Hronologija Aprilskog rata 6. april 1941.
6. april 1941. je bio prvi dan Aprilskog rata, sukoba između sila Osovine i Kraljevine Jugoslavije u Drugom svetskom ratu.
| 6. april 1941. | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Aprilskog rata (Drugi svetski rat) | |||||||||
 Pravci nastupanja nemačkih snaga tokom Aprilskog rata. | |||||||||
| |||||||||
Borbe na frontu Prve grupe armija uredi
Na frontu Prve grupe armija nemački napad počeo je rano izjutra bombardovanjem iz vazduha nakon čega je usledio napad kopnenih snaga. Nemački prednji delovi prešli su jugoslovensku granicu na delu od Radgone do Vurcen-Pasa. Nemačke snage napale su kod Cankove levo krilo 341. pešadijskog puka i zauzele su celu oblast Gornje Mure. Zahvaljujući brzom napadu nemačkih tenkovskih jedinica zauzet je železnički most kod Radgone nakon čega su Nemci zauzeli celu zaprečnu zonu od Radgone i Slatinu Radenci. Most preko reke Mure kod Mureka je takođe zauzet iznenadnim napadom nemačkih snaga koje su zatim zauzele Slatkirh. Biciklistički eskadron nemačke 183. pešadijske divizije zauzeo je oko 11.30 Mursku Sobotu.[1] U rejonu Sv. Jurija i Sv. Kundote jugoslovenske granične trupe odbile su nemački napad. Na celom graničnom odseku od Sv. Duha do Libeliče jugoslovenske granične trupe povukle su se na desnu obalu reke Drave.
Kod Jezerskog je nekolko nemačkih tenkova uz podršku jednog pešadijskog bataljona prešlo jugoslovensku granicu ali je rušenjem mosta preko reke Kokre njihovo napredovanje zaustavljeno pred zaprečnom zonom br. 2 južno od Jezerskog. 6. aprila položaje na Jezerskom držali su graničari, žandarmi i jedan rezervni pešadijski vod. O početku rata saznali su iz telefonskog izveštaja komandira žandarmerijskog voda iz Kranja koji je izvestio o nemačkom napadu na granični prelaz Ljubelj udaljen 30 km od Jezerskog. Nedugo zatim, Nemci su otvorili vatru na carinarnicu i karaulu, a onda je u dejstvo stupila i nemačka artiljerija. Branioci su uspeli da odbiju prvi napad nemačke pešadije, a zatim i ponovljeni napad nemačke pešadije uz podršku tenkova. Zbog lošeg odbrambenog položaja, jedinice jugoslovenske vojske povukle su se kilometar u dubinu jugoslovenske teritorije i utvrdile se na istočnoj strani Jezerskog.[2]
Nakon prolaska nemačkih snaga preko Lobjl-Pasa jugoslovenske snage aktivirale su veliku minu. Eksplozija je survala kamenje na put zbog čega je onemogućen prolazak neprijateljskih motorizovanih jedinica preko ovog prelaza. U graničnom predelu zapadna Blegoša odbijen je napad italijanskih snaga.
Do kraja dana nemačke jedinice zauzele su Vurcen-Pas, Lojbl-Pas, Srezan, Sv. Duh, Mursku Sobotu, položaj na uzvišenjima s obe strane Šentilja, koji je bio ojačan bunkerima, mostove kod Mureka, Radgone i Murske Sobote. Odlučujuću ulogu tokom prvog dana borbi na ovom sektoru imala je nemačka 538. graničarska divizija koja je zauzela Vurcen-Pas i Lojbl-Pas kao i više važnih kota. Pri ovim akcijama nemačke snage su uz neznatne gubitke zarobile oko 40 jugoslovenskih oficira i 500 vojnika.[3]
Bombardovani su Ljubljanski aerodrom i Ljubljana kao i pomoćni aerodromi kod Cerklja i Velike Gorice. Nemačka avijacija je takođe bombardovala železničke komunikacije i mostove u rejonu Ptuja, Zidanog mosta i Čakoveca.
Borbe na frontu Druge grupe armija uredi
Na frontu Druge grupe armija, tokom 6. aprila nije bilo neprijateljskih dejstava.
Borbe na frontu Treće grupe armija uredi
Zapadni front uredi
Planirana ofanziva jugoslovenske 3. armije protiv italijanskih snaga u Albaniji nije mogla da otpočne 6. aprila 1941. godine zbog toga što trupe 3. armije nisu bile na vreme prikupljene na graničnom frontu.
