Amadeov teatar
Amadeov teatar osnovan je 1797. godine i zatvoren 1834. godine. Amadeov teatar dobio je ime po svom osnovaču mađarskom grofu Antonu Amadeu de Varkonjiju, velikom županu zagrebačkom. Amadeov teatar nalazio se u nekadašnjoj Blatnoj i Kazališnoj, a danas u Demetrovoj ulici, u zgradi u kojoj se nalazi Hrvatskog prirodnjačkog muzeja, i u kojoj se od 2000. godine leti održava Klupska pozorišno-muzička Scena Amadeo.
Amadeov teatar bio je javna pozorišna dvorana, koju je njen vlasnik iznajmljivao preduzetniku - vođi družine s najboljom ponudom. Za pozorišne predstave i druge priredbe štampani su plakati, ulaznice, oglasi i reklame. Na ovim temeljima Amadeov teatar proglašen je prvim zagrebačkim javnim pozorištem.
Jezik izvedbi uredi
U Amadeovom pozorištu predstave su se izvodile uglavnom na nemačkom jeziku s manjim udelom latinskog jezika. Godine 1832. i 1833. u Amadeovom pozorištu nemački su glumci izveli prve javne i profesionalne predstave na hrvatskom kajkavskom dijalektu. Dragutin Rakovac (1813—1854) preveo je dve komedije Kocebue (Kotzebuea) na kajkavski, a Jozef Švajgert (Josef Schweigert), reditelj i glumac nemačke družine koja je tada nastupila u Amadeovom pozorištu, postavio je sledeće predstave:
- 2. februar 1832. - Ztari mladosenja i kosharice (prema Kocebui)
- 28. januar 1833. - Vkanjeni Vkanitel (prema Florijanu)
- 23. jul 1833. - Ztari zaszebni kuchish Petra III (prema Kocebui).
Sve tri predstave izveli su nemački glumci koji nisu bili vični hrvatskom kajkavskom dijalektu, pa su se na plakatu zadnje predstave izvinili kako će njihova ostra marljivozt slomiti sve jezične prepreke.
Repertoar uredi
U Amadeovom pozorištu odigran je sveukupni nemački repertoar standardnih obeležja tadašnje austrijske provincije: drame, opere, baleti i posebna vrsta lakših komada s pevanjem koja će se kasnije pretvoriti u operetu pod imenom Zingšpil. Početkom 19. veka sve se češće pojavljuju pisci bečkog kruga koji su svojim delovanjem obeležili postanak bečkog pučkog pozorišta, bez kojeg je pak nezamisliva geneza hrvatskog pučkog igrokaza.
U hrvatskoj nacionalnoj pozorišnoj istoriji Amadeov teatar imao je prvenstveno obrazovnu ulogu.