Amadeus (film)
Amadeus (engl. Amadeus) američki je istorijski biografski dramski film iz 1984. godine, koji je režirao Miloš Forman, a scenario je napisao Piter Šafer na osnovu sopstvene pozorišne predstave. Radnja je smeštena u Beč, u drugoj polovini 18. veka, i predstavlja fikcionalizovanu priču o Volfgangu Amadeusu Mocartu iz vremena kada je napustio Salcburg, koju je pisac opisao kao „fantaziju na temu Mocarta i Salijerija”. Mocartova muzika je ekstenzivno korišćena u filmskoj partituri. Film prati fiktivno rivalstvo između Mocarta i italijanskog kompozitora Antonija Salijerija na dvoru cara Jozefa II. Glavne uloge tumače F. Mari Ejbraham i Tom Hals.
| Amadeus | |
|---|---|
 Filmski poster | |
| Izvorni naslov | Amadeus |
| Režija | Miloš Forman |
| Scenario | Piter Šafer |
| Producent | Sol Zenc |
| Temelji se na | Amadeus (Piter Šafer) |
| Glavne uloge | F. Mari Ejbraham Tom Hals Elizabet Beridž Sajmon Kalou Roj Dotrajs Kristin Ebersol Džefri Džouns Čarls Kej |
| Snimatelj | Miroslav Ondriček |
| Montaža | Nena Danević Majkl Čandler |
| Producentska kuća | The Saul Zaentz Company |
| Studio | Orion Pictures |
| Godina | 1984. |
| Trajanje | 161 minuta |
| Zemlja |  SAD |
| Jezik | engleski |
| Budžet | 18 miliona dolara[1] |
| Zarada | 90 miliona dolara |
| IMDb veza | |
Film je premijerno prikazan 6. septembra 1984. u Los Anđelesu, dok je u američkim bioskopima izdat trinaest dana kasnije. Po izlasku, film je dobio široko priznanje kritičara i bio je hit na bioskopskim blagajnama, sa zaradom od preko 90 miliona dolara. Smatran jednim od najboljih filmova svih vremena, Amadeus je bio nominovan za 53 nagrade, a osvojio je 40, uključujući osam Oskara (uključujući onog za najbolji film), četiri nagrade BAFTA, četiri Zlatna globusa i nagradu Udruženja režisera Amerike. Američki filmski institut ga je 1998. svrstao na 53. mesto na listi 100 godina... 100 filmova. Godine 2019, Kongresna biblioteka je izabrala film za čuvanje u Nacionalnom registru filmova Sjedinjenih Država zbog „kulturnog, istorijskog ili estetskog značaja”.[2][3][4]
Radnja uredi
U zimu 1823, Antonio Salijeri je odveden u psihijatrijsku bolnicu nakon što je preživeo pokušaj samoubistva, tokom kojeg su ga njegove sluge načule kako priznaje da je ubio Volfganga Amadeusa Mocarta. Mladi sveštenik, otac Fogler, prilazi Salijeriju da bi razradio njegovo priznanje. Salijeri pripoveda kako je još u mladosti 1760-ih želeo da bude kompozitor, na veliku žalost svog oca. On se moli Bogu da će, ako ga učini poznatim kompozitorom, zauzvrat obećati svoju vernost. Ubrzo nakon toga, njegov otac umire, što Salijeri shvata kao znak da je Bog prihvatio njegov zavet. Do 1774. Salijeri je postao dvorski kompozitor cara Jozefa II u Beču. Sedam godina kasnije, na prijemu u čast Mocartovog pokrovitelja, princa-arhiepiskopa Salcburga, Salijeri je šokiran otkrićem da je transcendentalno talentovani Mocart opscen i nezreo. Salijeri, pobožni katolik, ne može da shvati zašto bi Bog dao tako veliki dar Mocartu umesto njemu i zaključuje da Bog koristi Mocartov talenat da ismeje Salijerijevu osrednjost. Salijeri se odriče Boga i zaklinje se da će mu se osvetiti uništavanjem Mocarta.
