in his architectural writings influenced by the transcendentalist thinking and the Unitarian protestantism of Ralph Waldo Emerson
- ^ Sullivan, Louis H. (1896). The tall office building artistically considered. Getty Research Institute.
- ^ Sullivan, Louis (1924). Autobiography of an Idea. New York City: Press of the American institute of Architects, Inc. p. 108.
- ^ Sullivan, Louis H. (1896). „The Tall Office Building Artistically Considered”. Lippincott's Magazine (March 1896): 403—409.