Andrija Radović
Andrija Radović (Martinići, 28. januar 1872 — Beograd, 1947) bio je crnogorski, srpski i jugoslovenski političar. Kao član Narodne stranke[traži se izvor] bio je borac za parlamentarnu demokratiju, predsjednik vlade Crne Gore u dva navrata (1907 i 1916−1917). U vrijeme Prvog svjetskog rata zagovornik ujedinjenja Crne Gore sa Srbijom. Član Demokratske stranke u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca.
| Andrija Radović | |||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Andrija Radović | |||||||||||||||||||||||
| Lični podaci | |||||||||||||||||||||||
| Datum rođenja | 28. januar 1872. | ||||||||||||||||||||||
| Mesto rođenja | Martinići, Knjaževina Crna Gora | ||||||||||||||||||||||
| Datum smrti | 1947. (74/75 god.) | ||||||||||||||||||||||
| Mesto smrti | Beograd, FNRJ | ||||||||||||||||||||||
| Porodica | |||||||||||||||||||||||
| Roditelji | Serdar Jagoš Radović | ||||||||||||||||||||||
| Politička karijera | |||||||||||||||||||||||
| Politička stranka | Narodna stranka Demokratska stranka | ||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
Biografija uredi
Andrija Radović rođen je 1872. godine u selu Martinići, u brđanskom plemenu Bjelopavlića, sin je serdara Jagoša Radovića. Na Cetinju je završio osnovnu školu i tri razreda gimnazije, kada je kao pitomac knjaza Nikole poslat na školovanje u Italiju. Završio je vojno-inžinjerijske studije u Italiji 1890−1894. Vratio se u Italiju u periodu 1901/02.
Po povratku u Crnu Goru 1902. godine oženio se kćerkom vojvode Boža Petrovića, bliskog rođaka knjaza Nikole, a ujedno i tadašnjeg predsjednika Vlade, što mu je omogućilo da se potpuno približi crnogorskom dvoru i postane visoki državni činovnik, maršal dvora.
Poslije donošenja Ustava 1905. godine Radović postaje ministar finansija i građevina u Vladi Lazara Mijuškovića, a potom i predsjednik Vlade od januara do aprila 1907. godine.[1] Bio je jedan od potpisnika Programa Narodne stranke 1907 godine.[2]
Bombaška afera uredi
U Bombaškoj aferi jedan od glavnooptuženih bio je i Radović, koji je osuđen na petnaest godina strogog zatvora. Pomilovan je po završetku Prvog balkanskog rata 1913. godine.[1]
Prvi svjetski rat uredi
Od početka Prvog svjetskog rata obavlja odgovorne poslove zastupnika nabavke hrane, municije i ostalih potrepština za Crnu Goru i njenu vojsku.[1][3]
Andrija Radović je ukazom postavljen za ministra 20. decembra 1915. godine [traži se izvor] druga vlada Lazara Mijuškovića) iako tada i nije ni bio u Crnoj Gori, već kao delegat kralj. vlade već od ranije bio u Brindizi-u, gde ga je zadesila i katastrofa otadžbine.[4]
Predsjednik vlade u egzilu uredi
Po kraljevom dolasku u Francusku, u aprilu iste godine biva postavljen za predsjednika Vlade. Poslije nekoliko mjeseci počinje da vrši pritisak na kralja da abdicira u korist svoga unuka [traži se izvor],regenta Aleksandra Karađorđevića i izjasni se za ujedinjenje. Njegom memorandum je sadržao predlog da se na prestolu Crne Gore naizmenično smenjuju muški članovi dinastija Karađorđević i Petrović.[traži se izvor]Prema tom predlogu, regenta Aleksandra je trebalo da nasledi knez Danilo. Kako je kralj u više navrata prolongirao izvršenje ovog Radovićevog nauma, u januaru 1917. godine podnosi ostavku.[1][5][6]
Predsjednik Crnogorskog odbora za narodno ujedinjenje uredi