Vardarska divizija u sastavu 3. armije, koja je držala deo fronta u zapadnoj Makedoniji ka granici sa Albanijom, nije učestvovala u okršajima 6. aprila. Sastav i položaj jedinica Vardarske divizije na dan 6. aprila izgledao je ovako: 46. i 47. pešadijski puk u Debru, 50. pešadijski puk u rejonu Gostivara, 25. dopunski puk, 337. puk rezervne vojske bio je na samoj granici sa Albanijom, u rejonu Mavrovih hanova, 385. puk rezervne vojske i 25. artiljerijski puk.[4]
Zetska, Kosovska, Hercegovačka divizija i Komski odred jačine jednog pešadijskog puka i jednog brdskog diviziona, iz sastava 3. armije u trenutku izbijanja sukoba 6. aprila nisu dovršile prikupljanje ljudstva i posedanje zadatih položaja. Do kraja dana to je učinila samo Kosovska divizija koja je zauzela položaje na granici sa Albanijom. Vrhovna komanda naredila je 3. armiji da 7. aprila otpočne ofanzivu protiv italijanskih snaga u Albaniji.[2]
Istočni front uredi
Nemačka 12. armija prešla je napad u 05.20 uz snažnu podršku avijacije. Na ovom pravcu nastupanja Nemcima su se suprotstavile trupe Treće armijske oblasti sačinjene od graničara i delovi Bregalničke, Moravske i Šumadijske divizije, ali je njihov otpor slomljen relativno brzo. Nemačka 9. oklopna divizija zauzela je Krivu Palanku i Stracin, nemačka 73. pešadijska divizija slomila je snažan otpor jugoslovenskih snaga kod Carevog sela i na uzvisini jugozapadno od njega, zauzela je u 10.30 Carevo selo i izbila je do Kočana, a nemačka 2. oklopna divizija prodrla je u Strumicu, odakle je jednu kolonu uputila ka Dojranu.[5]
Izveštaj nemačke 12. armije upućen Vrhovnoj komandi kopnene vojske 6. aprila u 09.30:
12. armija otpočela je u 05.20 časova napad na Jugoslaviju i Grčku. Postignuto je iznenađenje na oba fronta. Železna vrata se nalaze čvrsto u našim rukama. Od 08.00 prednji odred 9. oklopne divizije stigao je do Krive Palanke. 73. divizija zauzela je Carevo selo. Napad 30. armijskog korpusa tačno se odvija. Neprijatelj, koji uzmiče prema zapadu, nije poseo put Kriva Palanka-Kumanovo... Ispred 30. armijskog korpusa nalaze se samo pojedinačne neprijateljske snage.[2]
Zbog brzog prodora nemačkih snaga, popodne 6. aprila Ibarska divizija koja se nalazila u okolini Skoplja, upućena je prema Kumanovu da zatvori otvor kod Krive reke, pošto je usled velikih gubitaka Moravske divizije ostao potpuno otvoren.
Borbe na Stracinskom položaju uredi
Nemačkoj 9. oklopnoj diviziji, koja je 6. aprila izjutra zauzela Krivu Palanku i nastupala ka Skoplju, na položaju kod Stracina suprotstavili su se 46. artiljerijski puk Moravske divizije, baterija trećeg diviziona 36. artiljerijskog puka, protivoklopni artiljerijski divizion naoružan protivtenkovskim topovima kalibra 47 mm i neke pešadijske jedinice. Toga jutra Stracinski položaj bombardovan je iz vazduha od strane nemačke avijacije ali je većina oruđa sačuvana jer su bila dobro maskirana. Po završetku vazdušnog napada, topovi su demaskirani i pripremljeni za dejstvo. Oko 10.00 na putu ka Krivoj Palanci pojavili su se nemački tenkovi, prethodnica nemačke 9. oklopne divizije. U kraćem okršaju koji je usledio uništena su četiri nemačka tenka, a nemački napad je na kratko zaustavljen. Nemačka avijacija ponovo je bombardovala položaje jugoslovenske vojske na Stracinu, a u dejstvo se uključila i nemačka artiljerija. Zbog velikih gubitaka i nedostatka municije jedinice Moravske divizije bile su prinuđene da napuste Stracinski položaj. Nemcima je otvoren put ka Skoplju. Nemačke jedinice koje su bile na prilazima Stracinu, oko 18.00 napali su jugoslovenski bombarderi i naneli su joj značajne gubitke.[2]
U ratnom dnevniku nemačke 12. armije ovako su opisane borbe na Stracinu:[6]
Kada je osvanuo 6. april i kada su na odseku 40. armijskog korpusa na granici u dužini od oko 50 km, na putevima koji vode iz Bugarske za Štip i Kumanovo, Nemci izvršili iznenadan napad na jugoslovenske granične jedinice pokazalo se da su Srbi bili zapanjeni. Iznenada se, kao lavina, sručio napad Štumeovog korpusa. Savladavši 25 km prevoja Stracin, 9. oklopna divizija general-potpukovnika dr Hubickog našla se pred neprijateljem. Skriven u gnezdima na stenama, usmerio je vatru na Nemce. Došlo je do gubitaka. Pored generala Štumea, koji je na tom putu pratio prednje delove svojih trupa, poginuo je njegov ađutant, pogođen u srce. Srbi su znali da iskoriste pogodnost svog položaja. Tu je mogla da pomogne samo dobra, stara pešadija. Angažovan je jedan bataljon strelaca pod komandom majora Gorna. Jurišalo se na odlučujući planinski položaj neprijatelja. Došlo je do žestokih borbi. Srbi, međutim, nisu bili dorasli taktički veštom rukovođenju bataljona. Posle četvoročasovne borbe major Gorn je zauzeo prevoj. Nemačka vatra je odbila pritovudar, koji je Jugoslovenima doneo teške gubitke. Zarobljeno je preko 600, među njima 20 oficira, zaplenjeno je 16 topova i oko 500 konja i tovarnih grla.
