Juti (Indijanci)
Juti su jutoastečki narod, starosedeoci su Velikog basena, oblasti na zapadu SAD. Jutski jezik pripada južno numičkoj podgrupi juto-astečkih jezika. Pre dolaska prvih meksičkih kolonista naseljavali su istočnu Jutu, zapadni Kolorado uključujući i dolinu San Luis, delove Novog Meksika i Vajominga. Danas naseljavaju tri rezervata, od kojih se jedan nalazi u severoistočnoj Juti, drugi u Koloradu i treći koji se većim delom nalazi u Koloradu, a manjim delom na teritoriji Jute i Novog Meksika. U SAD je 2010. živelo 7.435 Juta.[1]
 Poglavica Severo i njegova porodica 1899. | |
| Ukupna populacija | |
|---|---|
| 4.800 - 10.000 | |
| Regioni sa značajnom populacijom | |
| SAD (Arizona, Kolorado, Nevada, Juta) | |
| Jezici | |
| engleski, jutsko-južnopajutski | |
| Religija | |
| crkva američkih domorodaca, tradicionalna plemenska religija, hrišćanstvo | |
| Srodne etničke grupe | |
| Čimeuevi, Južni Pajuti |
Plemena
uredi
Postoje 3 jutska plemena koja se dele na manje grupe.
- Severni Juti
- Južni Juti
- Planinski Juti
Jezik
urediJutski jezik je u stvari dijalekat jutsko-južnopajutskog (ili kolorado riverskog ili jutsko-čimeuevskog) jezika.[2] Koji sa kavaiškim jezikom čini južno numičku grupu juto-astečkih jezika. Dijalekti jutsko-južnopajutskog jezika su pored jutskog i južnopajutski i čimeuevski.[2]
Istorija
urediPre kontakta sa Evropljanima
urediPre dolaska prvih meksičkih kolonista naseljavali su istočnu Jutu, zapadni Kolorado[3], uključujući i dolinu San Luis, delove Novog Meksika i Vajominga. Juti nisu bili ujedinjen narod, već su bili podeljeni na veći broj nomadskih grupa.
Za razliku od mnogih drugih naroda iz oblasti koje pripadaju današnjim državama Juta i Kolorado, Juti nemaju nijedno usmeno predanje o doseljavanju u te oblasti. Juti i njihovi preci su ovu oblast najverovatnije naseljavali najmanje 1.000 godina.
Vreme kontakta sa španskim istraživačima
urediPrvi Evropljani sa kojima su Juti imali kontakt bili su Španci, do prvog kontakta je došlo 1630-ih. Nakon kontakta sa Špancima počeli su da uzgajaju konje, do kojih su došli trgovinom sa španskim kolonistima u Novom Meksiku ili pljačkom. Rezultat je bio potpuna promena kulture i načina života Juta. Juti su često ratovali protiv Španaca i Pueblo Indijanaca koje su Španci pokorili. Ratovali su i sa Navahoima, različitim Apačkim plemenima i Komančima, naročito u ravnicama istočnog Kolorada i severoistočnog Novog Meksika.
Vreme kontakta sa Amerikancima
urediUbrzo nakon što su prvi američki naseljenici i tragači za zlatom naselili teritoriju današnjih država Juta i Kolorado, desilo se nekoliko okršaja između njih i Juta. Najveći sukobi u ovom periodu bili su Vokerov ili Valkarin rat (1853–54) i Rat Crnog Jastreba (1865–72). Istovremeno Juti su u nekoliko navrata sarađivali sa vladom SAD, sa kojom su ratovali protiv Navahoa, na primer 1863. i protiva Apača.
Nakon potpisivanja većeg broja sporazuma uspostavljeni su rezervati 1864. u severoistočnoj Juti i 1868. na zapadnoj trećini Kolorada. Teritorija rezervata u Koloradu je kasnije smanjena, veliki deo zemlje je oduzet 1873. u zlatom bogatoj dolini San Huan, a nakon Mikerovog Masakra 1879. oduzet je veći deo zemlje rezervata.[4]
Konačno, sve grupe Juta su smeštene u tri rezervata. Iako su prvobitno bili veliki i locirani u oblastima koje su beli doseljenici smatrali nepoželjnim, teritorija ovih rezervata je u više navrata smanjivana. Krajem 20. veka kao rezultat nekoliko presuda federalnog suda, rezervatima su vraćeni određeni delovi teritorije koji su im ranije pripadali, a za deo oduzete zemlje je isplaćena odšteta.
Reference
uredi- ^ „2010 Census CPH-T-6. American Indian and Alaska Native Tribes in the United States and Puerto Rico: 2010” (PDF). census.gov. Pristupljeno 24. 9. 2016.
- ^ a b Lewis, M. Paul, Gary F. Simons, and Charles D. Fennig (eds.). 2016. Ethnologue: Languages of the World, Nineteenth edition.
- ^ „Colorado Indian Tribes and Languages”. native-languages.org.
- ^ Dr. Ted Fetter, "The Utes and the Unitarians", November 22, 2009 at the First Unitarian Church of Philadelphia
Literatura
uredi- Lewis, M. Paul, Gary F. Simons, and Charles D. Fennig (eds.). 2016. Ethnologue: Languages of the World, Nineteenth edition. Dallas, Texas: SIL International.
