Aktivna imunizacija protiv dečje paralize
Aktivna imunizacija protiv dečje paralize (poliomijelitisa) ili polio vakcinacija jedan je od oblika vakcinoprofilakse protiv dečje paralize koja se sprovodi kod dece od navršena dva meseca do navršenih 14 godina života. Postoje dve vrste vakcine koje štite protiv dečje paralize: mrtva, inaktivisana polio vakcina (IPV) i oralna (živa) polio vakcina (OPV). Inaktivisana polio vakcina se ubrizgava u nogu ili ruku, u zavisnosti od starosti pacijenta a oralna (živa) polio vakcina se ispija. Polio vakcina se može dati istovremeno sa drugim vakcinama. Većina ljudi trebalo bi da sa aktivnom imunizacijom protiv dečje paralize započnu još kao mala deca.[1]
Osnovne informacije o dečjoj paralizi
uredi
Dečja paraliza (poliomyelitis) je virusna zarazna bolest koja nakon unošenja virusa u organizam može da izazove oštećenja nervnog sistema praćenog paralizom (oduzetošću).
- Epidemiologija
Dečja paraliza koja se javlja pojedinačno i u manjim ili većim epidemijama. se javlja kod jedne od 200 zaraženih osoba, i može da rezultuje smrtnim ishodom (zbog paralize mišića za disanje) kod 5–10% osoba sa paralizom. Kod dece najčešće se javlja do pet godina života (80–90% slučajeva).
Bolest se prenosi direktnim kontaktom, uglavnom fekalno-oralnim putem. Inkubacioni period od unošenja uzročnika u organizam do razvoja bolesti je u širokom rasponu od 3 do 35 dana. Oboleli virus izlučuju u spoljašnju sredinu stolicom do šest nedelja od početka bolesti.
- Klinička slika
Većina ljudi inficiranih virusom dečje paralize nemaju simptome. Međutim, u manje od 1% zaraženih razvija se paralizu koja može dovesti do trajnog invaliditeta, pa čak i smrti.
Kao „mala bolest” karakteriše se simptomima kao što su:
- temperatura, slabost, glavobolja,
- mučnina i povraćanje,
Ukoliko bolest napreduje u „veliku bolest” javljaju se:
- jaki bolovi u mišićima
- ukočenost vrata i leđa sa pojavom akutne mlitave oduzetosti, koja je karakteristična po asimetriji
- doživotna invalidnost.
- Zaštita
Vakcina data u više doza daje zaštitu tokom života.[2] Broj slučajeva dečje paralize, na globalnom nivou, smanjen je za 99% od 1988. godine, zahvaljujući primeni vakcine. Poslednji slučaj u Srbiji registrovan je 1996. godine.[3]
Istorija
urediPrvu vakcinu protiv dečje paralize 1952. razvio je Džonas Salk, oji je ovo otriće javno objavio 1955. Dest godina kasnije Albert Sabin, američki doktor poljskog porekla koji je otrkio polio virus i oralnu formu polio vakcine koja je u masovnoj upotrebi od 60-tih godina 20. veka.
Godine 1960. Sejbin je poklonio Institutu „Torlak” u Beogradu svoje originalne sojeve za proizvodnju OPV-a. Iste godine počela je proizvodnja žive, oralne vakcine protiv dečje paralize (OPV) u tadašnjoj Jugoslaviji, a njena primena započeta ja 1961. goine.
Od tada do današnjih dan u upotrebi su obe ove vakcine.
Vrste vakcina protiv dečje paralize
uredi
Aktivna imunizacija protiv dečje paralize može se sprovesti jednom od sledećih vakcina:
- Živa oralna polio vakcina (OPV)
Oralna (živa) polio vakcina (OPV) ili Sejbinova živa oslabljena virusna vakcina protiv dečje paralize, jedna je od masovno primenjivanih vakcina koja se proizvodi od tri tipa virusa dečje paralize. Sa njenom primenom na prostorima Balkanskog poluostrva otpočelo se 1961. godine.[4]
- Mrtva, inaktivisana polio vakcina (IPV)
Inaktivisana polio vakcina (IPV) Salkova mrtva virusna vakcina protiv dečje paralize se proizvodi od tri tipa virusa dečje paralize i sa njenom primenom se počelo devedesetih godina 20. veka na prostorima Balkanskog poluostrva, u situacijama kada je kod dece kontraindikovana primena oralne (žive) polio vakcina (OPV). Reč je o deci sa imonodeficijentnim stanjima, kao i braći i sestrama u tim porodicama.[4]
Kalendar imunizacije i način izvođenja
urediVakcinacija protiv dečje paralize započinje kada dete navrši dva meseca života i mora se okončati do šestog meseci života, ili najkasnije do navršenih 12 meseci života.
