Anoksija

Anoksija
Anoksija
Klasifikacija i spoljašnji resursi
Specijalnost	fiziologija, patofiziologija
MKB-9-CM	799.02
MeSH	D000860
	[uredi na Vikipodacima]

Anoksija (lat. аnoxia) je poremećaj koji se karakteriše; smanjenjenjem nivoa kiseonika u tkivima ispod njegovih fizioloških vrednosti, potpunim nedostatkom kiseonika u organizmu zbog prekida njegovog dolaska u tkiva i nesposobnsgi ćelija da koriste kiseonik za normalnu funkciju. Prema brzini nastanka razlikuju se dve vrste anoksije; brzonastajuća ili akutna anoksija i sporonastajuća ili hronična anoksija.^[1]

Suprotstavljeni stavovovi

Prema Arturu Gajtonu, eminentnom fiziologu, u praksi se neki termini vezani za poremećaje u distribuciji kiseonika u procesu disanja pogrešno koriste:^[2]

Anoksija u suštini znači da kiseonika uopšte nema, ali se ovaj termin češće primenjuje za označavanje smanjene količine kiseonika. Ispravniji naziv (po Gajtonu) za smanjenje količine kiseonika u organizmu bio bi hipoksija.
Anoksemija, znači da u krvi nema kiseonika, ali se i ovaj termin u svakodnevnoj praksi koristi da označi da je zapravo količina kisenika u krvi smanjena. Bolji termin (po Gajtonu) za ovaj poremećaj je hipoksemija.

Etiologija

Razlika u boji između arterijske i venske krvi

Etiološki gledan najčešći uzroci anoksije su:^[3]

Povrede sa zapušenjem disajnih puteva (zapušenje nosa i usta, zapušenje ždrela i grkljana, zapušenje dušnika i dušnica)
Utopljenje
Povrede koje nastaju stezanjem (zagušenje-stezanje vrata šakom odnosno šakama, zadavljenje-stezanje vrata omčom koju zateže neka živa ili neživa sila, vešanje-stezanje vrata omčom koju pasivno zateže težina sopstvenog tela),
Stezanje ili pritisak na grudni koš u toku nekih hirurških zahvata
Razni oblici šoka.^[4]
Akutna trovanja
Porođaj
Boravak na visini
Bolesti krvi (anemija)
Teška iskrvarenja

Patofiziologija

Nedovoljna količine kiseonika u atmosferi izaziva pad parcijalnog pritiska kiseonika u udahnutom vazduhu, i ima za posledicu smanjenje oksigenacije hemoglobina u plućnim kapilarima.^[5] Kod ovog poremećaja u svim etapama transporta kiseonika u organizmu njegove vrednosti su smanjene, tj. značajno su niže od fizioloških, navedenih u donjoj tabeli. Mogu nastati zbog:

zagađenja atmosfere izduvnim gasovima, parama, dimom i drugim isparenjima,
u toku boravka na visokim planinama ili u atmosferi na velikim visinama,
u toku incidenata u rudnicima i podzemnim jamama,
u vazduhoplovstvu,
kosmičkim letovima,
podvodnim aktivnostima,
zbog povreda i drugih mehaničkih zapušenja usta i nosa ili stazanja disajnih puteva.^[6]

Koncentracija gasova u vazduhu i krvi

Gas	Vazduh atmosfera — alveole (parcijalni pritisak u kRa)	Krv arterije — vene (parcijalni pritisak u kRa)
Kiseonik	20,6 — 13,5 (158) — (158)	12.5 — 5,3 (95) — (40)
Ugljen-dioksid	0.04 — 5,3 (0,3) — (40)	5,3 — 6,1 (40) — (46)
Azot	79,6 — 76,2 (597) — (572)	76,2 — 76,2 (572) — (572)
Vodena para	0,7 — 6,3 (5) — (47)	6,3 — 6,3 (47) — (47)

Vrste anoksije

Prema brzini nastanka i težini kliničke slike razlikuju se dve vrste anoksije;

Akutna anoksija

Akutna ili brzonastajuća anoksija, prvi je tip anoksije koja se karakteriše izraženim znacima i simptomima nedovoljnog snabdevanja kiseonikom vitalnih organa u toku jednog ili dva minuta posle prekida funkcije disanja. Ona dovodi do težih poremećaja razmene gasova u ćelijama, što ima za posledicu poremećaj funkcije najznačajnijih vitalnih organa kao što su mozak i srce.

