Džomon (narod)

Narod Džomon (jap. (縄文人) Jōmon jin) je zajedničko ime za najstarije poznato stanovništvo japanskih ostrva u neolitu, koje se sastojalo od plemena lovaca-sakupljača u periodu od 7500 (ili 14500) do 300. godine p. n. e.

Statua iz kasnog perioda Džomon, datirana 1500-1000. p. n. e.

Datiranje

Tradicionalno, istoričari su rane vekove Japana podelili na tri ere. Period Džomon (japanski neolit), koji datira čak pre 16.500 godina, trajao je do četvrtog veka pre nove ere, a ime je dobio po sofisticiranoj grnčariji džomon (označenoj užetom) koju je proizvodilo društvo lovaca i sakupljača. Kultura koja je usledila, nazvana Jajoi (japansko bronzano doba) — po mestu u Tokiju gde su pronađeni mnogi od njegovih artefakata — videla je pojavu poljoprivrede sa gajenjem pirinča, gvozdenih i bronzanih oruđa i prvih gradova u zemlji; postojao je otprilike od 300. p. n. e. do 300. godine nove ere. Treći period, Kofun (japansko gvozdeno doba), je dobio ime po svojim velikim zemljanim humkama-grobnicama, od kojih su mnoge bile ogromne, koje su sačuvale posed vladajuće klase u usponu između četvrtog i sedmog veka.

Podela i definicija

Hronološki sistem perioda Džomon postavio je Jamanouči Sugao oko 1937. Njegova šema je podelila period Jomon na najraniji, rani, srednji, kasni i najnoviji, vremenski raspored u kome su sve vrste grnčarije bile raspoređene u istorijskom redu, uporedo sa srodnim tipovima koji se nalaze širom zemlje.

Upotreba termina Džomon postavlja pitanje da li je period istinski neolit. Lov na krupnu divljač bio je osnova ekonomskog života prekeramičke faze, pa otuda i termin paleolit. Dodavanje mikrolita (vrhovi stela) i grnčarije u osnovi lovačkoj privredi smatra se karakterističnim za mezolitsko doba, ali nema znakova uzgoja biljaka u ranom Džomonu. Raspravlja se o mogućnosti jednostavne manipulacije biljnim kulturama u kasnijim Džomon fazama. Period je dakle protoneolit.

Poreklo i kultura

Poreklo japanskog naroda nije poznato sa sigurnošću, ali većina proučavalaca njihove istorije veruje da su oni mešovitog porekla koje uključuje jak soj imigranata iz severnih delova azijskog kopna i možda manje dominantan soj iz primorskih regiona na jugoistoku Azije ili, manje verovatno, iz Indonezije ili Polinezije.

Sakupljeno je mnoštvo arheoloških dokaza koji pokazuju prirodu mlađeg kamenog doba u Japanu, i u tom pogledu slika je izuzetno jasna. Humke od školjki, grobnice, grnčarija i drugi brojni ostaci svedoče o postojanju dva različita tipa neolitske kulture. Oni pokazuju razlike u vrsti i u distribuciji, opravdavajući verovanje da je jedan tip bio mnogo raniji od drugog, kojim je na kraju i zamenjen. Naime, ranija kultura (u svojim najstarijim ostacima mezolit, a ne neolit) se proširila na čitav arhipelag i verovatno je dostigla svoju najvišu tačku mnogo pre dolaska kasnije kulture, čiji se najjači tragovi nalaze u zapadnim delovima zemlje.

Ovu raniju kulturu — lovaca i ribara, a ne zemljoradnika — verovatno su razvili potomci migranata koji su u različito vreme stigli iz različitih delova kopna Azije. Neki od njih, prema trenutnim arheološkim nalazima, stigli su u severni Japan iz istočnog Sibira, putem ostrva Hokaido i možda Sahalina; a tokom vremena njihova kultura se proširila na centar glavnog ostrva (Honšu) i na region Kanto. Antropolozi smatraju da su ovi ljudi bili daleki preci Ainua, kavkaskog naroda koji danas živi samo u malom broju na severnom ostrvu Japana i na Sahalinu.