Borbe na sektoru Bregalničke divizije uredi
Ujutro 6. aprila u borbu sa nemačkim jedinica stupila je i Bregalnička divizija čije jedinice su bile raspoređene na sledećim položajima: 22. pešadijski puk sa jednim divizionom artiljerije nalazio se na kumanovskom odseku; 23. pešadijski puk sa jednim divizionom artiljerije prema Carevom selu; 49. pešadijski puk sa jednim artiljerijskim divizionom kod Strumice dok je divizijsku rezervu činio 28. pešadijski puk koji se nalazio u Kočanima. 122. artiljerijski divizion nalazio se na maršu prema Radovištu, a drugi se nalazio u Štipu. Bataljon 28. pešadijskog puka kretao se 5/6. april iz Velesa ka Štipu. Nakon što je Štip bombardovan oko 07.00 časova, ovaj bataljon zauzeo je položaj Lojzanski rit sa kojeg je imao dobar pregled varoši i ukopao se.[4]
122. artiljerijski divizion Bregalničke divizije koji je bio na maršu ka Radovištu, zatekao se 6. aprila izjutra na raskrsnici puteva Štip-Radovište-Strumica. Komandant diviziona izjahao je ispred jedinice kako bi izvidio put i pripremio smeštaj za divizion. Usput je saznao za nemački napad, a u kasarni u Radovištu je dobio naređenje iz štaba divizije da sa divizionom produži do sela Suševa, a da ukoliko usput sretne neprijatelja, stupi u borbu. Takođe mu je naređeno i da locira 2. bataljon 28. pešadijskog puka koji se kretao iz pravca Štipa i da sa njim posedne položaj kod sela Suševa koje je od Strumice bilo udaljeno oko 9 km. U visini sela Dukata komandir diviziona koji je bio u izviđanju naredio je da se artiljerijski divizion razvije u borbeni poredak. Prema njegovom saznanju 9 nemačkih tenkova probilo je položaje jugoslovenske vojske kod Strumice i kretalo se u pravcu Radovišta. Pešaci su se razvili u strelce, a baterije 122. artiljerijskog diviziona kojoj se pridružio i 20. artiljerijski puk prevedene su iz marševskog u borbeni poredak. Jedinice jugoslovenske vojske na položaju kod sela Dukata stupile su u borbu sa delovima nemačke 2. oklopne divizije podržane avijacijom i uspele su da zadrže neprijatelja do ranih večernjih sati kada su pojedine baterije zbog nedostatka municije bile zarobljene ili prinuđene da se povuku. Baterije koje su izbegle zarobljavanje oko ponoći 6/7. april zauzele su pozicije iza tesnaca Ploče u nameri da na ovom povoljnom položaju ponovo pokušaju da zaustave neprijatelja.[4]
Borbe na frontu 5. armije uredi
Na frontu jugoslovenske 5. armije neprijatelj, osim kod Sipa, u toku 6. aprila 1941. godine nije vršio napade. Celokupna neprijateljska aktivnost na ovome frontu sastojala se u bombardovanju Niša i železničkih stanica Doljevac i Boljevac, ali železnički saobraćaj nije prekinut.[7]
Prepad na Sipski kanal - početak ratnih dejstava uredi
Napad na Jugoslaviju počeo je u noći 5/6. april kada su nemačke jedinice Grupe Đerdap iz Rumunije zauzele Sipski kanal i sprečile jugoslovensku vojsku da izvrši planirano zaprečavanje Dunava.
Reka Dunav je imala izuzetan strateški značaj za Nemačku. Pored toga što je povezivala nemačke saveznike Austriju, Mađarsku i Rumuniju i omogućavala izlaz Nemačkoj na Crno more, za Nemce je bilo od vitalnog značaja da se očuva kontinuitet rečnog saobraćaj na Dunavu kako ne bi došlo do prekida u snabdevanju rumunskom naftom sa naftonosnih polja u Ploeštiju. Kako je zaprečavanje Dunava bilo najlakše izvesti u kanalima koji su prokopani kroz Đerdapsku klisuru, nemački planeri smatrali su da je zauzimanje Sipskog kanala i ovladavanje Gvozdenim vratima jedan od najvažnijih ciljeva koji se moraju realizovati u početnoj fazi napada na Jugoslaviju.
