Cimbal

Cimbal je žičani muzički instrument tela (korpusa) trapeznog oblika sa žicama razapetim na vrhu, koji se svira udaranjem po žicama drvenim batićima.

Cimbal

Opšte karakteristike

Kao i citra, cimbal se razvio iz psalterijuma, pa su razumljive izvesne opšte sličnosti sa njom: plitak, četvorouglast korpus, sa nizom žica razapetih poprečno u odnosu na svirača. Međutim, razlike su bitnije: korpus je znatno većih dimenzija (oko 135 cm na prednjoj i 92 cm na zadnjoj strani - dakle, trapeznog oblika) pa ima i sopstvene noge; takođe, broj žica je mnogo veći, one obuhvataju tonski raspon od E do e3 hromatski, i uz to su štimovane najčešće po tri ili četiri na isti ton; hvatnnka nema, pa je intonacija fiksirana štimovanjam; žice se ne trzaju, već udaraju, drvenim batićima, čije glavice su s jedne strane obložene filcom, pa mogu da vrše, po volji, tvrđi ili mekši udar.

Zvučne karakteristike

Način proizvođenja zvuka - udarom, zatim veličina rezonatora, te velik broj i dužina žica, razlog su da je cimbal dosta zvučan instrument. Karakteristično je za njega znatno slivanje zvuka - kao kod harfe, samo u još većoj meri - jer su žice, doskora, prigušivane samo rukom (podlakticom), što nije uvek dovoljno efikasno, niti je u svakoj prilici moguće, pošto su ruke već zauzete. udaranjem žica, držeći katkad i po dve palice u jednoj ruci. Zato je kod novijih, modernih cimbala postavljen sistem prigušivača, koji se reguliše jednom pedalom; slivanje zvuka je, razume se, i tu moguće prema potrebi, a to omogućava zvučno bogate razložene akorde kroz čitav raspon instrumenta, koji se na cimbalu veoma često i rado koriste. Takođe je za ovaj instrument karekterističan tremolo na dužim melodijskim tonovima.

Istorijat instrumenta

Neposredan prethodnik cimbala je, kako je već spomenuto, srednjovekovni psalterijum, i to jedan nemački tip ovog instrumenta (na italijanskom: salterio tedesco), nazvan hakbret (Hackbrett), kod kojega su žice već tada, umesto trzanja, udarane malim drvenim palicama, jezičastog oblika - ali koji je od kasnijeg cimbala bio znatno manji i obično se nosio okačen o vrat. U daljem poreklu je, međutim, i ta vrsta inetrumenta sa područja Bliskog istoka, odakle je u 12.veku dospela u Španiju, pa u zapadnu i srednju Evropu. Savršeniji, klavirski instrumenti sa žicama nisu dozvolili hakbretu, kao ni kasnije cimbalu, da zauzmu istaknutije mesto u muzičkoj praksi, pa su se oni održali samo u folkloru nekih krajeva i u muziciranju pojedinih virtuoza. Među njima je najznačajniji bio Pantaleon Hebnštrajt (Hebenstreit; 1669- 1750), koji je i sam konetruisao jedan tip velikog cimbala, sa dva rezonatora i 185 žica, pa je po njemu, kao i po svojevremeno velikoj izvođačkoj slavi njegovog konstruktora, cimbal zadugo nazivao: pantaleon (ili pantalon). Sa druge strane, cimbal je dosta rano, posredstvom Turaka, dospeo u mađarske i slovačke krajeve (kasnije, mađarskim uticajem, i u neke naše severne oblasti), pa se tu i do danas održao, naročito u romskim ansamblima, pod nazivom: cimbalom. Otuda se ponekad javlja, kao nosilac lokalnoga kolorita, i u umetničkoj muzici pojedinih kompozitora, nadahnutih folklorom (npr. u sviti " Hari Janoš" Zoltana Kodalja; 1882-1967).