Smatra se da su druge struje mezolitske ili neolitske kulture stigle do Kjušua i zapadnog kraja glavnog ostrva iz obalnog regiona u Južnoj Kini, preko Formoze i ostrva Rjukju.

Oko 300. p. n. e. narod Džomon je na ostrvu Kjušu i zapadnom Honšuu delimično pokoren, a delimično asimilovan od naroda Jajoi, doseljenika iz Koreje, koji su bili na mnogo višem stupnju civilizacije. Pod snažnim uticajem kineske civilizacije, doseljenici iz Koreje doneli su u Japan zemljoradnju (gajenje pirinča) i obradu metala (bronze i gvožđa).

Kratak pregled kulturnog razvoja

U pregledu ranih faza ljudskog života na japanskim ostrvima pre uvođenja poljoprivrede zasnovane na gajenju pirinča oko 300. p. n. e., postoje tvrdnje arheologa da je kultura donjeg paleolita postojala u severnom Japanu pre 35.000. p. n. e. čak pre 180.000 godina. Ali potrebno je više istraživanja pre nego što se takve tvrdnje prihvate.

Dodatni dokazi su takođe potrebni onima koji pokušavaju da povuku raspadanje kopnenih mostova između japanskih ostrva i Azije ka ranijim milenijumima i onima koji zastupaju teoriju da su plovni objekti korišćeni za dolazak do Japana u doba donjeg paleolita.

Ali kultura gornjeg paleolita, koja počinje pre oko trideset hiljada godina i koja je trajala oko dvadeset hiljada godina, bila je rasprostranjena u većem delu zemlje i regionalno različita. Ovo je nasledio period mezolita (Soso-ki), u kome se pojavila grnčarija i izumljeni luk i strela. Najraniji Džomon (So-ki) period uveo je Džomon način života sa otkrićem sakupljanja morskih plodova i ribolova na obali i formiranjem humki od školjki (arheološka nalazišta sastavljena od kuhinjskih otpadaka praistorijskih naselja, koja su najstariji ostaci ranih kultura).

Period ranog Džomona (nakon oko 7500. godine p. n. e.) obeležen je porastom temperatura i velikim porastom stanovništva. U periodu srednjeg Džomona, u istočnim i centralnim regionima pojavila su se velika naselja, koja su živela na orašastim kulturama (divlji kesten, hrast, lešnik), skrobnom korenastom povrću (jam) i mesu divljih svinja i jelena. Pred kraj Srednjeg Džomona, prirodne nepogode su poremetile ustaljene načine dobijanja hrane, primoravajući većinu stanovnika da napusti centralne planine. Klimatska nestabilnost je tada bila praćena brzim opadanjem stanovništva. Neka mesta kasnog Džomona sadrže veliki broj ritualnih ostataka (keramičke lampe, glinene figurice i falusoidni objekti), što sugeriše da su se ljudi pod stresom okretali ritualima i ceremonijama. Do kraja Džomon perioda populacija je smanjena na skoro polovinu svoje maksimalne veličine i bila je široko rasejana, a najveće zajednice su nastavile da postoje na severu. Ovaj razvoj se obično pripisuje iscrpljenosti životne sredine i sporom obnavljanju flore i faune.

Još u kasnom Džomonu (od oko 1000. do 300. godine p. n. e.), pirinač se gajio u severnom Kjušuu i, pre nego što je period došao do kraja, u oblastima sve do Tohokua. Širenje poljoprivrede navodnjavanog pirinča u ranom periodu Jajoi (oko 300. p. n. e.) povezano je, u drugom veku pre nove ere, sa uvođenjem i upotrebom gvožđa i bronze. Nakon toga, male zajednice Džomona u severnom Kjušuu (čitava Džomon populacija ostrva procenjuje se na jedva 4.000 ljudi) su apsorbovali ili raselili Jajoi imigranti iz južne Koreje i istočne Kine koji su fizički bili krupniji od naroda Džomona (za koje se sada smatra da su blisko povezani sa Ainuima).

Pre-Džomon (oko 10.500-7.500. p. n. e.)

