Bitka kod Dertose

Bitka kod Dertose
	Deo Drugoga punskoga rata
Vreme	215. p. n. e.
Mesto	Kod današnje Tortose
Ishod	Rimska pobeda
Sukobljene strane
Antička Kartagina	Rimska republika
Komandanti i vođe
Hazdrubal Barka	Gnej Kornelije Scipion Kalvus; Publije Kornelije Scipion

Bitka kod Dertose ili bitka kod Ibere odigrala se 215. p. n. e. između kartaginjanske i rimske vojske na južnoj obali Ebra preko puta grada Dertose. Rimskom vojskom komandovali su Gnej Kornelije Scipion i Publije Kornelije Scipion, a kartaginjanskom vojskom komandovao je Hazdrubal Barka. Nakon pobede u bici kod Kise Gnej Kornelije Scipion uspostavio je rimsku vlast severno od reke Ebro. Hazdrubal Barka pokušao je da izbaci Rimljane iz Iberije, ali poražen je 217. p. n. e. u bici na Ebru. Hazdrubal Barka je ponovo pokušao 215. p. n. e. da izbaci Rimljane iz Iberije, ali poražen je u bici kod Dertose. Pokušao je da kopira taktiku, kojom je Hanibal pobedio Rimljane u bici kod Kane. Najiskusniju vojsku rasporedio je na krilima, a najslabiju vojsku postavio je u stanjeni centar. Rimske legije su veoma brzo razbile centar, a kartaginjanska pešačka krila nisu dotada uspela da izvedu obuhvat rimske vojske, pa je usledila rimska pobeda. Zbog teškoga poraza u Iberiji Kartaginjani nisu mogli da pošalju pojačanja Hanibalu u najkritičnijim momentima Drugoga punskoga rata.

Početkom 215. p. n. e. Rimljani su prešli reku Ebro i opsedali su Iberu, bogati mali iberski grad lojalan Kartaginjanima.^[1] Napad su izveli nakon što su saznali da je Hazdrubal Barka spremio vojsku, sa kojom namerava da ode u Italiju i da pomogne Hanibalu. Hazdrubal Barka je sa vojskom krenuo prema Ebru. Odlučio je da ne napada rimske posede, a ni rimsku vojsku koja opseda Iberu. Umesto toga opsedao je grad nasuprot Dertose, koji je bio u savezu sa Rimljanima.^[2] Braća Scipioni su nakon toga digli opsadu Ibere i krenuli da se sukobe sa Hazdrubalom.^[2] Hazdrubal je imao stratešku inicijatuivu, jer je pomogao svojim saveznicima, prisiljavajući Rimljane da odustanu od opsade i da krenu prema mestu, koje je odgovaralo Kartaginjanima. Suprotstavljene vojske ulogorile su se na 8 kilometara jedna od druge[7] u ravni između Ibere i Dertose. Nakon nekoliko dana čarki komandanti su izveli svoje vojske za bitku.[8]

Brojno stanje dve vojske

Rimska pešadija brojala je dve rimske legije od 10.000 vojnika i 18.000 savezničkih vojnika. Rimska konjica brojala je 600 rimskih konjanika i 1.800 savezničkih konjanika. Hazdrubal je imao 15.000 libijskih kopljaša, 1.000 najamnika i 8.000 iberskih pešaka. Kartaginjanska konjica imala je 450 libijskih, 1.200 iberskih i 2.300 numiđanskih konjanika. Kartaginjani su pored toga imali 20 slonova i 1.000 balearskih praćkaša.

