Anica Bošković
Anica Bošković (Dubrovnik, 3. decembar 1714 — Dubrovnik, 13. avgust 1804) bila je dubrovački pisac poezije (pastorala) i prevodilac sa italijanskog jezika.
Anica Bošković | |||
|---|---|---|---|
| Datum rođenja | 3. decembar 1714. | ||
| Mesto rođenja | Dubrovnik,  Dubrovačka republika | ||
| Datum smrti | 13. avgust 1804. (89 god.) | ||
| Mesto smrti | Dubrovnik, Dubrovačka republika | ||
| Supružnik | neudata | ||
| Odlikovanja |
| ||
Život i karijera uredi
Rođena je u Dubrovniku 3. decembra 1714. godine, kao najmlađe, deveto dete po redu, od oca Nikole dubrovačkog trgovca poreklom iz hercegovačkog sela Orahov Do i majke Pavle, devojačko Betera, iz ugledne dubrovačke porodice Bara Betera, za ono doba darovitog pesnika i prevodioca.
Najbliže Aničino okruženje, i život pored braća Bošković, Bara, Petra i Ruđera, koji su se bavili pesništvom. delovalo je da se i u njoj razvije želja za pisanjem pesama. Na to je svakako ipak najviše utica brat Ruđer, prema kome je Anica odmalena gajila izuzetnu bliskost. On je u sestri rasplamsao želju da se i sama obrazuje. Duhovno formiranje Anice Bošković teklo je i pod snažnim uticajem jezuita, čiji su istaknuti članovi u dubrovačkoj komuni bili porodični prijatelji Boškovića, a i dva Aničina brata – Baro i Ruđer – pripadala su njihovom redu.[1]
Međutim jedan događaj iz detinjstva duboko se odrazio na potonju sudbinu Anice. Bila je to očeva smrti koja ju je zatekla u periodu adolescencije, i „primorao” da se zamonaši, i da život provede uz majku, kao njen oslonac do duboke starosti koju je dočekala.
| „ | Time je Anica izabrala neku vrstu intimnog tihovanja ostajući u međuprostoru između porodičnog života uz muža i decu i manastira − dvaju socijalno dominantnih polja staroga Dubrovnika kojima su žene najčešće imale da pripadnu.[2] | ” |
Tako je Anica, sticajem okolnosti, prvo obrazovanje stekla u manastiru svete Katarine uz monahinju, sestru Mariju. Savladavši sva iskušenja teške sudbine žene koja se izborom neuobičajenog načina života u maloj konzervativnoj sredini našla na udaru „između socijalno kodifikovanih modela ponašanja, vremenom je stekla visoki ugled u najvišim društvenim krugovima Dubrovačke republike”.
Neprestano je održavala veze sa predstavnicima kulturne i političke elite, i sa visokim crkvenim dostojanstvenicima.
| „ | U održavanju kontakata između dubrovačkog kulturnog kruga i Ruđera koji je dugo godina boravio u inostranstvu Anica je bila svojevrsni posrednik između slavnog brata i predstavnika domaće političke i kulturne elite, udevajući u svoja pisma Ruđeru vesti iz zavičaja ili prenoseći iz njegovih pisama novine biranim sugrađanima.[2] | ” |
Preminula je u dubokoj starosti 12. avgusta 1804. godine u Dubrovniku. Sahranjena je sa majom u franjevačkoj crkvi u Dubrovniku. Godine 1939. prigodnom spomen pločom obeležen je njen grob. Njenim senima počast je odao svojim stihovima znameniti latinista Brno Džamanjić,[3] i još jedan anonimni pesnik iz Dubrovnika.[4]
Delo uredi
Pisanju se posvećivala u trenucima dokolice, kako sama kaže – „za odahnut malo od inijeh truda“ – što odgovara uobičajenom shvatanju stvaralačkog čina u sredini i vremenu u kojima je Anica živela.
Sva dela napisala je isključivo narodnim jezikom ili „naškim“ i „slovinskim“, kako ga je nazivala poput najvećeg broja književnika staroga Dubrovnika, u trenucima dokolice, kako je sama govorila – „za odahnut malo od inijeh truda“ – shodno shvatanju stvaralačkog čina u sredini i vremenu u kojima je Anica živela. Osim pisanja sopstvene poezije, prevodila je sa latinskog i italijanskog religiozne pesme, ali i dela Ruđera Boškovića.
Opus dela joj nije opsežan, obuhvata pastoralni spev Razgovor pastirski vrhu porođenja Gospodinova, više pesama prigodnog i religioznog karaktera.