Mezolitske kulture

Ljudi su naseljavali Japan najmanje 35.000 godina, ali mi znamo više o njegovoj geologiji nego o njenim stanovnicima pre 10.000. p. n. e. Na vrhuncu poslednjeg ledenog doba pre 18.000 godina, Japan je verovatno izdržavao samo nekoliko stotina ljudi koji su živeli u pećinama ili na planinskim obroncima i lovili krupnu divljač. Tada je nastupio period globalnog zagrevanja i stanovništvo je počelo da raste — i da se menja.

Dva lokalna izuma, koja su očigledno nastala kao odgovor na takve klimatske promene, revolucionarno su promenile život i nemerljivo povećale šanse za opstanak: luk i strela na severu i grnčarija na jugu. I jedno i drugo se može objasniti kao domaći odgovor na pogoršanje uslova života: čini se da nijedno nije uvedeno spolja. Najstariji kameni vrhovi strela u Japanu pronađeni su na severnom Honšuu, i datirani na 8135 ± 320 pre n.e, a najstarija grnčarija (krhotine glinenih posuda) u pećini Fukui kod Nagasakija (severozapadni Kjušu), datirana na 10,750 ± 500. p. n. e. Luk i strela omogućili su lov sitnije divljači (zečeva, fazana) i daleko efikasniji lov na krupnu divljač (jelene, divlje svinje) od dotadašnjih kopalja i džilita. U isto vreme, pronalazak grnčarije omogućio je kuvanje do tada nejestivih biljaka u glinenim posudama, stvorivši nove izvore hrane koji su do tada bili nedostupni.

Najraniji Džomon (7.500-5.000. p. n. e.)

Opšti uslovi

Otprilike 6.000 godina pre nove ere, temperature su premašile one koje sada smatraju normalnim, i kao rezultat toga, okeani su se podigli na možda osamnaest stopa iznad današnjih nivoa, smanjujući kopnenu masu ostrva i ubrzavajući prvi značajan napredak Japana u civilizaciji, pošto su ljudi bili primorani da žive bliže jedni drugima. Životinje su oterane u planinske doline, što ih je učinilo lakšim za lov. Ljudi — koji su bili niži nego na kopnu, sa muškarcima u proseku nešto preko pet stopa i ženama ispod — počeli su da grade skloništa za zaštitu; neki su konstruisali kanue i počeli da putuju daleko na more, da love ribu harpunima i udicama. Takođe su počeli da trguju kamenim oruđem, koje se sada proizvodilo u značajnom broju, a postoje dokazi da je razmena sa ljudima na azijskom kontinentu postala prilično uobičajena. Arheološka otkrića takođe ukazuju na porast verskih ceremonija u ovom periodu, mnoge od njih povezane su sa plodnošću ili sa smirivanjem duhova mrtvih, i otkrivaju ljude koji jedu sve više biljaka i orašastih plodova.

Prva keramika

Do samog kraja, Džomon je ostao uglavnom prepoljoprivredni, sa hranom koju su dobijali lovom, ribolovom i sakupljanjem, ali su njegovi stanovnici pokazivali sve veću prefinjenost u načinu života. Najizrazitiji razvoj tog doba ležao je u proizvodnji onoga što mnogi arheolozi smatraju najranijim grnčarijama čovečanstva, sa artefaktima koji datiraju još iz 14.500 pre nove ere. Iako su glinene figurice napravljene ranije u Evropi, ne postoje dokazi o keramičkim vazama nigde drugde ovako ranog datuma. Jednako impresivna je bila kreativna priroda grnčarije, za koju se generalno smatra da su je pravile žene, kao što je to bilo u drugim drevnim društvima. Arheolozi su pronašli više od 250 različitih vrsta posuda širom japanskog arhipelaga, ukrašenih utiscima konopca, glinenim aplikacijama i oznakama napravljenim pritiskom prstiju, noktiku ili školjki na glinu. Lonci su korišćeni za razne funkcije: kuvanje morskih algi, kuvanje povrća na pari, serviranje i čuvanje hrane, držanje biljaka i ukrašavanje. Drugim rečima, njihovi tvorci su bili i vešti i inovativni, a funkcije su im bile utilitarne i umetničke.