Posledice akutne anoksije zavise od brzine njenog razvoja, i teža su ukoliko su ćelije različitije ili svojstvenije. Vreme za koje pojedino tkivo može da se održi u funkciji iznosi; oko šest do osam minuta (za mozak), 20 do 30 minuta (za bulbus), 120 minuta za mišiće itd.^[7] Anoksija mozga i srčanog mišića može dovesti do naglog prekida moždanih funkcija, zastoja srčanog rada, i nastanka smrti.

Akutna anoksija ploda u trenutku porođaja, nastala kao posedica kompresije, može da dovede do pojave encefalopatije,^[8] ili gluvoće, kod novorođenčeta.^[9]

Hronična anoksija

Drugi tip anoksije je hronična forma anoksije, koja može da nastane kao posledica;

Anoksična anoksija

Ovaj oblik anoksije nastaje kao posledica nedovoljnog zasićenja hemoglobina arterijske krvi kiseonikom, najčešće zbog njegove nedovoljne količine u plućima. Ona može nastati npr. kod visinske bolesti, kada je uslovljene smanjenim parcijalnim pritiskom kiseonika u udahnutom vazduhu na velikim visinama.^[10]

Anemijska anoksija

Anemijska anoksija nastaje kao posledica nedovoljne količine hemoglobina u cirkulišućoj krvi, zbog iskrvarenja ili anemijskih bolesti.

Zastojna anoksija

Nastaje kao posledica smanjenog ili nedovoljnog proticanja krvi u tkivam (sistemska anoksija) ili do samih ćelija (ćelijska anoksija), zbog ozbiljno narušene cirkulacije u krvnim sudovima i kapilarima.

Takav oblik anoksije srećemo kod srčanog mišića, zbog nesposobnosti venačnog krvotoka da snabde miokard dovoljnim količinama kiseonika, kod anoksije novorođenčeta zbog narušene funkcije krvotoka, produženim trajanjem trudnoće ili porođaja.^[11]

Histotoksična anoksija

Zbog enzimskih poremećaja u tkivima ili narušene funkcije hemoglobina (npr kod raznih trovanja), u ovoj anoksija tkiva i ćelije nisu u mogućnosti da koriste kiseonik, iako ga u plućima ili krvi ima u dovoljnim količinama.

Ostali oblici anoksije

Razni oblici anoksije mogu nastati ili se kasnije javiti i; prilikom anestezije, u toku nekih hirurških zahvata ili u raznim oblicima šoka.

