Jakub Bart Ćišinski
Jakub Bart Ćišinski (glsrp. Jakub Bart-Ćišinski, nem. Jacob Barth, pseudonimi J. B. Kukowski, Łužičan, Miliduch,[1] Ćišinski[2]; Kukau, 20. avgust 1856 — Panšvic-Kukau, 16. oktobar 1909) bio je lužičkosrpski katolički sveštenik, pesnik, publicista, urednik, osnivač lužičkosrpske dramatrugije; vođa mladolužičkosrpskog pokreta.[3]
| Jakub Bart Ćišinski | |
|---|---|
 Fotografija J. Barta Ćišinskog | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 20. avgust 1856. |
| Mesto rođenja | Kukau, Kraljevina Saksonija |
| Datum smrti | 16. oktobar 1909. (53 god.) |
| Mesto smrti | Panšvic-Kukau, Nemačko carstvo |
- Za druga značenja, pogledajte Bart.
Od 1884. godine se potpisivao ironičnim pseudonimom „Ćišinski”.[2] Najveći pesnik Lužičkih Srba posle H. Zejlera, koji je nastavljao i razvijao njegove tradicije.[3][2]
Biografija uredi
Njegov otac Mihael je bio farmer (1822—1895). Njegova majka je Marija Delan (1818—1896). Imao je sestru Agnes (1850—1922) i braću Jakoba (1852—1853) i Mihaela (1853—1924).[2] Rođak pokrovitelja lužičkosrpske književnosti J. Hermana i feljtonista J. Delana.[1]
Od 1862. do 1869. godine učio je nemačku manastirsku školu u Kukauu; od 1869. do 1871. godine studirao je u školi za obuku sveštenika i Katoličkoj učiteljskoj seminariji u Baucenu; od 1871. do 1878. godine — u Lužičkosrpskoj seminariji u Pragu; od 1871. do 1878. godine — u Malostranskoj gimnaziji u Pragu. Od 1878. do 1881. studirao je teologiju (u Pragu[4]). Od 1881. do 1882. godine služio je kao vojnik u Baucenu. Od 1883. do 1884. godine služio je kao kapelan u Ralbicu, od 1884. do 1887. godine — kapelan i administrator u Radiboru. Godine 1887—1888. premešten je na službu u Širgisvalde. Od 1888. do 1896. godine — kapelan u Dvorskoj crkvi u Drezdenu. Godine 1896. poslan je u manastir Zakupi. Od 1896. do 1901. godine — kapelan u Kemnicu. Od 1901. do 1903. godine — administrator u Radebergu.[1]
Crkvene vlasti su osudile Ćišinskog za njegovu zbirku intimne lirike „Priroda i duša” (1889), koja se pojavila posle prijateljstva pesnika s pevačicom Drezdenske opere — češkom Terezom Saakovom. Bart Ćišinski bio je u nemilosti crkvene vlasti i do 1903. godine bio je prisiljen da živi izvan domovine.[5] Nakon pojačanja sukoba sa crkvenim vlastima i boravka u sanatorijima 1903. godine prevremeno je otišao u penziju (u Kukauu[4]).[2] Od 1907. godine — u Panšvic-Kukauu, gde je umro.[1] Sahranjen je u Ostrou.[2]
Stvaralaštvo uredi
| „ | „O, Srbi, pređite na dela već! Napustite kolebljivost svaku!” Glas mrtvih Srba iz groba opominje i poziva… „O, ustanite, raskinite okove tamnice, što put ka slobodi skriva!” Tuđincima prkosno pokažite pesnicu vašu jaku…[6] |
” |
—„Lužičkim Srbima” | ||
Ćišinski je počeo da piše pesme u Pragu. Prevodio je V. Šekspira, J. V. Getea, F. Šilera, J. Nerudu, S. Čeha, K. J. Erbena, J. Vrhlickog, J. Kolara, A. Mickjeviča, M. Ljermontova i druge klasike svetske književnosti. Pokazao je simpatije za oslobodilačku borbu na Balkanu i prevodio crnogorski ep.[1]
Postao je poznat po svojim zbirkama pesama i ciklusima „Knjiga soneta” (1884), „Forme” (1888), „Priroda i srce” (1889), „Lužičkosrpski zvukovi” (1897).[7] Pseudonimom „Ćišinski” je prvi put potpisao svoju „Knjigu Soneta” 1884. godine.[3]
Od 1875. godine bio je član Matice lužičkosrpske.[1] Godine 1875. zajedno s A. Mukom i J. A. Holanom osnivao je (u Krostvicu[2]) „shađovanku”, od 1879. do 1881. godine bio na njenom čelu. Bio je član „Serbovke”, godine 1877. bio na njenom čelu. Od 1877. do 1881. godine uredio je studentski časopis „Lipa lužičkosrpska”, od 1904. do 1909. godine (u Panšvicu[2]) — časopis „Lužica”.[1] Od 1909. godine bio je član Saveza lužičkosrpskih pisaca.[1]
Novela „Junker” (Kwětki, 1873—1874) pripoveda o napoleonovskim ratovima u Lužici.[1] Roman „Patriot i otpadnik” (1878—1879) pokazuje ideal Lužičkog Srbina.[2] U drami „U tvrđavi” (Baucen, 1880) pesnik je prikazao borbu polapskih i lužičkosrpskih plemena protiv franačkih osvajača.[1] Godine 1908. Bart Ćišinski je pripremio za štampanje svoju poslednju zbirku, neku vrstu duhovno-estetskog testamenta. Knjigu „Svetlost odozgo” izdao je A. Muka nakon smrti Ćišinskog.[5] Štampanje pesama Ćišinskog finansirali su Matica lužičkosrpska i njegovi prijatelji A. Černi, A. Muka, J. Herman i član Matice lužičkosrpske Ota Hanovski.[1]
Godine 1956. Ministarstvo kulture NDR je osnovalo najvišu nagradu u oblasti lužičkosrpske kulture — nagradu Ćišinskog.[2] Godina 1969—1985. u NDR je izdata zbirka radova Ćišinskog u 14 tomova.[5]
Reference uredi
- ^ a b v g d đ e ž z i j Jan Šołta, Pětr Kunze, Franc Šěn (1984). Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow. Budyšin: Domowina. str. 39—42.
- ^ a b v g d đ e ž z i Scholze, Dietrich (10. 10. 2014). „Bart-Ćišinski (Barth)”. // saebi.isgv.de.
- ^ a b v Gugnin, A. A. (1997). Istoriя literatur zapadnыh i юžnыh slavяn. 2. Moskva: Indrik. str. 485—486.
- ^ a b „Bart, Jakub”. // serbski-institut.de.
- ^ a b v Gugnin, A. A. (2001). Istoriя literatur zapadnыh i юžnыh slavяn. 3. Moskva: Indrik. str. 177—179.
- ^ Piper, Predrag (2002). „Poezija Lužičkih Srba”. // rastko.rs.
- ^ Surkov, A. A. (1962). Kratkaя literaturnaя эnciklopediя. 9. Moskva: Sovetskaя эnciklopediя. str. 105.