Arheologija

Uglavnom, lokaliteta ove faze je prilično malo, a njihov kulturni sadržaj je relativno oskudan. Koštane udice, obično ne bodljikave, brzo su unapređivane duž severne obale. Vrhovi strela su bili mali, češće su ih koristili lovci iz unutrašnjosti. Lukovice biljaka i skrobno korenje kopali su se velikim alatima nalik na motiku, koji su bili napravljeni od peščara, škriljaca ili drugog mekog kamena. Orašasti plodovi i eventualno semenke su sitnjeni kamenjem za mlevenje.

Hanavadaj u prefekturi Ibaraki je prvi prepoznatljiv lokalitet najranije zajednice Džomon. Pet zemunica koje su ležale na udaljenosti od oko 10 metara sadržale su dva uzastopna podtipa hanavadajske keramike, što verovatno znači da istovremeno nisu bile nastanjene više od tri kuće. Male grupe ukućana jedva da su brojale više od deset ili petnaest. Jedna jama nije sasvim kvadratna, dimenzija 4,6 sa 3,8 metara, i ima dvanaest rupa za stubove. Korišćena su spoljna ognjišta. Naizgled nezgodne posude u obliku metaka (sa šiljastim dnom) stajale su uspravno u mekom, rastresitom tlu. Oko kuće su držani psi (lat. Canis familiaris japonica, mali, kratkodlaki psi) koji su možda bili preci današnje Šibe.

Subkulturne podele najranijeg Džomon perioda nalaze se na jugu, u Kantou i na severu. Od Kjušua do ravnice Kanto, lonci sa zašiljenim dnom bili su ukrašeni prevlačenjem rezbarenog štapa preko površine. U Kantou je korišćen rudimentarni oblik obeležavanja vrpcom. Ali severno od te ravnice i otprilike u isto vreme u dekorativnim tehnikama dominiralo je obeležavanje i utiskivanje školjki.

Populacija

Do 2000. godine je otkriveno oko 2.500 arheoloških nalazišta kulture najraniji Džomon, od toga skoro polovina u oblasti Kanto, oko Tokija, sa značajnim brojem u regionima Čibu i Tohoku. Kojama Šuzo je izračunao da je stanovništvo najranijeg Džomona iznosilo oko 21.900. Stanovnici su se preselili u više zemlje u dolinama nižih centralnih planina i uspostavili zajednice na severoistoku. Koncentracija u ovim oblastima tokom većeg dela Džomon perioda se može objasniti raznovrsnošću i obiljem biljnog sveta, sisara i morskog života, gde se severne i južne zone životne sredine preklapaju u centralnom Japanu. Sa izuzetkom Najnovijeg Džomona, a možda i Srednjeg Džomona, lokacije Kantoa su obično brojnije i često veće. Više od polovine najranije populacije Džomona bilo je raspoređeno duž obala reka u Kantoa, sa lakim pristupom zalihama vode, iz istog razloga zbog kojeg su se raniji i kasniji ljudi - koji u modernim vremenima broje milione - okupljali tamo. Ipak, sve do srednjeg veka to je uvek bila prilično neinventivna oblast gde se zahtevalo relativno malo inicijative za opstanak.

Rani Džomon (oko 5.000-3.500. p. n. e.)

Opšti uslovi

Keramika Džomon otkriva postepeno, ali izrazito poboljšanje kvaliteta i organizacije života na ostrvima. Do možda 5.000 godina pre nove ere, mnoge zajednice su ostajale na mestu, živele na jednoj lokaciji tokom cele godine, sakupljale biljke u proleće, sakupljale orahe u jesen i pecale i lovile tokom cele godine. Takođe su koristili lonce označene užetom za isparavanje okeanske vode i proizvodnju soli, koja bi sačuvala proizvode koje su sakupljali tokom leta. Kako je doba odmicalo, počeli su da žive u izgrađenim kućama, najčešće u zemunicama sa niskim zidovima i slamnatim krovovima koji su održavali prilično konstantnu temperaturu tokom cele godine. Zajednice od 30 do 200 domaćinstava okupljale su se u nekim regionima, odlažući svoj otpad u humke od školjki na ivicama naselja; na jednom lokalitetu na severu Honšua, arheolozi su pronašli više od 600 kuća, mada nije jasno da li su svi bili u upotrebi u isto vreme. Ovi relativno bezbedniji, uređeniji uslovi takođe su podstakli povećanje populacije, koja je možda dostigla četvrt miliona do oko 3.000 pre nove ere, pre nego što je ponovo pala tokom još jednog globalnog zahlađenja u kasnom periodu Džomon (1000—300. p. n. e.).