Sipski kanal izgrađen je 1896. kako bi se omogućilo bezbedno odvijanje rečnog saobraćaja kroz Đerdapsku klisuru. Bio je dug 2.133 metra, širok 73, a najveća dubina iznosila je 7.3 metra. Osim Sipskog kanala, na ovom delu toka Dunava izgrađeno je ukupno 16,9 km kanala. Zbog brze matice je pri uzvodnoj plovidbi morala da se uvede pomoćna vuča koju su prvo vršili remorkeri, a kasnije je, za vreme Prvog svetskog rata uvedena lokomotivska vuča.
Zadatak zauzimanja Sipskog kanala poveren je Grupi Đerdap jačine oko 2.000 ljudi, čija komanda se nalazila u Oršavi. Udarnu pesnicu nemačkog napada činila su 54 vojnika iz sastava 5. i 7. čete Drugog bataljona Specijalnog puka Brandenburg.
Obezbeđenje Sipskog kanala na dan 6. aprila činila su dva topa Škoda M28 od 80 mm pod komandom potporučnika Bore Todorovića i protivavionski vod pod komandom rezervnog potporučnika Stevana Markovića, koji je raspolagao sa četiri teška protivavionska mitraljeza kalibra 15 mm „Zbrojovka“ M1937 čehoslovačke proizvodnje. Oba voda bila su iz sastava 8. artiljerijskog puka Krajinske divizije 5. armije. Artiljerijske položaje štitila je jedna četa 74. pešadijskog puka pod komandom rezervnog potporučnika Čede Mihajlovića.
Jugoslovenska vojska je u skladu sa Ratnim planom R-41 izvršila neophodne pripreme za zaprečavanje kanala. Kanal je trebalo da bude zaprečen survavanjem lokomotiva i vagona napunjenih cementom u kanal, a preko njih trebalo je da budu potopljena dva šlepa natovarena kamenim blokovima. Jugoslovenska rečna flotila je takođe obezbedila jedan remorker „Vitez“ koji je vukao šlepove natovarene kamenjem i pripremljene za potapanje eksplozivom na ulazu u kanal.
Borske kopove obezbeđivala je druga četa 74. pešadijskog puka sa jednom poljskom baterijom 8. artiljerijskog puka Krajinske divizije.
Pod okriljem noći 54 vojnika puka Brandenburg, od kojih su neki bili preobučeni u srpske seljake, pod komandom pukovnika Riharda Bacinga prebacilo se gumenim čamcima na desnu obalu Dunava u visini postrojenja za pomoćnu lokomotivsku vuču.[8] Oficiri jugoslovenske vojske iz oblasnih komandi bili su pozvani na veselje koje je u kafani „Dubrovnik“ u Kladovu priredio njegov Gradonačelnik Leonid Čudnovski. Za vreme proslave u piće im je sipano uspavljujuće sredstvo.(?)
Nemački napad počeo je u 02.00. Pripadnici puka Brandenburg upali su u stan Čudnovskog i pobili jugoslovenske oficire na spavanju i prekinuli su telefonsku i telegrafsku vezu između Sipa i Kladova. Slučajni pucanj upozorio je jugoslovenske vojnike da se događa nešto neuobičajeno. Vojnici su istrčali na položaje i otvorili su vatru iz teških mitraljeza, ali su ubrzo savladani. Nemci su zarobili kompletno obezbeđenje Sipskog kanala zajedno sa neoštećenim postrojenjem za pomoćnu lokomotivsku vuču. Iznenađenje je bilo toliko da lokomotive koje su bile namenjene za zaprečavanje kanala nisu survane u njega.
Nakon što je oko 04.00 časa obaveštena o nemačkom napadu, grupa za zaprečavanje Sipskog kanala koja se nalazila u Tekiji, stupila je u akciju sa dva sata zakašnjenja zbog vremena potrebnog da se pokrenu brodske mašine. U visini Ade Kale na remorker Vitez je otvorena vatra sa jednog nemačkog broda, ali je posada mitraljeskom vatrom oterala napadača. Na prilazu kanalu na remorker je otvorena snažna puščana i artiljerijska vatra sa leve obale Dunava. Blizu ulaza u kanal eksplozija nemačke granate otkinula je jedan šlep koji je teglio remorker. Zbog nemogućnosti daljeg manevrisanja kapetan remorkera poručnik bojnog broda Josip Grgić naredio je da se šlepovi potope izvan kanala. Krmanoši Aca Ristić i Krsta Veljošević su koristeći maticu uspeli da uteraju šlepove u kanal i da aktiviraju eksploziv. Kapetan remorkera je pokušao da nastavi plovidbu ali je zbog jake neprijateljske vatre odlučio da potopi brod udarom u obalu, što mu nije pošlo za rukom. Oštećeni remorker matica je odvukla 5 km nizvodno, do Davidovca gde ga je potopila njegova posada. U ovom okršaju kapetan Grgić je ranjen u glavu.
