Aleksandar Stojačković
Aleksandar Stojačković (Sombor, 25. maj 1822 — Budim, 21. jun 1893) bio je srpski istoričar, publicista i političar.
| Aleksandar Stojačković | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 25. maj 1822. |
| Mesto rođenja | Sombor, Austrijsko carstvo |
| Datum smrti | 21. jun 1893. (71 god.) |
| Mesto smrti | Budim, Austrougarska |
Porodica, mladost uredi
Potiče iz stare, ugledne srpske porodice u Somboru, od dede Mihaila Stojačkovića. Otac[1] Luka Stojačković (1785-1864) [2] je istaknuta ličnost 19. veka u Somboru ali i Bačkoj. Istakao se 1848-1849. godine kada je biran za predsednika Okružnog bačkog odbora srpskog pokreta. Po struci advokat, bio je dugo član opštinskog odbora, gradski senator i upravitelj srpskih narodnih škola u Somboru (od 1850). Imao je iz braka (sklopljenog 1818) sa Sofijom rođ. Đekić iz Osijeka, dva sina - Aleksandra i Nikolu, i dve kćerke. Njegov salaš nadomak Sombora spalili su Mađari februara 1849. godine. Lik i delo svog oca Luke "Velikog Srbina", opisao je i objavio 1882. godine sin Aleksandar.[3]
Gimnaziju je Aleksandar pohađao u Sremskim Karlovcima i Kečkemetu. U Karlovcima je takođe završio bogosloviju. Filozofiju je studirao u Pečuju, a pravo u Pešti.[4]
Karijera uredi
Godine 1847. izabran je za profesora opšte istorije u Karlovačkoj gimnaziji.[5] Zastupao je Karlovce kao poslanik na Majskoj skupštini 1848. godine. Za vreme Srpskog narodnog pokreta 1848-1849. bio je sekretar vojvode Stevana Šupljikca. Nakon završetka revolucije bio je prevodilac za srpski jezik u Temišvaru, administrativnom centru Vojvodstva Srbije i Tamiškog Banata. Potom je kraći period bio gradonačelnik Vršca. Od 1860. godine bio je prvi perovođa, a zatim i sekretar ugarskog namesništva u Budimpešti. Od 1867. godine radio je u ugarskom Ministarstvu unutrašnjih poslova, prvo kao sekretar, a potom kao odeljeni savetnik. Penzionisan je 1883. godine i nastavio da živi u Budimu.[4]
Akademik uredi
Profesor Stojačković je zbog svojih istoriografskih radova bio cenjen i u Srbiji. Postao je kao još vrlo mlad, 1. avgusta 1848. godine korespodentni (dopisni) član Društva srbske slovesnosti u Beogradu. Dopisni član, sada Srpskog učenog društva, postao je 29. jula 1864. godine. Počasni član Srpske kraljevske akademije postaje 15. novembra 1892. godine.[6]
Politički angažman uredi
Na Blagoveštenskom saboru 1861. godine bio je poslanik grada Sombora i saborski perovođa. Aktivno učestvuje i na crkveo-narodnom saboru održanom 1892. godine.[7] Prethodno je predsedavao Odboru petnaestorice koji je 1891. godine pretresao pitanja bitna za srpsku crkvenu automomiju. U više navrata bio je poslanik u Ugarskom saboru - kao zastupnik Sombora (1866—1869), Vršca (1884—1887) i belocrkvanskog izbornog sreza (1887—1892).[4]
Bio je u starim danima dugogodišnji predsednik Srpske pravoslavne opštine u Budimu.[4]
Naučni i publicistički rad uredi
Prvi rad objavio je 1843. godine u Serbskom narodnom listu Teodora Pavlovića. Ukupno je publikovao petnaest istorijskih rasprava u prethodno navedenom listu, kao i u Letopisu Matice srpske.[4] Pred Mađarsku bunu 1847. godine objavio je prvu knjigu, o pravoslavnom obredu i ćirilici, kojom se pročuo u srpstvu.
Godinu dana (1888—1889) uređivao je Srpski dnevnik, „list za politiku, prosvetu, privredu, radinost i trgovinu”.[8]
Bibliografija uredi
- Istorija vostočno-slavenskog bogosluženija i kirilskog knjižestva kod Slavena zapadne crkve (Novi Sad, 1847)
- Čerte života naroda srbskog u ungarskim oblastima (Beč, 1849)
- Ueber die staatsrechtlichen Verhältnisse der Serbien in der Wojwodina und überhaupt in den Ländern der ungarischen Krone: Historisch-juridische Abhandlung (Temišvar, 1860)
- A magyarországi gör. kel. szerb egyház önkormányzatáról (Budimpešta, 1886)
Reference uredi
- ^ "Zbornik Matice srpske za jezik i književnost", Novi Sad 1972.
- ^ "Glas Matice srpske", Novi Sad 1934.
- ^ "Letopis Matice srpske", Novi Sad 1882.
- ^ a b v g d „Aleksandar Stojačković (nekrolog)”. Orao: veliki ilustrovani kalendar: 119—121. 1894.
- ^ "Ilirska čitanka za gornje gimnazije", drugi deo, Beč 1860.
- ^ "Građa za biografski rečnik članova DSS, SUD i SKA", Beograd
- ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 22. novembar 1892.
- ^ „Srpski dnevnik : list za politiku, prosvetu, privredu, radinost i trgovinu”. plus.sr.cobiss.net. Arhivirano iz originala 19. 10. 2019. g.