Mocartov alkoholizam narušava njegovo zdravlje, brak i reputaciju na dvoru, iako on nastavlja da stvara briljantne radove. Salijeri unajmljuje mladu devojku da radi kao Mocartova sluškinja i ona mu otkriva da Mocart radi na operi zasnovanoj na predstavi Figarova ženidba, koju je car zabranio. Kada je Mocart pozvan na dvor da ovo objasni, uspeva da ubedi cara da dozvoli premijeru njegove opere, uprkos pokušajima sabotaže Salijerija i carevih savetnika. Kada sazna da mu je otac umro, Mocart piše operu Don Đovani u svojoj tuzi. Salijeri prepoznaje mrtvog komandanta u operi kao simbol Mocartovog oca i smišlja šemu; navodi Mocarta da veruje da je njegov otac ustao iz groba da naruči Rekvijem. Zatim planira da ubije Mocarta kada ovaj završi svoje delo i da ga premijerno prikaže na Mocartovoj sahrani, tvrdeći da je njegovo. U međuvremenu, Mocartov prijatelj Emanuel Šikaneder ga poziva da napiše operu za njegovo pozorište. Mocart pristaje uprkos insistiranju njegove supruge Konstance da završi Rekvijem. Posle svađe sa Mocartom, Konstanca odlazi sa njihovim malim sinom Karlom.
Nova Mocartova opera, Čarobna frula, postiže veliki uspeh, ali premoreni Mocart se sruši tokom jednog izvođenja. Salijeri ga vodi kući i nagovara da nastavi sa pisanjem Rekvijema, nudeći Mocartu da diktira dok on zapisuje. Sledećeg jutra, Mocart zahvaljuje Salijeriju na prijateljstvu, a Salijeri mu priznaje da ga smatra najvećim kompozitorom koga poznaje. Konstanca se vraća kući i zahteva da Salijeri odmah ode. Osećajući krivicu, ona zaključava nedovršeni Rekvijem, držeći ga podalje od Salijerija, a Mocart umire od iscrpljenosti. Mocart je iznet iz grada i bez ceremonije sahranjen u masovnu grobnicu tokom oluje.
Nazad u 1823. godini, Fogler je previše šokiran da bi oprostio Salijeriju, koji pretpostavlja da je „milosrdnom” Bogu bilo draže da uništi svog voljenog Mocarta nego da dopusti Salijeriju da učestvuje u najmanjem delu Njegove slave. Salijeri obećava, sa gorkom ironijom, da će se moliti za Foglera i oprostiti mu, zajedno sa svim svetskim mediokritetima kao njihovim „svecom zaštitnikom”. Dok Salijerija voze niz hodnik, gde on u prolazu oprašta svim bolničkim pacijentima njihove sopstvene neadekvatnosti, Mocartov smeh odzvanja u vazduhu.
Uloge uredi
| Glumac | Uloga |
|---|---|
| F. Mari Ejbraham | Antonio Salijeri |
| Tom Hals | Volfgang Amadeus Mocart |
| Elizabet Beridž | Konstanca Mocart |
| Roj Dotrajs | Leopold Mocart |
| Sajmon Kalou | Emanuel Šikaneder |
| Kristin Ebersol | Katerina Kavaljeri |
| Džefri Džouns | Car Jozef II |
| Čarls Kej | grof Orsini-Rozenberg |
| Ričard Frenk | otac Fogler |
Nagrade uredi
Film je dobio osam Oskara, uključujući nagrade Akademije za najbolji film i glavnu mušku ulogu, koja je pripala F. Mariju Abrahamu, uz jedanaest nominacija.[5] Sakupio je ukupno 32 nagrade na festivalima širom sveta.
Reference uredi
- ^ „Amadeus (1984) – Financial Information”. The Numbers. Pristupljeno 22. 12. 2014.
- ^ Tartaglione, Nancy (11. 12. 2019). „National Film Registry Adds 'Purple Rain', 'Clerks', 'Gaslight' & More; 'Boys Don't Cry' One Of Record 7 Pics From Female Helmers”. Deadline Hollywood. Pristupljeno 11. 12. 2019.
- ^ „Women Rule 2019 National Film Registry”. Library of Congress. Pristupljeno 2020-09-14.
- ^ „Complete National Film Registry Listing”. Library of Congress. Pristupljeno 2020-09-14.
- ^ „The 57th Academy Awards | 1985”. Oscars.org | Academy of Motion Picture Arts and Sciences (na jeziku: engleski). Pristupljeno 18. 7. 2019.