Populacija

Otprilike sredinom ranog Jomona, pouzdani izvori hrane i nešto duži boravak u blizini obale doveo je do dramatičnog porasta stanovništva. Prema Kojaminim proračunima, populacija Ranog Jomona brojala je oko 106.000, ili pet puta više od najranijeg Džomona, što je povećanje bez premca u bilo kojoj drugoj fazi Džomon perioda.

Mala sela ranog Džomona, razvijena na liticama, imala su zemunice grupisane u obliku potkovice. Prisustvo grnčarije nekoliko uzastopnih tipova na jednom lokalitetu ukazuje na kontinuirano stanovanje. Kako se to dogodilo, porodični zahtevi su podstakli napredak u izgradnji kuća. Starija, siromašnija skloništa ili kolibe sada su se transformisala uvođenjem unutrašnjih stubova dovoljno jakih da drže krov nad pravougaonim podom. Kišnica koja se slivala sa kosog krova se odvodila kroz okolne jarke. Krovovi su bili pokriveni travom, od kojih bi petnaest centimetara bilo dovoljno da unutrašnjost ostane suva. Pred kraj ranog Jomona, unutrašnji prostor je dobio oblik kvadrata sa zaobljenim uglovima. Neki kamini su premešteni unutra, mada su retko postavljani na sredinu poda. Život u zatvorenom prostoru sada nudi više mogućnosti.

Arheologija

Većina kućnih jama u Minaboriju sadržavala je grnčariju tipa Kurohama koja je pripadala srednjim godinama ranog Jomona. Ovi lonci sa ravnim dnom dizajnirani su za kuvanje, a njihovi novi oblici učinili su ih praktičnijim za boravak u zatvorenom prostoru na podovima koji su intenzivno korišćeni i koji su bili jako nabijeni. Kratkotrajna čarolija kaljenja gline malim vlaknima - praksa koja je možda počela u Tohokuu i prešla na jug - možda je bila povezana sa pokušajima da se ojačaju zidovi lonaca kada se povećava njihova veličina i eksperimentiše sa ravnim dnom. Tipično je obeležje teškog gajtana, a pre nego što je završena faza ranog Jomona, pojavila se grnčarija tipa Moroiso, koja je nosila utisnute i urezane ukrasne lukove i paralelne linije napravljene krajem malog rascepanog bambusovog štapa.

Nedavna iskopavanja na humku od školjki Torihama u prefekturi Fukuj (jedno od retkih nalazišta u zapadnom Japanu) ukazuju na do sada nepoznat napredak u ranom Džomonu. Ova iskopavanja pokazuju da su veprovi, jeleni, majmuni, rakunski psi, medvedi, vidre, kune i jazavci bili lovljeni; hvatano je nekoliko vrsta ribe; i sakupljani su raznovrsne slatkovodne školjke, morski mekušci, školjke, ostrige. Sakupljeni su i orasi, lešnici, žir. Ali od posebnog interesa su tikvice (Lagenaria siceraria) i „boranija“ (Phaseolus sp.) koje su bile u obliku graška. Mnogi japanski arheolozi oboje smatraju kultivisanim biljkama, što sugeriše na promene u životnoj sredini izazvane krčenjem i da je drveće u podnožju šuma posečeno i korišćeno za građevinski materijal, drvene alate i ogrevno drvo.

Izuzetno dobro su očuvani užad, korpe od trske i mnogi drveni predmeti, uključujući vesla, daske, pijuke, lukove i izrezbarene činije i češalj koji su najstariji komadi lakiranog drveta ikada pronađeni u Japanu. Ostale inovacije bile su uglačane kamene sekire, koštane igle i koštani prstenovi nalik naprscima.

Torihama nije izolovan slučaj. Seme tikvice je takođe bilo pronađeno na ranim i najnovijim Džomon lokacijama Gifu i Saitama.

