Čulna memorija
Čulna memorija predstavlja memorijski domen u kom se informacije registrovane čulima kratko zadržavaju, a zatim se prosleđuju u dublje nivoe obrade ili se gube. Sredinom šezdesetih godina, Urlik Najser uvodi termine ikonička memorija za vizuelnu memoriju, i ehoička memorija za auditivnu. Ova terminologija se koristi i danas.[1]
Karakteristike čulne memorije
urediČulna memorija ima nekoliko karakteristika koje je izdvajaju od ostalih tipova memorije. Te karakteristike se odnose na količinu, trajanje i osmišljenost zadržanog materijala.
- U čulnoj memoriji se zadržava takoreći celokupan materijal koji su registrovala čula, ali se tek deo prosleđuje u dublje nivoe obrade.
- Zadržavanje materijala je kratkotrajno.
- Materijal u čulnoj memoriji je neosmišljen.[1]
Ikonička memorija
urediNajistaknutiji tip senzorne memorije je ikonički, koji snima vizuelne informacije. Najrelevantnije priloge o ovom fenomenu napravio je Džordž Sperling 50-ih i 60-ih godina, ali kasnije autori kao što su Najser, Sakit i Brejtmejer ažurirali su koncept ikoničke memorije.
Kroz svoje pionirske studije sa tahistoskopom, Sperling je zaključio da ljudi imaju mogućnost da istovremeno zadrže 4 ili 5 stavki nakon fiksiranja u širokom stimulativnom setu. Drugi istraživači su otkrili da ikonička memorija traje oko 250 milisekundi. U ovom slučaju vizuelni trag se zove "ikona" koja se zadržava u kratkoročnom pamćenju. Trenutno se raspravlja o tome da li se ova ikona nalazi u centralnom ili perifernom nervnom sistemu; u svakom slučaju, prevladava predstava da je ikonička memorija u osnovi laboratorijski artefakt bez ekološke valjanosti.
Najverovatnije je ovaj fenomen povezan sa postojanošću stimulacija neurona u fotoreceptorima nalazi se u mrežnjači, tj. u štapićima i čepićima.[2]
Ehoička memorija
urediSlično ikoničnoj, ehoična memorija je definisana kao prekategorijski zapis, kratkog trajanja i veoma velikog kapaciteta. Ona se razlikuje od ikoničkog po tome što obrađuje zvučne informacije umesto vizuelne.
Ehoična memorija zadržava slušni stimulus najmanje 100 milisekundi, dopuštajući ljudima da diskriminišu i prepoznaju zvukove svih vrsta, uključujući i one koji čine govor, koji može ostati do 2 sekunde; stoga je ehoična memorija fundamentalna u razumevanju jezika. Podrazumeva se da ovaj tip memorije registruje slušnu informaciju u nizu, fokusirajući se na njene vremenske osobine. Delimično, vreme zadržavanja informacije zavisi od svojstava stimulusa kao što su složenost, intenzitet i ton..
Značajan fenomen u vezi sa ehoičnom memorijom je efekat recidencije, koji je specifičan za ovaj tip memorije. On se sastoji u činjenici da se ljudi bolje sećaju poslednjeg podsticaja (ili predmeta) koji su obradili od drugih koji su predstavljeni neposredno pre toga.[2]
Haptička memorija
urediOvaj koncept se koristi da označi mnemičku radnju koja radi sa informacijama taktilnog tipa, i stoga sa senzacije kao što su bol, vrućina, svrab, peckanje, pritiska ili vibracija. Haptička memorija ima kapacitet od 4 ili 5 stavki, poput ikoničke, iako se informacija zadržava duže vreme, oko 8 sekundi u ovom slučaju. Ova vrsta čulne memorije omogućava ljudima da pregledaju objekte dodirom i imaju interakciju sa njima.
Veruje se da postoje dva podsistema koji čine haptičko pamćenje. S jedne strane je to kožni sistem, koji detektuje stimulaciju kože, a sa druge strane proprioceptivni ili kinestetički, vezan za mišiće, tetive i zglobove. Pogodno je razlikovati propriocepciju od interocepcije, koja uključuje unutrašnje organe.
Haptičko pamćenje je definisano nedavno od ikoničkog i ehoičnog, tako da su naučni dokazi dostupni na ovu vrstu senzorne memorije ograničeniji od prethodna dva.[2]
Reference
uredi- ^ a b Aleksandar Kostić (2006). Kognitivna psihologija. Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd.
- ^ a b v „Tri tipa ikoničke, ehoične i haptičke senzorne memorije / Psihologija”. Psihologija, filozofija i razmišljanje o životu. (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2021-07-10.