Binomna nomenklatura
Binomna (binarna) nomenklatura je način imenovanja vrsta u biologiji, koji je začeo Karl Line,[1] objavljivanjem svog dela Species Plantarum 1753.[2] Binarna nomenklatura (dvojni naziv vrste)[3] je formalni sistem imenovanja, prema kome se svakoj vrsti dodeljuje naziv koji se sastoji od dva dela. Pri imenovanju poštuju se pravila latinske gramatike, iako mogu biti korišćene reči koje ne potiču iz latinskog jezika. Za ove nazive koriste se izrazi naučni naziv i manje formalno latinski naziv. Prvi deo imena označava rod kome vrsta pripada, a drugi deo vrstu. Na primer ljudi pripadaju rodu Homo, a u okviru ovog roda pripadaju vrsti Homo sapiens (gde Homo označava rod, a sapiens vrstu). Verovatno najpoznatiji naučni naziv je Tyrannosaurus rex.[4]
Delovi naučnog imena vrste uredi
Naučno ime vrste u binomnoj nomenklaturi sastoji se iz dva dela (dve reči):
Nakon imena životinjske vrste, obavezno je pisanje i autora, kao i godine publikovanja imena (zoološka nomenklatura), dok se za biljke piše samo ime autora bez godine (botanička nomenklatura).
Imena rodova i vrsta se pišu kurzivom ili se podvuku.[5][6] Ime roda se uvek piše velikim početnim slovom, dok se epitet (ime) vrste piše isključivo malim slovima.[7][8]
Primer uredi
Ime životinjske vrste beloglavi sup je Gyps fulvus Hablizl, 1783
- Gyps — ime roda supovi
- fulvus — epitet koji opisuje vrstu (crvenkastožuti)
- Hablizl — ime autora (Carl Ludwig Hablizl ili Hablitz (1752–1821), poznat i kao Karl Ivanovich Gablits, ruski botaničar.)
- 1783 — godina kada je ova vrsta prvi put opisana pod ovim imenom od strane ovog autora
Ime biljne vrste muška bokvica je Plantago lanceolata L.
- Plantago — ime roda bokvica
- lanceolata — epitet koji bi trebalo da jednoznačno opisuje vrstu (sa lancetastim listovima)
- L. — skraćenica autora (Karl Line, Linnaeus)
Ostalo uredi
- Skraćenica „sp.” (ili „spec.”) se koristi kada nije poznato pravo naučno ime; npr. Canis sp. znači „vrsta roda Canis”.
- Skraćenica „spp.” (množina) se koristi kada nije poznato pravo naučno ime većeg broja vrsta; npr. Canis spp. znači „vrste roda Canis”.
- Skraćenica „cf.” se koristi kada nije potvrđena identifikacija; npr. Corvus cf. splendens, znači da se veruje da je u pitanju vrsta Corvus splendens, ali to nije potvrđeno.
- Kada je ime autora u zagradi vrsta je prebačena u drugi rod ili je ime roda promenjeno.
- Pravo autorstva: Ako vrsta ima više imena, pripada joj prvo i najstarije ime koje joj je dato.
Za razliku od rodova i nižih taksona (vrsta, podvrsta), koji se pišu iskošeno, porodice i viši taksoni se ne pišu iskošeno. Izuzetak od ovog pravila su virusi, bakterije i gljive, kod kojih se i porodice pišu iskošeno,[9] a u slučaju gljiva i viši taksoni.[10].
Reference uredi
- ^ Polaszek, Andrew (2009), Systema naturae 250: the Linnaean ark, str. 189
- ^ Knapp, Sandra, What's in a name? A history of taxonomy : Linnaeus and the birth of modern taxonomy, Natural History Museum, London, Pristupljeno 17. 6. 2011
- ^ „Klasifikacija živih bića”. biozmaj.wordpress.com.
- ^ Busby III, Arthur (1997). A Guide to Rocks and Fossils. str. 103.
- ^ How to Write Scientific Names of Organisms. Competition Science Vision.
- ^ Hugh T.W. Tan & Tan Kai-xin. Understanding and Learning Scientific Names of Species.
- ^ Silyn-Roberts, Heather (2000). Writing for Science and Engineering: Papers, Presentations and Reports. str. 198.
- ^ McNeill et al. 2011, Recommendation 60F
- ^ „Scientific Nomenclature”. Centers for Disease Control and Prevention.
- ^ Ainsworth, Geoffrey Clough (2008), str. 141
Literatura uredi
- Busby III, Arthur (1997). A Guide to Rocks and Fossils. str. 103.
- Polaszek, Andrew (2009). Systema naturae 250: the Linnaean ark. CRC Press. str. 189. ISBN 978-1-4200-9501-2.
- How to Write Scientific Names of Organisms (PDF). Competition Science Vision. Assumption University Journal. Pristupljeno 20. 6. 2011.
- Hugh T.W. Tan & Tan Kai-xin. Understanding and Learning Scientific Names of Species. Successful Learning, Center for Development of Teaching and Learning, National University of Singapore. Pristupljeno 20. 6. 2011.
- Silyn-Roberts, Heather (2000). Writing for Science and Engineering: Papers, Presentations and Reports. Oxford; Boston: Butterworth-Heinemann. str. 198. ISBN 978-0-7506-4636-9.
- International Commission on Zoological Nomenclature (1999). International Code of Zoological Nomenclature online (4th izd.). The International Trust for Zoological Nomenclature. ISBN 978-0-85301-006-7. Pristupljeno 20. 6. 2011.
- McNeill, J.; Barrie, F.R.; Buck, W.R.; Demoulin, V.; Greuter, W.; Hawksworth, D.L.; Herendeen, P.S.; Knapp, S.; Marhold, K.; Prado, J.; Prud'homme Van Reine, W.F.; Smith, G.F.; Wiersema, J.H.; Turland, N.J. (2012). International Code of Nomenclature for algae, fungi, and plants (Melbourne Code) adopted by the Eighteenth International Botanical Congress Melbourne, Australia, July 2011. Regnum Vegetabile 154. A.R.G. Gantner Verlag KG. ISBN 978-3-87429-425-6.
- Ainsworth, Geoffrey Clough (2008). Ainsworth & Bisby's Dictionary of the Fungi. CABI. str. 771. ISBN 9780851998268.