Srednji Džomon (oko 3.500-2.400. p. n. e.)

Začetak poljoprivrede

Kultura Srednji Džomon se brzo pojavila u centralnim planinama Japana oko 3500. p. n. e, cvetala je otprilike hiljadu godina, i izbledela skoro isto tako brzo. Bila je to topla faza sa temperaturama koje su polako padale, ali nikada nisu pale na današnji prosek.

Objašnjenja za ovaj dramatični procvat kulture uključuju različite teorije: da je bila povezana sa spoljašnjim unošenjem domaćih korenskih biljaka, da je bila proizvod autohtonog razvoja primitivne poljoprivrede, da je nastala eksploatacijom bogatih orašastih plodova na južnim padinama planine Jacugatake, i da je to bilo povezano sa bekstvom od nepodnošljive letnje vrućine iz nizije. Verovatno je da su uvođenje jama i taroa (za koje se kaže da su došli iz južne Kine) i primena tehnika manipulacije biljkama (uključujući presađivanje sadnica divljeg kestena u nižim predelima) doprineli eksploziji stanovništva.

Jam (Dioscorea japonica) i lukovice ljiljana (Cardiocrinum cordatu) uzgajani su zbog sadržaja skroba i čuvani za zimsku upotrebu. Skrob se ispirao u izvorima, a komadi su se parili na pletenim tacnama u loncima da bi se napravio valjani hleb. Ugljenisani hleb je otkopan u kućama na dva lokaliteta u prefekturi Nagano. Divlji kesten je takođe proizvodio velike količine skroba uz relativno malo truda. Proliferacija oruđa nalik na sekire napravljena od kamena nepodesnog za seču drveća, kao što su peščar i škriljac, uzima se kao dokaz da je bilo potrebno za kultivisanje skrobnog korena i lukovica.

Uspon započete poljoprivrede ne bi zahtevao uvođenje strane flore. Dug boravak na nekom području mogao je da dovede do selekcije i određene manipulacije biljaka sa korenom kako bi se poboljšali prinosi.

Arheologija

Lokacije u srednjem Jomonu često zauzimaju hiljade kvadratnih metara i uključuju mnoštvo kućnih jama, od kojih su mnoge ponovo izgrađene, često na lokacijama koje se preklapaju. Nekoliko lokacija sadrži samo jednu vrstu grnčarije; većina ih ima nekoliko. Uobičajena kuća je bila okrugla, oko šest metara u prečniku, sa podom četrdeset do pedeset centimetara ispod površine.

Pet ili šest stubova, svaki do četrdeset centimetara u prečniku i duboko udubljenih ispod poda, podržavali su konusnu nadgradnju. U sredini su se nalazila ognjišta, ponekad ocrtana kamenjem ili opremljena zdelom ili loncem. Može se zaključiti da bi prosečno prebivalište moglo da udobno smesti pet osoba. Sudeći po vrstama grnčarije, pet do osam kuća je normalno bilo u upotrebi u isto vreme.

Staloženiji i ležerniji život, sa više usta za hranjenje, doveo je do izrade velikih posuda koje su često bile ukrašene. Po prvi put je bilo raznovrsnosti: uspravni lonci za kuvanje i skladištenje, velike činije za kuvanje, posude sa uskim grlom za kuhanje hrane na pari i šolje za piće.

Bilo je tu i lampi i drugih predmeta za ritualnu upotrebu. Za grnčariju razvijenu u planinama tokom ranog srednjeg Jomona, gruba glina je korišćena za debele zidove i plastične ukrase koji su uključivali grebene, ručke i ukrase na obodu. U drugoj polovini Srednjeg Jomona, grnčari su se okrenuli ka gustom kosom obeležavanju vrpcom.

Glinene figurice su se prvi put pojavile u najranijem Džomonu, ali se njihov broj primetno povećao u Srednjem Džomonu, posebno u planinama. Njihova lica su životinjska, a tela su uspravna sa uvećanim grudima i preteranom zadnjicom. Nekoliko glava je krunisano namotanom zmijom, što ukazuje na početne ceremonije kulta zmija koje su izvodile žene šamana. Figurice i lampe se nalaze zajedno u kućama prečesto da bi bile slučajne, ali kako su ih ljudi Jomona povezali, daleko je od jasnog.