Grupa za zaprečavanje kanala Juc takođe nije uspela da izvrši zadatak jer su šlepovi prerano potopljeni oko kilometar daleko od ulaza u kanal. Akcijom jugoslovenske rečne flotile, plovidba na Dunavu je samo delimično ometena i to samo pri niskom vodostaju.[9]
Borbe na sektoru Timočke divizije uredi
Dana 6. aprila 1941. godine 20. pešadijski puk Timočke divizije držao je položaje ka bugarskoj granici na potezu Vratarnica, Grljan, Veliki Izvor, Vražogrnci sa zadatkom da u slučaju rata zatvori pravac Vidin-Kula-Zaječar. Položaj Timočke i Krajiške divizije na granici bio je utvrđen žičanim preprekama, protivtenkovskim rovovima i ježevima ispred kojih su se nalazila minska polja. Na prelazu Vrška Čuka nalazila se jedna protivtenkovska baterija 20. pešadijskog puka naoružana protivtenkovskim topovima kalibra 47 mm. Nju je s Kraljevice podržavao divizion poljske artiljerije kalibra 80 mm. Oko 07.00 uočene su prve nemačke jedinice koje su se još uvek nalazile na teritoriji Bugarske. Pripreme za napad trajale su sve do 10.30 kada su nemačke jedinice počele da nastupaju ka jugoslovenskoj granici. Oko 11.00 nemačka artiljerija otvorila je vatru na položaje jugoslovenske vojske. Ubrzo je počeo i napad nemačke pešadije i tenkova. Snažna vatra branilaca zaustavila je nemački napad, a jedan nemački tenk je uništen. U pomoć je pozvano nemačko vazduhoplovstvo koje je bombardovalo položaje na Vrškoj Čuki. Zatim je usledio ponovljeni nemački napad. (Na mapi u Vojnoj enciklopediji nije ucrtan napad nemačkih jedinica na sektoru Timočke divizije. U zoni odgovornosti Pete armije napad je 8. aprila izvršila nemačka 1. oklopna grupa i to u rejonu Dimitrovgrada, na sektoru fronta koji je držala Toplička divizija.)[2]
Borbe na frontu 6. armije uredi
Na frontu 6. armije, osim neprekidnog bombardovanja Beograda, nije bilo drugih neprijateljskih dejstava.
Borbe na frontu 7. armije uredi
Na dan 6. aprila 21. artiljerijski puk Savske divizije bio je ukopan na položaju iznad Koprivnice, na samo 5 km od mađarske granice. Isti položaj obezbeđivao je i jedan konjički puk. Nemački tenkovi napali su rano izjutra. Jedinice jugoslovenske vojske na ovom delu fronta bile su zatečene nemačkim napadom bez objave rata. Đački konjički eskadron koji je činilo 500 kadeta izvršio je konjički juriš ali je u potpunosti razbijen. Ista sudbina zadesila je i 21. artiljerijski puk.[2] (nemačke jedinice ušle su u Koprivnicu 9. aprila[10] pa je neizvesno da li se ovaj okršaj zaista odigrao 6. aprila)
Borbe na frontu Primorske armijske oblasti uredi
Na frontu Primorske armijske oblasti nemačko i italijansko vazduhoplovstvo bombardovalo je nekoliko većih mesta i saobraćajnih čvorova.
