Bezistan
Bezistani (pers. басистан, бедестен = pokrivena čaršija) su u islamskoj arhitekturi, javne građevine, neka vrsta robnih kuća, natkrivene čaršije u kojima su smeštene zanatske i trgovačke radnje.
U ove krajeve, bezistane su doneli Turci. Građeni su u većim čaršijama i svojom veličinom su dominirali među sitnim dućanima. Zbog bojazni od požara koji su bili glavni neprijatelji čaršije, bezistani su građeni od tvrdih materijala kamena i opeke, a pokriveni sa raznim svodovima i kupolama. Spoljni pokrivač je bio od olova, bakra i ćeramide.
Prema prostornoj koncepciji i osnovi bezistani se mogu podeliti na bazilikalne i podkupolne. Prvi su obično imali tri broda, od kojih je srednji bio povišen i obično širi od bočnih. Kroz nadvišenje iznad bočnih brodova, bezistan dobija svetlost. Srednji brod je natkrivena ulica, dok su bočni brodovi bili niži i podeljeni na manje prostore u kojima su smešteni dućani. Svodovi dućana su po pravilu upravni na pravac srednjeg broda, koji je pokriven bačvastim svodom ili nizom kupola.
Potkupolni bezistani imaju pravougaonu osnovu podeljenu na kvadratna polja jednakih veličina pokrivena kupolama koje se oslanjaju na jake kvadratne stubove. Prelaz od kvadrata u krug kupole čine najčešće pandativi (deo loptastog svoda između velikih lukova što drže kupolu). Dućani u bazilikastim bezistanima su definisdani su konstrukcijom zidova i svodova, dok u podkupolama bili drveni i prislonjeni uz unutrašnje zidove i stubove.
U Sarajevu postoje izvanredni primeri obe vrste bezistana: bazilikalni je Gazi Husrev-begov bezistan, dug 109 metara (16. vek), koji i danas služi svojoj svrsi, a potkupolni je Bursa bezistan takođe (16. vek) koji je danas muzej.
Literatura uredi
- A. Bejtić: Spomenici osmanlijske arhitekture u BiH, Sarajevo 1953.
