Ahtna
Ahtne ili Atne su atabaskanski narod, domoroci su Aljaske, a njihov jezik pripada južnoaljaskoj podgrupi atabaskanskih jezika. Svoju zemlju, koja se nalazi u oblasti Bakarne reke na južnoj Aljasci, zovu Atna Nen. Ime Ahtna potiče od lokalnog imena Bakarne reke. Ukupan broj pripadnika naroda Ahtna se procenjuje na oko 500.[1]
Susedi Ahtna su narodi koji govore A) srodnim na-dene jezicima: 1) atabaskanskim: a) Denaine (zapadno), b) Kojukoni (severozapadno), v) Tanane (plemena Donji Tanana (severno), Tanakros (severno) i Gornji Tanana (severoistočno)), g) Južni Tučoni (jugoistočno, u Kanadi); 2) Tlingiti (jugoistočno) i 3) Ejaci (južno); kao i B) Sugpijati, koji govori nesrodnim jezikom iz jupičke grane eskimskih jezika (čugački dijalekat sugpijačkog jezika) (južno).[2]
Ime
urediIme Ahtna se prevodi kao „ledeni ljudi”. Ahtne su pominjani i kao Koper Indijanci zbog toga što se njihova domovina, nalazi u slivu Bakarne reke i njenih pritoka u jugoistočnoj Aljasci. Ime Bakarne reke na ahtna jeziku je Atna tu (tu znači voda). Prema tome Atna označava ljude koji žive oko reke Atne (tj. Bakarne reke). Takođe su pominjani i po imenu Jelounajf, zbog njihovih noževa boje bakra. Pored njih još jedan narod koji je živeo oko reke Jelounajf je pominjan pod tim (Jelounajf) imenom.[3]
Jezik
urediAhtne govore atabaskanskim jezikom i naseljavaju subarktičko kulturno područje, zbog čega su klasifikovani kao i Atabaskanski Indijanci i Subarktički Indijanci. Ahtna jezik ima nekoliko dijalekata. Donji ahtna se govori oko ušća Bakarne reke, koja se uliva u Aljaski zaliv, srednji ahtna se govori uzvodno oko srednjeg toka Bakarne reke, i gornji ahtna se govori oko gornjeg toka reke. Ahtna jeziku je najsrodniji njegov zapadni sused tanaina jezik.[3] Smatra se da oko 80 Ahtna još uvek govori svojim maternjim jezikom.[1] Univerzitetski lingvista Džejms Kari je 1990. godini objavio rečnik ahtna jezika,[1] u cilju očuvanja jezika.[4] Nekoliko godina kasnije, Ahtne su sami objavili rečnik imenica ahtna jezika (The Ahtna Noun Dictionary of Pronunciation Guide: Ahtna Heritage Foundation/Ahtna, Inc., 1998, 2011 Revised).
Istorija
urediPoreklo i rana istorija
urediPre oko 2000. godina Ahtne su naselile područje planina Vrangel i doline Čitina.[5]
Kontakt sa Evropljanima
urediDo prvog kontakta sa Evropljanima je došlo 1781. kada su Rusi došli do ušća Bakarne reke. Rusi su te godine pokušali da krenu uzvodno, međutim napadi Ahtna su ih u tome sprečili. Rusi su izgradili 1819. godine trgovinsku postaju na ušću Bakarne reke i reke Čitina, koja je bila uništena.[3]
19. i 20. vek
urediSAD su od Rusije kupile Aljasku 1867. godine. Američka vojna ekspedicija je pod vođstvom Henrija Turmana Alena 1885. g. istražila Bakarnu reku i okolinu.[3]
Danas
urediAhtne su 1971. godine osnovale Ahtna Inkorporejeted, profitnu organizaciju koja nadgleda zemlju, koja je dobijena na osnovu američkog zakona o poravnanju sa Aljaskanskim domorocima. Na osnovu zakona dobijeno je 289.042 hektara (714.240 jutara) na kojima se nalazi osam sela.
Reference
uredi- ^ a b v „Ahtna”. Languages. University of Alaska Fairbanks. Arhivirano iz originala 13. 1. 2012. g. Pristupljeno 22. 11. 2011.
- ^ The Map of Indigenous Peoples and Languages of Alaska
- ^ a b v g Waldman Carl, Encyclopedia of Native American tribes, str. 3
- ^ Waldman Carl, Encyclopedia of Native American tribes, str. 4
- ^ Jettmar Karen, The Alaska River Guide: Canoeing, Kayaking, and Rafting in the Last Frontier, str. 376
Literatura
uredi- Waldman, Carl (2006). Encyclopedia of Native American tribes. Infobase Publishing. ISBN 978-0-8160-6274-4.
- Jettmar, Karen (2008). The Alaska River Guide: Canoeing, Kayaking, and Rafting in the Last Frontier. Menasha Ridge Press. ISBN 978-0-89732-957-6.
Spoljašnje veze
uredi- Official website Arhivirano na sajtu Wayback Machine (18. septembar 2011) for the Ahtna Heritage Foundation
- Copper River Native Association
- PARADISEC archive collection of Ahtna recordings
- Geografska rasprostranjenosti raznih domorodačkih naroda Aljaske i pograničnih delova Sibira i Kanade