Dejstva jugoslovenskog rečnog monitora „Drava“ uredi
Monitor rečne ratne flotile Kraljevine Jugoslavije „Drava“ kojim je komandovao poručnik bojnog broda I klase Aleksandar Berić, zatekao se 6. aprila na Dunavu kod Bezdana, blizu granice sa Mađarskom, sa zadatkom da pruža artiljerijsku podršku Osječkoj diviziji. Prvo naređenje koje je kapetan Berić dobio po izbijanju sukoba bilo je naređenje komandanta rečne fltile kapetana bojnog broda Edgara Angelija da se monitor „Drava“ i cela njena posada predaju Nemcima. Berić je pročitao naređenje pred posadom koja se jednoglasno izjasnila da je protiv predaje neprijatelju. Osmotrivši velike formacije nemačkih aviona koje su preletale granicu sa Mađarskom, poručnik Berić je izdao naređenje da se, prema unapred utvrđenim koordinatama, otvori vatra na najbliži neprijateljski vojni aerodrom kod Mohača koji je bio udaljen oko 7 km. Neprijateljska izviđačka avijacija više puta je bezuspešno pokušala da otkrije položaj sa kojeg je dejstvovao jugoslovenski monitor pri čemu je protivavionskom vatrom sa monitora „Drava“ oboren jedan mađarski izviđački avion. Ubrzo zatim, osmatračka stanica iznad Batine javila je da se iz pravca mađarske granice, ka monitoru „Drava“ kreću četiri mađarska patrolna broda. U borbi koja je usledila, vatrom sa jugoslovenskog monitora teško su oštećena dva mađarska patrolna broda zbog čega su Mađari bili prinućeni da se povuku ka granici. Nakon neuspešnog vazdušnog izviđanja, foksdojčerska špijunska stanica „Nora“ u Novom Sadu emitovala je u etar naređenje kojim je zadatak lociranja monitora „Drava“ poveren nemačkoj folksdojčerskoj organizaciji „Jupiter“ koja je od početka rata aktivno učestvovala u borbenim dejstvima i vršila sabotaže u pozadini jugoslovenskih jedinica.
Vazdušna dejstva uredi
Početak bombardovanja uredi
Oko 05.00 nemačka avijacija bombardovala je vojne aerodrome kod Skoplja, Kumanova, Niša, Zagreba i Brežica. Prilikom napada nemačke avijacije na aerodrom Režanovačka kosa u blizini Kumanova, 36. vazduhoplovna grupa Petog lovačkog puka pretrpela je velike gubitke. Iako njihovi zastareli dvokrilci tipa Hoker fjuri nisu bili dorasli modernim nemačkim lovcima, jugoslovenski piloti uspeli su da obore dva napadača[11] i ozbiljno oštete još četiri nemačka aviona koji su prinudno sleteli u Bugarsku. Jedan nemački dvomotorni lovac Me-110 (neki izvori navode da je na ovaj način oboren nemački jednomotorni lovac Me-109)[12], oboren je srazom (udarom aviona o avion, koji će kasnije tokom nemačkog napada na SSSR, koristiti ruski vojni piloti i koji će ga nazvati "taran") koji je izvršio pilot-lovac, poručnik Milorad Tanasić, a drugi nemački lovac Me-110 je najverovatnije takođe oboren srazom koji je izvršio komandir eskadrile, kapetan Vojislav Popović, koji se nakon udara spasio iskakanjem iz aviona ali su ga nemački piloti ubili dok se spuštao padobranom.[12]
U napadu na vojni aerodrom Petrovac kod Skoplja, koji je počeo u 05.10 uništeno je 14 aviona Do-17 63. vazduhoplovne grupe.[13]
3. baterija 102. diviziona Vazdušne odbrane Kragujevca, oborila je 6. aprila, oko 6.00 časova nemački dvomotorni izviđački avion Dornier Do-17P. Žandarmerijska stanica iz Rače Kragujevačke potvrdila je obaranje aviona. Posada oborenog nemačkog aviona je zarobljena i stražarno sprovedena u Kragujevac.[14]
Rezervni podnarednik Aleksandar Pavlović, kurir 22. pešadijskog puka i njegov pratilac zatekli su se u rano jutro 6. aprila na putu Kumanovo-Kriva Palanka kada su ih napala dva nemačka aviona. Nakon što su pronašli zaklon, narednik Pavlović otvorio je vatru iz svog karabina i uspeo je da obori jedan neprijateljski avion. Pavlović i njegov pratilac zarobili su nemačkog pilota koji je uspeo da se spase iz olupine oborenog aviona i sproveli su ga u štab 22. puka.[2]
Nemačko vazduhoplovstvo je 6. aprila bombardovalo železnički i drumski saobraćaj i koncentracije trupa u oblasti Skoplja, Niša, Beograda, u Banatu i Bačkoj, Sremu i Sloveniji, kao i u Crnoj Gori, Dalmaciji, Hercegovini i Bosni. U 07.00 major Branko Fanedl, komandant 64. vazduhoplovne grupe, koja je bila stacionirana na aerodromima Obilić i Stubol kod Prištine, poveo je svoju jedinicu u napad na nemačku kolonu koja se kretala iz pravca Đustendila. Jugoslovenski bombarderi napali su u niskom letu nemačku kolonu bacajući bombe od 100 kg[15] i naneli su joj ozbiljne gubitke bez i jednog izgubljenog aviona. Aerodrom Petrovac je ponovo napadnut u 10.20, a u 11.00 pod udarom nemačke avijacije našao se i aerodrom Stubol kod Uroševca i tom prilikom uništeno je 15 jugoslovenskih bombardera Do-17. Tri Do-17 iz 208. eskadrile koja su uspela da polete pratila su napadače sve do aerodroma Vrba u Bugarskoj, gde su na zemlji uništili 4 neprijateljska aviona. U toku popodneva 6. aprila treći put je napadnut aerodrom Petrovac i tom prilikom na zemlji je uništeno 10 jugoslovenskih bombardera Do-17.[13]
