Akt o Domu lordova 1999.

Akt o Domu lordova 1999. (engl. The House of Lords Act 1999) jeste zakon koji je usvojio Parlament Ujedinjenog Kraljevstva kojim je nasljedno perstvo izgubilo pravo članstva u Domu lordova.

Istorijat

Vijekovima je Dom lordova u svom sastavu imao nekoliko stotina članova koji su nasljeđivali parlamentarna mjesta. Prvo je vlast Doma lordova ograničena u odnosu na vlast Doma komuna usvajanjem dva zakona: Akta o Parlamentu 1911. i Akta o Parlamentu 1949. Ukinut je dotadašnji apsolutni veto, a uveden je suspenzivni veto lordova. Takođe, Dom lordova ne može na duži period da spriječi usvajanje finansijskih zakonskih predloga. Usvajanjem Akta o doživotnom perstvu 1958. pored nasljednog perstva ustanovljeno je i doživotno. Zakon je dozvolio i peresama da budu doživotne članice Doma lordova.

Opoziciona Laburistička partija se godinama zalagala za potpuno ukidanje neizabranog Doma lordova. Nakon njene pobjede na parlamentarnim izborima 1997, pod vođstvom Tonija Blera, laburisti su se počeli zalagati za reformu Doma lordova.

Dominantnu većinu u Domu lordova, od kraja 19. vijeka, imali su konzervativci. Svi laburistički predlozi o reformi gornjeg doma, tokom 20. vijeka, uvijek su odbijani od konzervativnih lordova. U prvoj godini laburističke Blerove vlade, Dom lordova je ukupno 38 puta vratio vladine zakonske predloge. Najupečatljivije petostruko odbijanje lordova je bilo vezano za predlog zakona o evropskim parlamentarnim izborima (engl. European Elections Bill). Premijer Toni Bler je tada optužio opozicionu Konzervativnu partiju da koristi nasljedno perstvo u obračunu sa demokratski izabranim Domom komuna. Zbog toga je ovaj zakonski predlog Bler odlučio da iskoristi za početak reforme Doma lordova.

Zakonske odredbe

Akt o Domu lordova 1999. u svom prvom članu je propisao da niko ne može biti član Doma lordova na osnovu nasljednog perstva. Već u narednom članu predviđen je izuzetak od ovog pravila. Dozvoljeno je da se poslovnikom reguliše izbor 90 nasljednih perova koji bi nastavili da budu doživotni članovi. Takođe, izuzetak su bila i dva državna velikodostojnika — lord veliki komornik i grof maršal.

Zakon je smanjio članstvo u Domu lordova sa 1.330 lordova (oktobar 1999) na 669 lordova (mart 2000). Broj doživotnih perova se naglo povećavao od donošenja Akta o doživotnom perstvu 1958. (engl. Life Peerages Act 1958), a ovim zakonom su postali i većina u Domu lordova.

Zakon je propisao da se po poslovniku vrši naknadni izbor ukoliko se uprazni jedno od nasljednih mjesta. Značajna novina je da su nasljedni perovi dobili aktivno i pasivno biračko pravo za Dom komuna ukoliko nisu članovi Doma lordova. Ranije su lordovi bili pod ustavnom zabranom da glasaju ili da se kandiduju za narodne poslanike.

Izbor lordova

Dom lordova je, prije nego što je zakon odobren kraljevskom sankcijom, usvojio poslovnik kojim je odredio način izbora 90 nasljednih perova. Bilo je propisano da se izaberu: 2 laburistička pera, 3 liberalno-demokratska, 28 nestranačkih, 42 konzervativna i 15 perova kao časništvo Doma lordova.

Izbori za časništvo Doma lordova su bili održani 27. i 28. oktobra 1999. dok su izbori za stranačke perove održani 3. i 4. novembra iste godine. Rezultati izbora su bili objavljeni 29. oktobra i 5. novembra. Propisano je da se od novembra 2002. mogu održavati naknadni izbori za popunu upražnjenih mjesta. Bila su dva naknadna izbora 2003, jedan 2004, četiri 2005, po jedan 2007, 2008. i 2009, dva 2010, četiri 2011, dva 2013, četiri 2014. i šest 2015.

Laburistička vlada je namjeravala predložiti zakon kojim bi se uklonili i izabrani nasljedni perovi iz Doma lordova. Godine 2009. predstavljen je Constitutional Reform and Governance Bill koji je predviđao da se prestanu održavati naknadni izbori kako bi došlo do postepenog nestajanja nasljednih mjesta. Međutim, predlog je povučen jer se nije mogao usvojiti prije parlamentarnih izbora 2010.

Spoljašnje veze

• House of Lords Act 1999