Populacija

Poznata mesta srednjeg Džomona brojala su 10.893 1966. godine, ili 2 i po puta više od ranog Džomona. Od toga, 36,5 odsto je u regionu Kanto i 27,5 odsto u Čibu, što je najviše ikada zabeleženo za centralni planinski pojas. Ovaj pojas, kada se spoji sa zapadnim krajem ove poprečne zone, sadrži 73,5 odsto lokaliteta Srednjeg Džomona. Celokupna populacija Japana u to vreme, procenjena na 262.500, bila je mnogo veća nego u bilo kojoj drugoj fazi Džomona. S druge strane, u oblasti koja se proteže od Kinkija ka jugozapadu - čitava južna polovina zemlje - može se naći samo 3,67 odsto svih lokaliteta Srednji Džomon. U Šikokuu su veoma retki. Kjušu i dalje ima relativno malo: najraniji: 243 lokacije, raniji: 233 i srednji: 221. U ovo vreme istočni Kjušu bio je potpuno nenaseljen, a na severu Honšua zadržala se keramika Ranog Džomona.

Ozbiljno pogoršanje životne sredine počelo je oko 2400. godine p. n. e. Prekomerne kiše tokom uzastopnih sezona uništile su useve orašastih plodova i obeshrabrile stanovništvo, koje nije imalo drugog izbora osim da ode negde drugde. Većina se naselila u dolinama nižih reka i blizu obale, napustivši svoje planinske običaje i okrenuvši se morskim plodovima za osnovnu ishranu. Sa vrhunca od 2.995 lokacija u Čibuu, broj je pao na 918 u kasnom Džomonu i na 250 u završnom Džomonu.

Kasni Džomon (1000—300. p. n. e.)

Otprilike 1.000 godina pre nove ere, počela je da se javlja zajednička kultura širom zemlje. To ne znači da nije bilo regionalnih razlika. Zaista, poznato je da su narodi u različitim oblastima do tada razvili sopstvene specijalnosti, pri čemu su ljudi sa severa Umataka pravili nakit od talka i žada, a narod centralnog Japana stvarao lonce i figurice ukrašene plodnim, povoljnim životinjskim simbolima. Uporedo sa varijacijama, međutim, došlo je do sve veće sličnosti u grnčariji i stilovima implementacije koji su otkrili regionalno mešanje.

Najzagonetnija od zajedničkih karakteristika je negativna: odsustvo, čak i kasno u Džomonu, ključnih elemenata koji su karakterisali život u naprednom azijskom susedu Japana, Kini. Zaista, jedno od najtrajnijih pitanja o praistorijskoj prošlosti Japana je zašto zemlja koja je proizvela prve keramičke posude na svetu, zemlja koja je uvozila kontinentalne namirnice kao što su jam, taro i proso, nije uspela više od hiljadu godina da oponaša dve najupečatljivije karakteristike rane Kine: razvoj sofisticiranog sistema pisanja i proizvodnju bronzanih posuda. Ono što je jasno je da su efekti lokacije na rubu kontinenta bili snažni, čak i u ovoj ranoj fazi. Odvojeni od ostatka Azije neprelaznim morima, Japancima bi bilo lako da prihvate određene kontinentalne ponude, ignorišući druge.

Nasleđe

Narod Džomon se nekada poistovećivao sa Ainuima, koji sada zauzimaju delove Hokaida i često se smatralo da imaju veze sa severnim kavkaskim narodima. Ovo gledište je donekle revidirano i arheolozi sada smatraju samo najnoviju Džomon kulturu (1000—300. p. n. e.) na severu za Ainu, koja se verovatno može povezati sa istorijskim narodom Ezo ili Emiši, ljudima koji su se prvi put pojavili u japanskoj književnosti kao domorodačko stanovništvo u raštrkanim naseobinama na ostrvu Honšu, koje se opiralo ranoj japanskoj ekspanziji u istočnim i severnim oblastima ostrva Honšu od sredine 4. do kraja 8. veka.