Tokom napada nemačkih aviona na Niški aerodrom Medoševac, 6. aprila oko 08.00, vatrom sa zemlje oboren je avion nemačkog lovačkog asa Herberta Ilefelda. Kapetana Ilefelda, koji je do početka napada na Jugoslaviju imao preko četrdeset priznatih vazdušnih pobeda,[16] oborio je kaplar Vlastimir Belić, vatrom iz mitraljeza Darn, kalibra 7,69 mm skinutog sa aviona Brege 19. Nakon što je primio pogodak u nosni hladnjak ulja, motor Ilefeldovog Meseršmita Me-109 je zaribao i pilot je bio prinuđen da napusti avion. Spasio se iskakanjem na oko 35 km jugoistočno od Niša. Nemačkog asa zarobili su srpski seljaci koji su ga predali žandarmima. Ilefeld je stražarno sproveden u komandu Pete armije u Nišu. Oslobođen je 13. aprila, u blizini Kuršumlije od strane jedinica nemačke 5. oklopne divizije.[17]
.jpg)
Italijansko vazduhoplovstvo bombardovalo je Boku Kotorsku, Split, Divulje, Šibenik, Mostar, Podgoricu i dr. Tokom bombardovanja Podgorice, italijanskim avionima suprotstavio se deo Samostalne lovačke eskadrile koja je bila formirana od sastava Treće pilotske škole u Mostaru. U borbi sa italijanskim avionima ginu narednik Vukotić, narednik-pilot Đorđe Cvetković koji sa svojim dvokrilnim lovačkim avionom Avia BH obara 3 italijanska bombardera (ostavši bez municije Cvetković srazom tj. udarom obara treći italijanski bombarder) i potporučnik Milenko Milivojević koji je takođe leteo na dvokrilcu Avia BH i koji u ovoj borbi obara jedan neprijateljski avion.[18]
Jugoslovenska avijacija bombardovala je jačim snagama železničke stanice i aerodrome kod Sofije, Đustendila, Temišvara, Arada i Graca, a slabije snage izvršile su napad na aerodrom i trupe kod Skadra.
Preostali avioni 63. vazduhoplovne grupe priključeni su 64. vazduhoplovnoj grupi JKRV koja je do kraja 6. aprila bombardovala železničku stanicu u Sofiji i nemačku kolonu kod Krive Palanke. Do kraja dana 3. bombarderski puk JKRV izgubio je ukupno 41 avion, a tri su lakše oštećena. U napadima na aerodrome uništeno je i 16 dvokrilnih aviona Brege izviđačke avijacije.[13]
Bombardovanje Beograda uredi
U 06.30 otpočelo je bombardovanje Beograda, koje je nastavljeno u toku dana. Prvi napad na Beograd izvela su 234 nemačka bombardera uz pratnju 120 lovaca. Njima su se suprotstavila 43 lovca Šestog lovačkog puka JKRV, kao i 40 protivavionskih topova i 36 protivavionskih mitraljeza kalibra 15 mm. Baterije protivavionske artiljerije koje su bile naoružane protivavionskim topovima čehoslovačke proizvodnje bile su raspoređene na Kalemegdanu, Vračaru, Torlaku, Bežanijskoj kosi, Batajnici i oko sela Ovča kod Pančevačkog rita.[2] U vazdušnoj borbi sa nemačkim napadačima poginuo je komandant 102. lovačke eskadrile kapetan Miloš Žunjić. Nakon što je oborio nemačku Štuku, upustio se u borbu sa nemačkom lovačkom pratnjom. Njegov avion je teško oštećen ali je kapetan Žunjić uspeo da se spase iskakanjem. Ubijen je dok se spuštao padobranom na zemlju. Njegov pratilac, narednik Đorđe Stojanović, je takođe oboren i ranjen, ali je pre toga uspeo da obori jednu Štuku i jednog Hajnkela. U odbrani Beograda gine i potporučnik Dušan Borčić iz 161. lovačke eskadrile koji je u svom IK-3 uspeo da obori dva neprijateljska aviona.
Dana 6. aprila Beograd je bombardovan četiri puta, u 06.30, oko 11.00, oko 14.00 i oko 16.00 sati. Tokom poslednjeg nemačkog napada 6. aprila jugoslovenske pilote predvodio je komandant Šestog lovačkog puka, potpukovnik Božidar Kostić koji je uspeo da obori dva neprijateljska aviona. Jugoslovenski lovci uspeli su da obore 23 nemačka aviona[19] uz sopstvene gubitke od 18 oborenih i oštećenih aviona, dok je protivavionska odbrana oborila 27 nemačkih aviona.[20] Protivavionska odbrana Beograda je 6. aprila skoro u potpunosti uništena i nije bila u mogućnosti da se tokom narednih bombardovanja efikasno suprotstavi nemačkoj avijaciji.