Vakcinacija sa OPV sprovodi se sa tri doze u razmacima koji ne mogu biti kraći od šest nedelja, osim u slučaju utvrđene epidemiološke indikacije kada se može dati u razmaku od mesec dana.
Osoba kod koje se utvrdi postojanje trajne kontraindikacije za primenu OPV, vakciniše se sa IPV. Vakcinacija sa IPV sprovodi se u slučajevima imunodeficijencije, a daje se u tri doze u razmaku koji ne može biti kraći od četiri nedelje.
Ukoliko do navršenih 12 meseci života vakcinacija deteta nije započeta primenom prve doze OPV, vakcinacija protiv dečje paralize sprovodi se davanjem prve doze IPV, a nastavlja se nakon mesec dana sa tri doze OPV u preporučenim razmacima.[5]
Revakcinacija
urediRevakcinacija se sprovodi davanjem jedne doze OPV, osim u slučajevima imunodeficijencije kada se daje jedna doza IPV.
- Prva revakcinacija protiv dečje paralize sprovodi se kod dece godinu dana od završetka potpune vakcinacije, a najranije po isteku šest meseci od završetka potpune vakcinacije.
- Druga revakcinacija protiv dečje paralize sprovodi se pre upisa u prvi razred osnovne škole, najkasnije do navršenih sedam godina života.
- Treća revakcinacija protiv dečje paralize sprovodi se u završnom razredu osnovne škole, najkasnije do navršenih 14 godina života.
Vidi još
urediIzvori
uredi- ^ Obavezna aktivna imunizacija lica određenog uzrasta U: Pravilnik o imunizaciji i načinu zaštite lekovima R. Srbije (Službeni glasnik RS", br. 88 od 29. septembra 2017, 11 od 9. februara 2018, 14 od 23. februara 2018, 45 od 13. juna 2018, 48 od 22. juna 2018 - dr. pravilnik, 58 od 27. jula 2018, 104 od 28. decembra 2018)
- ^ Pravilnik o imunizaciji i načinu zaštite lekovima (Sl. glasnik RS 11/06)
- ^ Epidemiology & Prevention of Vaccine - Preventable Diseases. The Pink Book 7th Edition, 2002.
- ^ a b General Recommendations on Immunization, MMWR, CDC, 2011
- ^ PRAVILNIK o imunizaciji i načinu zaštite lekovima R. Srbije (Službeni glasnik RS", br. 88 od 29. septembra 2017, 11 od 9. februara 2018, 14 od 23. februara 2018, 45 od 13. juna 2018, 48 od 22. juna 2018 - dr. pravilnik, 58 od 27. jula 2018, 104 od 28. decembra 2018)
Literatura
uredi- Daniel, Thomas M.; Robbins, Frederick C. (1999). Polio. Rochester, N.Y., USA: University of Rochester Press. ISBN 978-1-58046-066-8.
- Frauenthal HWA; Manning JVV (1914). Manual of infantile paralysis, with modern methods of treatment: Pathology. Philadelphia: Davis. str. 79—101. OCLC 2078290.
- Gould, Tony (1997). A summer plague: polio and its survivors. New Haven, Conn: Yale University Press. ISBN 978-0-300-07276-1.
- Huckstep, RL (1975). Poliomyelitis — a guide for developing countries including appliances and rehabilitation for the disabled. Edinburgh: Churchill Livingstone. ISBN 978-0-443-01312-6. Arhivirano iz originala 29. 09. 2008. g. Pristupljeno 17. 04. 2017.
- Jefferey, Kluger (2004). Splendid Solution - Jonas Salk and the Conquest of Polio. New York: G. P. Putnam's Sons. ISBN 978-0-399-15216-0.
- Oshinsky, David M. (2005). Polio: an American story. Oxford [Oxfordshire]: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-515294-4.
- Shaffer, Mary M.; Bernard Seytre (2005). The death of a disease: a history of the eradication of poliomyelitis. New Brunswick, N.J: Rutgers University Press. ISBN 978-0-8135-3677-4.
- Shell, Marc (2005). Polio and its aftermath: the paralysis of culture. Cambridge: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-01315-5.
- Wilson, Daniel J. (2005). Living with polio: the epidemic and its survivors. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-90103-9.
- Wilson, Daniel J.; Julie Silver (2007). Polio voices: an oral history from the American polio epidemics and worldwide eradication efforts. New York: Praeger. ISBN 978-0-275-99492-1.
Spoljašnje veze
uredi- Imunizacija vašeg deteta vodič za roditelje Arhivirano na sajtu Wayback Machine (23. oktobar 2015) - www.unicef.rs
 | Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja). |