Prvi sud o vrednosti Aničine poezije izrekao je njen brat Ruđer Bošković u jednom pismu upućenom sestri 9. jula 1755. godine, ističući da su joj „prelijepe pjesni“ i da je „prava poetesa“. Svoj stav prema Anicinoj poeziji Ruđer je iskazao prevodeći njen „Razgovor pastirski” na italijanski jezik. Razgovor, izašao 1758. godine u Veneciji (1852,[5] Dubrovnik; 1881,[6] Mostar) prvo je i jedino delo ženskog autora štampano u staroj dubrovačkoj književnosti.[7]
Religiozno pesništvo Anice Bošković prema savremenim književnim kritičarima je:
| „ | Verska kontemplacija kojs vodi epifaniji i ekstatičnom zanosu zbog osećanja duhovnog sjedinjenja sa Isusom. Meditativno iskustvo otelotvoreno je u književnosti posredstvom ukrštanja poetičko-stilskog registra (topika, metaforika, frazeološki fond, stilizacija slika i dr.) Biblije, srednjovekovne književnosti i dubrovačkog renesansnog i baroknog pesništva. Dominantno je, ipak, oslanjanje na baštinu religioznog pesništva dubrovačke književnosti, pri čemu tri glasa – Ignjata Đurđevića, Ivana Bunića i Ivana Gundulića – primetno odjekuju u pevanju Anice Bošković. Spoljašnje ruho čini tradicionalna versifikacija, o čemu svedoči gotovo dosledna, sa vrlo retkim izuzecima, upotreba osmerca, ukorenjenog naročito u dubrovačkom baroku.[2] | ” |
Bibliografija uredi
- Pjesni na čast Prisv. Srca Jezusova (1873) Italija. str. 338—363
- Pesme (1873), Vienac izabranih pjesama hrvatskih i srbskih, Hrvatska.
- Prevod pesme Ruđera Boškovića u slavu bezgrešnog začeća Device Marije (fragmenti) (1881)
- Satirični distih o moralnom stanju u Dubrovniku krajem 18. veka (1904)
- „U dovršenju svojijeh sto godišta na 3 đen-a g. 1774. P.B. pjesan“, „Na čas prisvetoga Djetešca Jezusa“ (1912)
- Prevod pesme Ruđera Boškovića u slavu bezgrešnog začeća Device Marije (odlomak) (1912)
- Korespondencija sa bratom (1912)
- Pismo (1919), Bošković (kalendar), Objavio Vladimir Varićak.
- Pisma Anice Bošković bratu Ruđeru; pismo upućeno Antunu Sorkočeviću; 21 pesma; "Razgovor pastirski"; testament Anice Bošković (1919)
- "Na čast Prisvetoga Djetešca Jezusa pjesan", "Prisvetome djetešcu Jezusu", "Svetomu Ivan Krstitelju * u nedjelju uoči njegove svetkovine" (1961/1962)
- Razgovor pastirski (odlomak) (1973)
- Razgovor pastirski (odlomci) (1994)
- Razgovor s Isukrstom na kriđu propetijem Anice Bošković djevojčice dubrovačke (1998)
- U dovršenju svojijeh sto godišta (2010)
Izvori uredi
- ^ I. Esih, Dubrovačka pjesnikinja Anica Bošković, Dubrovački vjesnik, Broj 9/389. 1958.
- ^ a b v Slavko Petaković, Anica_Bošković Knjiženstvo, 2012.
- ^ Brno Džamanjić Pesma povodom smrti Anice Bošković, Spomenica Ruđera Josipa Boškovića, Hrvatska, 1911:143
- ^ I. Vojnović, Posljednji časovi Anice Bošković, Politika, 6843, 5 i dalje, 1927.
- ^ Anica Bošković, Pesme, Vienac izabranih pjesama hrvatskih i srbskih, 1873.
- ^ Anica Bošković, Prevod pesme Ruđera Boškovića u slavu bezgrešnog začeća Device Marije (fragmenti), 1881.
- ^ Slavko Petaković, U senci lovorovog venca - poetese starog Dubrovnika. Knjiženstvo, Broj 4, 2014.
Literatura uredi
- Alexius Horányi, Nova memoria Hungarorum et provincialium scriptis editis notorum, Pestini: Typis Matthiae Trattner, 1792.
- S. Dolci, Fasti litterario-ragusini, Monografija, Italija 1767.
Spoljašnje veze uredi
- Anica Bošković Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. novembar 2017) — knjizenstvo.etf.bg.ac.rs