Raspore snaga pre bitke

Rimljani su svoju vojsku rasporedili na tradicionalni način, sa konjicom na krilima i pešadijom u centru. Rimska i iberska konjica bila je nadesnom krilu, a konjica italijanskih saveznika raspoređena je na levom krilu. Rimske legije bile su raspoređene u centru, a italijanski saveznici bili su bliže konjici. Oko 2.000 vojnika ostavljeno je da čuva logor. Hazdrubal je libijsku i ibersku konjicu postavio na levo krilo, a numiđansku laku konjicu rasporedio je na desno krilo. U centru pešadije postavio je istanjenu iberijsku pešačku liniju, a zdesna je rasporedio kartaginjansku falangu, a sleva libijsku falangu ojačanu najamnicima. Dve grupe od po 10 slonova rasporedio je ispred oba konjička krila. Balearski praćkaši predviđeni za čarku bili su ispred pešadije. Oko 2.000 do 3.000 vojnika ostavljeno je da čuva kartaginjanski logor.

Bitka

Prva faza Nakon kratke čarke lakonaoružane vojske rimske legije krenule su u napad na istanjenu ibersku pešačku liniju. Pošto su imale prednost i u brojnosti i u dubini gotovo odmah su potisnuli Ibere. Ipak bio je to integralni deo taktike dvostrukoga obuhvatanja, koju je Hazdrubal Barka nastojao da primeni. Kartaginjanski slonovi sa krila napali su rimsku i italijansku konjicu, ali napad se nije pokazao efikasnim, jer nije narušio konjičku liniju protivnika.

Druga faza

Libijci i najamnici su žestoko napali italijansku savezničku vojsku, koja se nalazila nasuprot njih i uspeli su da ih potisnu. Za razliku od bitke kod Kane Libijci i Kartaginjani nisu uspeli da obuhvate Rimljane. Rimska i italijanska konjica, iako brojčano inferiorna, uspela je da zadrži kartaginjansku konjicu na krilima. Brojčano jača kartaginjanska konjica nije uspela da otera protivnika. Na oba krila došlo je neodlučnoga konjičkoga sukoba, u kome nijedna strana nije bila u prednosti. U tome trenutku iberijska pešadija u centru kartaginjanske linije je bila poražena i počela je da beži.

Treća faza

I u bici kod Trebije centar kartaginjanske pešačke linije raspao se pod napadom rimske pešadije. Međutim Hanibal je tada dobio bitku jer je njegova pešadija obuhvatila rimsku vojsku sa obe strane, a konjica mu je nakon rasterivanja neprijateljske konjice napala rimsku pešadiju sa leđa uz podršku Magonove vojske iz zasede. Hazdrubal u Dertosi nije imao vojsku u zasedi, nego su Libijci samo potiskivali pešadiju italijanskih saveznika u momentu kada se raspao kartaginjanski centar. Kada je kartaginjanska konjica videla raspad centra oni su pobegli iz bitke. Rimske legije su se nakon rasterivanja iberskoga centra vratile da pomognu italijanskim saveznicima. Libijska pešadija je pružala žestok otpor pre konačnoga poraza.

Posledice

Hazdrubal Barka se povukao sa većinom slonova i nešto pešadije. Hazdrubal je uspeo da evakuiše vojnike iz svoga logora. Razbijena kartaginjanska vojska povukla se do Nove Kartagine, a Rimljani su nakon toga učvrstili teritorije južno od Ebra. Hazdrubal je nakon toga poraza dobio pojačanja u vidu dve vojske pod komandom Magona Barke i Hazdrubala Giskona. Nakon toga poraza Kartaginjani više nisu napadali teritorije severno od Ebra. Kartaginjani nisu mogli da pošalju pojačanja Hanibalu u najkritičnijim momentima. Rimljani su kao pobednici imali inicijativu u Hispaniji. Braća Scipion nastavila su sa svojom politikom podjarmljivanja iberskih plemena i napada na kartaginjanske teritorije. Pošto je izgubio većinu vojske Hazdrubalu su slali vojsku, koja je bila namenjena Hanibalu. Scipioni su na taj način ne samo poboljšali rimsku situaciji u Hispaniji, nego su i indirektno sprečili pogoršanje sitaucije u Italiji. Bitka kod Dertose pokazivala je da postoje opasnosti prilikom primene taktike duploga okruživanja.