Izvori uredi
- ^ Aprilski rat 1941, Zbornik dokumenata, Knjiga 2, Vojnoistorijski institut, Beograd, 1987, Prilog br. 4 „Ratni dnevnik Nemačke 2. armije od 28. marta do 24. aprila 1941." pp. 911.
- ^ a b v g d đ e ž Feljton „Aprilski rat pre 60 godina“ – autor Mihailo Simić, Glas javnosti, 2-18. april 2001.
- ^ Aprilski rat 1941, Zbornik dokumenata, Knjiga 2, Vojnoistorijski institut, Beograd, 1987, Prilog br. 4 „Ratni dnevnik Nemačke 2. armije od 28. marta do 24. aprila 1941." pp. 913.
- ^ a b v Velika zabuna – Stevan Jakovljević, BIGZ. 1987. ISBN 978-86-421-0026-5.
- ^ Vojna enciklopedija, Prvi tom – Vojnoizdavački zavod, Beograd, 1985.
- ^ Aprilski rat 1941, Zbornik dokumenata, Knjiga 2, Vojnoistorijski institut, Beograd, 1987, Prilog br. 3 „Izvod iz ratnog dnevnika nemačke 12. armije za period od 1. januara do 25. aprila 1941." pp. 883.
- ^ Aprilski rat 1941, Zbornik dokumenata, Knjiga 2, Vojnoistorijski institut, Beograd, 1987, Prilog br. 1 „Operacijski dnevnik štaba vrhovne komande Jugoslovenske vojske od 6. do 14. aprila 1941. godine“. str. 809.
- ^ Brandenburgers – Ian Westwell, Ian Allan Publishing Ltd., Hersham, Surrey. 2003. ISBN 978-0-7110-2979-8. str. 25.
- ^ proboards19.com - proboards19 Resources and Information
- ^ Vojna enciklopedija, tom I – Vojnoizdavački zavod. . Београд. 1970. pp. 189.
- ^ Messerschmitt Bf 110 Zerstörer Aces of World War 2, John Weal. . Osprey Publishing. pp. 63. ISBN 978-1-85532-753-5. „U knjizi se navodi da je II/ZG 26 koja je pružala vazdušnu podršku nastupanju nemačke 12. armije, u sukobu sa jugoslovenskim Hoker fjurijma, na dan 6. aprila izgubila dva Me 110.
- ^ a b Avijacija Srbije i Jugoslavije 1901-1994, Vojna knjiga, Beograd. 1997. ISBN 978-86-335-0019-7. str. 128.
- ^ a b v Kraljevski avioni – Miroslav Filipović, Kronos internacional, Kraljevo. 1995. 1999. ISBN 978-86-82573-01-2.
- ^ Kragujevački aeromitinzi, Veljko Leković, Koraci doo, Kragujevac. 2012. ISBN 978-86-86685-62-9. str. 180.
- ^ „Avioni Do 17 proizvedeni u Kraljevu mogli su da ponesu do 12 bombi od 90 ili 100 kg, a u nosu su imali ugrađen automatski top Hispano 404, kalibra 20 mm.“ Kraljevski avioni – Miroslav Filipović, Kronos internacional, Kraljevo. 1995. ISBN 978-86-82573-01-2. str. 184.
- ^ „Nemački lovački as Herbert Ilefeld dočekao je kraj Drugog svetskog rata sa ukupno 132 priznate vazdušne pobede“. ACES 2, W.Wayne Patton, Squadron/signal Publications, Inc. 2001. ISBN 08974-423-6. str. 5.
- ^ Aero magazin, specijalno izdanje, „NATO protiv SRJ“, 1999; članak „Batine za nemačkog asa“, autor Petar Miladinović. str. 32.
- ^ Avijacija Srbije i Jugoslavije 1901-1994, Vojna knjiga, Beograd. 1997. ISBN 978-86-335-0019-7. str. 131.
- ^ Messerschmitt Bf 110 Zerstörer Aces of World War 2, John Weal. . Osprey Publishing. pp. 63. ISBN 978-1-85532-753-5. „I./ZG26 prijavila je da je 6. aprila u borbama iznad Beograda izgubila pet aviona Me 110 i oborila dva jugoslovenska Me 109“.
- ^ Avijacija Srbije i Jugoslavije 1901-1994 – Mr Zlatomir Grujić, Novinsko-izdavačka ustanova „Vojska“, Beograd. 1997. 1999. ISBN 978-86-335-0019-7. str. 127.