Nikola Pašić nije imao poverenje u Andriju Radovića, ali je shvatio da bez njegovog učešća ne može da organizuje Središnji crnogorski odbor za narodno ujedinjenje, jer je bio inicijator ideje o ujedinjenju i imao je podršku za svoj rad i Francuske i Rusije. Središnji odbor je organizovan marta 1917. godine, sa sedištem u Ženevi, iako se većina članova nalazila u to doba u Parizu.[7] U Ženevi pokreće list Ujedinjenje, te se potpuno razilazi sa kraljem Nikolom, i postaje propagator bezuslovnog ujedinjenja Crne Gore sa Srbijom.[1]
Borio se protiv odluke Stejt Departmenta da prihvati naimenovanje Jovana Plamenca za crnogorskog poslanika u Vašingtonu, argumentujući svoj stav da su kralj Nikola i crnogorska vlada u egzilu izdali srpski narod i Saveznike vodeći anacionalnu i neiskrenu politiku.[8]
Kraljevina SHS uredi
U delegaciji Kraljevine SHS u Versaju uredi
Andrija Radović je inicirao ideju da se u Pariz pošalju tri poslanika Velike narodne skupštine u Podgorici da bi parirali radu predstavnika crnogorske vlade u egzilu pred velikim silama. Zajedno sa Radovanom Boškovićem i Ivanom Vukotićem, poslat je u Pariz kao član Crnogorske sekcije [traži se izvor]delelgacije Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca na Mirovnoj konferenciji u Parizu. Andrija Radović je postavljen za šefa Crnogorske sekcije, koja je bila zadružena za crnogorsko pitanje. Bio je vrlo angažovan u radu, ali se nije slagao u svim pitanjima sa Nikolom Pašićem i Ante Trumbićem.[9]
Do ukidanja Crnogorske sekcije doći će krajem 1919. godine.[1]
Poslanik uredi
Već tokom 1919. godine Radović nastoji da se aktivno uključi u politički život nove države, te postaje jedan od osnivača Demokratske stranke iz Crne Gore. Na izborima za Ustavotvornu Skupštinu Kraljevine SHS krajem 1920. godine uspio je da izbori poslanički mandat. No, već na izborima 1923. godine doživljava fijasko. Na parlamentarnim izborima 1927. godine ponovo je izborio poslanički mandat. Te godine je imenovan u Upravni odbor Narodne banke, da bi sljedeće bio postavljen za viceguvernera, kada napušta definitivno politiku, a nakon nekog vremena biva penzionisan.[1]
Kasnije godine uredi
Od penzionisanja Radović živi u Beogradu, gdje nastavlja i život u toku Drugog svjetskog rata. Umire u Beogradu 1947. godine.[1]
Reference uredi
- ^ a b v g d đ e ž „Aleksandar Stamatović: POLITIČKA I DRŽAVNIČKA AKTIVNOST ANDRIJE RADOVIĆA (1916—1918)” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 25. 03. 2017. g. Pristupljeno 25. 03. 2017.
- ^ Rakočević, Novica (1988). „„Opredeljivae Crnogoraca za ujedinjenje u toku rata 1914–1918. godineˮ”. Istorijski zapisi. 3—4: 142.
- ^ Živojinović, Dragoljub R. (1998). Italija i Crna Gora 1914–1925. Studija o izneverenom savezništvu. Beograd: Službeni list SRJ. str. 157—159. ISBN 978-86-355-0383-7.
- ^ Ujedinjenje (02.04.1917), god. I, br. 1 (strana 4)
- ^ Rakočević, N. „„Opredeljivae Crnogoraca za ujedinjenje u toku rata 1914–1918. godineˮ”. Istorijski zapisi: 142.
- ^ Živojinović, D. R. Italija i Crna Gora 1914–1925. str. 224—229.
- ^ Rakočević, N. „„Opredeljivae Crnogoraca za ujedinjenje u toku rata 1914–1918. godineˮ”. Istorijski zapisi: 144.
- ^ Živojinović, Dragoljub R. (1996). Crna Gora u borbi za opstanak 1914–1922. Beograd: Vojska. str. 101—104. ISBN 978-86-335-0002-9.
- ^ Živojinović, D. R. Kraj Kraljevine Crne Gore. str. passim.
Literatura uredi
- Pavlović, Srdja (2008). Balkan Anschluss: The Annexation of Montenegro and the Creation of the Common South Slavic State. Purdue University Press. ISBN 978-1-55753-465-1.
Spoljašnje veze uredi
- Andria RADOVITCH (Andrija Radović): The question of Scutari (Skadarsko pitanje), Paris (Paris : Graphique), 1919. (jezik: engleski) (Opseg 14 str)