Izvori

^ Guyton, A. C. (1996): Medicinska fiziologija, Savremena administracija, Medicinska knjiga, Beograd.
^ Guyton, Arthur C.; John Edward Hall (2006). Medicinska fiziologija: udžbenik. Medicinska naklada. ISBN 978-953-176-318-9.
^ Guyton AC. Transport of oxygen and carbon dioxide in the blood and body fluids. In: Textbook of medical physiology. 5th edition. Philadelphia: WB Saunders; 1976. pp. 543–71.
^ Fink, M. P. (2001). „Cytopathic hypoxia in sepsis: a true problem?”. Minerva Anestesiol. 67 (4): 290—1. .
^ Davidović, J. (1975): Neke psihofiziološke karakteristike hipoksičnih stanja. Skoplje: V Kongres psihologa Jugoslavije. Materijali. 2: 231—240. Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć).
^ Šik L. L., Kanaev N. N. Rukovodstvo po kliničeskoй fiziologii dыhaniя. / L.: Medicina. 1980.- 375 s.
^ Krvavica S, Gamulin S. Integralna reakcija stanice na ozljedu. U: Gamulin S, Marušić M, Kovač Z, ur. Patofiziologija. Zagreb: Medicinska naklada; 2002. pp. 115–23.
^ Marjanović B, Janković B. Novija saznanja o patofiziologiji i terapiji hipoksično-ishemične encefalopatije u dece. U: Grupa autora. Problemi u pedijatriji 90. Beograd: Medicinska knjiga Beograd-Zagreb; 1991.1-14.
^ Davidović, J (1978). „Funkcionalni nivo neurona u hipoksiji”. Psihologija. 5: 141—149.
^ Davidović, J, Krstić, N, Radović, A, Milunović, MI, Milanović, R. (1976). Slučajevi akcidentalne hipoksije za vreme letenja. Zbornik radova iz vazduhoplovne medicine: 19-36.
^ Delivoria-Papadopoulos M (1998). „Mechanisms of cerebral injury in perinatal asphyxia and stragies for prevention.”. J Pediatr. 132: 30—34. .

Literatura

Cavusoglu, H.; Kayserilioglu, A.; Terzioglu, M. (maj 1969). „The effects of general hypoxic hypoxia and renal ischemia on erythropoietin production”. Arch. Int. Physiol. Biochim. 77 (2): 260—74. PMID 4184296. doi:10.3109/13813456909109706. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
Balachandran, J. S.; Masa, J. F.; Mokhlesi, B. (septembar 2014). „Obesity Hypoventilation Syndrome Epidemiology and Diagnosis”. Sleep Med Clin. 9 (3): 341—347. PMC 4210766  . PMID 25360072. doi:10.1016/j.jsmc.2014.05.007. CS1 održavanje: Format datuma (veza)

Spoljašnje veze

Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje
u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja).

[1] Guyton, A. C. (1996): Medicinska fiziologija, Savremena administracija, Medicinska knjiga, Beograd.

[2] Guyton, Arthur C.; John Edward Hall (2006). Medicinska fiziologija: udžbenik. Medicinska naklada. ISBN 978-953-176-318-9.

[3] Guyton AC. Transport of oxygen and carbon dioxide in the blood and body fluids. In: Textbook of medical physiology. 5th edition. Philadelphia: WB Saunders; 1976. pp. 543–71.

[4] Fink, M. P. (2001). „Cytopathic hypoxia in sepsis: a true problem?”. Minerva Anestesiol. 67 (4): 290—1. .

[5] Davidović, J. (1975): Neke psihofiziološke karakteristike hipoksičnih stanja. Skoplje: V Kongres psihologa Jugoslavije. Materijali. 2: 231—240. Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć).

[6] Šik L. L., Kanaev N. N. Rukovodstvo po kliničeskoй fiziologii dыhaniя. / L.: Medicina. 1980.- 375 s.

[7] Krvavica S, Gamulin S. Integralna reakcija stanice na ozljedu. U: Gamulin S, Marušić M, Kovač Z, ur. Patofiziologija. Zagreb: Medicinska naklada; 2002. pp. 115–23.

[8] Marjanović B, Janković B. Novija saznanja o patofiziologiji i terapiji hipoksično-ishemične encefalopatije u dece. U: Grupa autora. Problemi u pedijatriji 90. Beograd: Medicinska knjiga Beograd-Zagreb; 1991.1-14.

[9] Davidović, J (1978). „Funkcionalni nivo neurona u hipoksiji”. Psihologija. 5: 141—149.

[10] Davidović, J, Krstić, N, Radović, A, Milunović, MI, Milanović, R. (1976). Slučajevi akcidentalne hipoksije za vreme letenja. Zbornik radova iz vazduhoplovne medicine: 19-36.

[11] Delivoria-Papadopoulos M (1998). „Mechanisms of cerebral injury in perinatal asphyxia and stragies for prevention.”. J Pediatr. 132: 30—34. .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]