Kanal Iri je kanal u državi Njujork, Sjedinjene Države koji je deo istočno-zapadne državne rute Sistema kanala države Njujork (ranije poznat kao baržni kanal države Njujork). Prvobitno je imao raspon od 363 mi (584 km) od reke Hadson u Olbaniju do jezera Iri u Bufalu. On je izgrađen radi stvaranja plovne vodene rute od Njujorka i Atlantskog okeana do Velikih jezera. Kada je završen 1825. godine, bio je drugi najduži kanal na svetu (posle Velikog kanala u Kini) i uveliko je poboljšao razvoj i ekonomiju države i grada Njujorka, i Sjedinjenih Država.[2]

Kanal Iri
Sadašnja ruta kanala Iri
Спецификације
Дужина363 mi (584 km)
Преводнице36[1]
Maksimalna visina iznad nivoa mora571 ft (174 m)
Статусopen
Navigacina upravaKanalska korporacija države Njujork
Историја
Originalni vlasnikDržava Njujork
Glavni inženjerBendžamin Rajt
Drugi inženjer(i)Kanvas Vajt, Ejmos Iton
Почетак конструкције4. jul 1817 (u Roum (Njujork))
Datum prve upotrebe17. maj 1821
Датум комплетирања26. oktobar 1825
Datum obnavljanja3. septembar 1999
Географија
Почетна тачкаrek Hadson u blizini Olbanija
(42° 47′ 00″ С; 73° 40′ 36″ З / 42.7834° С; 73.6767° З / 42.7834; -73.6767)
Крајња тачкаreka Nijagara u blizini Bufala, Njujork
(43° 01′ 25″ С; 78° 53′ 24″ З / 43.0237° С; 78.8901° З / 43.0237; -78.8901)
GraneOsvego kanal, Kejuga-Senika kanal
GranaSistem kanala države Njujork
Повезан саKanal Šamplejn, kanal Vetland

Kanal je prvi put predložen tokom 1780-ih, a zatim je ponovo predložen 1807. godine. Premeravanje je odobreno, finansirano i izvršeno 1808. Pristalice projekta su postepeno nadvladale oponente; izgradnja je započela 1817. Kanal ima 34 numerisane prevodnice, počinje sa Blek Rok prevodnicom i završava se nizvodno sa federalnom prevodnicom Troj. Obe su u vlasništvu savezne vlade.[1] Kanal ima visinsku razliku od oko 565 ft (172 m). On je bio otvoren je 26. oktobra 1825.[3]

U vreme kada je rasuta roba bila ograničena nosivošću tovarnih životinja (maksimalno 250 lb (113 kg))[4]), a kad železnica nije postojala, voda je bila najisplativiji način za isporuku rasute robe.

Politički protivnici kanal su nazivali „Klintonova ludost”[5] ili „Klintonov veliki jarak”.[6][7] To je bio prvi sistem prevoza između istočne obale i zapadne unutrašnjosti Sjedinjenih Država, koji nije zahtevao vuču.

Prevoz kanalom je bio brži od kola koja su vukle životinje i troškovi transporta su bili umanjeni za oko 95%.[8] Kanal je luci Njujork dao neuporedivu prednost u odnosu na sve ostale lučke gradove u SAD-u i pokrenuo je politički i kulturni uspon države u 19. veku.[2] Kanal je podstakao porast broja stanovnika u zapadnom Njujorku i otvorio za naseljavanje regione dalje na zapad. On je proširen je između 1834. i 1862. godine. Najpopularnija godina kanala bila je 1855, kada je bilo 33.000 komercijalnih pošiljki. Godine 1918. zapadni deo kanala je proširen tako da postaje deo Njujorškog državnog baržnog kanala, koji je takođe produžen do reke Hadson koja teče paralelno sa istočnom polovinom kanala Iri.

Kongres Sjedinjenih Država je 2000. godine odredio Koridor nacionalnog nasleđa kanala Iri[9] kako bi se naglasio nacionalni značaj ovog kanalskog sistema kao najuspešnijeg i najuticajnijeg vodenog puta koji je čovek izgradio i jednog od najvažnijih radova građevinskog inženjerstva u Severnoj Americi.[9] Kanal uglavnom koriste rekreacini plovni objekti od povlačenja poslednjeg velikog komercijalnog broda, Dej Pekinpa 1994. godine. Kanal je doživeo oporavak komercijalnog saobraćaja u 2008. godini.[10]

Reference

уреди
  1. ^ а б „Locks on the Erie Canal”. The Erie Canal. Приступљено 9. 3. 2017. 
  2. ^ а б Roberts, Sam (26. 6. 2017). „200 Years Ago, Erie Canal Got Its Start as Just a 'Ditch'. The New York Times. Приступљено 25. 7. 2017. 
  3. ^ Finch, Roy G. (1925). „The Story of the New York State Canals” (PDF). New York State Engineer and Surveyor (republished by New York State Canal Corporation). Архивирано из оригинала (PDF) 03. 03. 2016. г. Приступљено 25. 9. 2012. 
  4. ^ "Works of Man", Ronald W. Clark, ISBN 0-670-80483-5 (1985), Viking Penguin, New York
    quotation page 87: "There was little experience moving bulk loads by carts, while a packhorse would [i.e., "could"] carry only an eighth of a ton [(1.250 long tons (1.270 t)]. On a soft road, a horse might be able to draw 5/8ths of a ton [(06.250 long tons (6.350 t)) or 5×]. But if the load were carried by a barge on a waterway, then up to 30 tons [(30 long tons (30 t) or 60.000 lb (27.000 kg)) or 240×] could be drawn by the same horse."
  5. ^ The New York State Canal System, The Erie Canal Association.
  6. ^ Erie Canal Opens, This Day in History: October 26, American HistoryChannel.com
  7. ^ Frank E. Sadowski Jr., "Clinton's Big Ditch", The Erie Canal Association.
  8. ^ Using Clark's Works of Man figures, a mule can draw 60,000 lbs but carry only 250 lbs, which need men to load and unload daily, have a need to carry grain as well (parasitic weight), and for same tonnages, required far more men as a labor force, drastically increasing running costs. A 95% reduction is probably conservative, 250 lb/30 t is 0.4% the expenses, so reduction to 5% costs still indicates someone is taking a lot of profits.
  9. ^ а б „Erie Canalway National Heritage Corridor”. Приступљено 25. 9. 2012. 
  10. ^ Christopher Maag (2. 11. 2008). „Hints of Comeback for Nation's First Superhighway”. The New York Times. 

Literatura

уреди

Spoljašnje veze

уреди