Bitka kod Sidi Baranija

Bitka kod Sidi Baranija 10-11. decembra 1940. bila je prva bitka Operacije Kompas, prve britanske ofanzive u Ratu u pustinji (1940—1943) na Severnoafričkom frontu u Drugom svetskom ratu. Sidi Barani, na sredozemnoj obali Egipta, okupiran od italijanske 10. armije tokom Italijanske invazije Egipta (9-16. septembra 1940), bio je napadnut od snaga Britanskog Komonvelta, koje su povratile luku. Dok su se povlačile od Sidi Baranija i Bukbuka, divizije 10. armije, zbijene na obalnom drumu bile su laka meta za britanski monitor Teror i dve topovnjače, koji su bombardovali Solum ceo dan i noć 11. decembra. Do večeri 12. decembra, jedini preostali italijanski položaji u Egiptu bili su oko Soluma i Sidi Omara. Britanci su zarobili 38.300 Italijana, izgubivši 624 svoja vojnika, i produžili su petodnevni prepad na italijanske položaje u Egiptu, na kraju osvojivši Kirenajku i zarobivši većinu 10. armije.

Bitka kod Sidi Baranija
Deo Rata u pustinji (1940—1943) na Severnoafričkom frontu u Drugom svetskom ratu
Zapadna pustinja 1940.
Vreme 10-11. decembar 1940. Mesto Egipat Ishod Britanska pobeda
Sukobljene strane
Ujedinjeno Kraljevstvo Australija Kanada Novi Zeland Južna Afrika Slobodna Francuska	Italija
Komandanti i vođe
Arčibald Vejvel Henri Mejtlend Vilson Ričard O'Konor	Rodolfo Gracijani
Jačina
31.000 ljudi 120 topova 275 tenkova 60 bornih kola 142 aviona	60-80.000 ljudi 250 topova 125 tenkova 331 avion
Žrtve i gubici
624 mrtva i ranjena	2.194 mrtva 2.286 ranjenih 38.300 zarobljenih 237 topova 73 tenka oko 1.000 vozila

Pozadina

Libija

Italijanske tankete L3/33

Kirenajka (Libija) bila je italijanska kolonija od Italijansko-turskog rata (1911–1912). Sa Tunisom, delom Francuske Severne Afrike na zapadu i Egiptom na istoku, Italijani su se spremali da brane obe granice u Severnoafričkom Glavnom štabu, pod komandom guvernera Italijanske Libije, maršala vazduhoplovstva, Itala Balba. Glavni štab imao je na raspolaganju italijansku 5. armiju (general Italo Gariboldi) i 10. armiju (general Mario Berti) koje su sredinom 1940. imale 9 divizija iz metropole sa po 13.000 ljudi, 3 divizije dobrovoljaca (Crnih Košulja) i dve libijske kolonijalne divizije sa po 8.000 ljudi. Italijanske regularne divizije reorganizovane su krajem 30-ih godina, sa po 3 regimente na samo 2, a rezervisti su mobilisani 1939. uz uobičajeni poziv regruta.

Moral je smatran visokim i armija je imala sveže borbeno iskustvo. Italijanska mornarica napredovala je pod fašističkim režimom, koji je dao novac za brze, kvalitetne i dobro naoružane brodove i veliku podmorničku flotu, ali mornarici je nedostajalo iskustvo i uvežbanost. Vazduhoplovstvo je bilo spremno za rat još 1936, ali je do 1939. bilo u stagnaciji i od Britanaca nije smatrano sposobnim za veće operacije. 5. armija sa 8 divizija bila je smeštena u Tripolitaniji, zapadnoj polovini Libije prema Tunisu, a 10. armija sa 6 pešadijskih divizija držala je Kirenajku na istoku. Kada je rat objavljen, 10. armija je rasporedila 1. libijsku diviziju Sibele na granicu od Jagbuba do Sidi Omara, i 21. korpus od Sidi omara do obale, Bardije i Tobruka. 22. korpus prebacio se jugozapadno od Tobruka, spremajući se za protivnapad.

Egipat

Britanci su držali vojsku u Egiptu od 1882, ali ona je jako umanjena nakon Anglo-egipatskog sporazuma iz 1936. Mala britanska posada držala je Suecki kanal i obalu Crvenog mora. Kanal je bio vitalan za britanske komunikacije sa kolonijama na Dalekom istoku i u Indijskom okeanu. Sredinom 1939. general Arčibald Vejvel postavljen je za vrhovnog komandanta nove komande za Srednji istok, koja je obuhvatila sredozemno, blisko-istočno i afričko ratište. Do primirja Sila Osovine sa Francuskom 22. juna 1940, francuske divizije u Tunisu ugrožavale su italijansku 5. armiju na zapadnoj granici Libije. Kraljevska italijanska vojska u Libiji imala je oko 215.000 ljudi, a u Egiptu Britanci su imali oko 36.000 boraca, sa još 27.500 neobučenih ljudi u Palestini.

Krstareći tenk Mk I

Britanske snage obuhvatale su Egipatsku Motorizovanu Diviziju (general Persi Hobart), jednu od samo dve britanske oklopne jedinice u formiranju, koja je sredinom 1939. preimenovana u Egipatsku Oklopnu diviziju (16. februara 1940. postala je 7. Oklopna divizija). Egipatsko-libijsku granicu branio je Egipatski Granični odred, a u junu 1940. štab britanske 6. pešadijske divizije (general Ričard O'Konor) preuzeo je komandu u Zapadnoj pustinji, sa zadatkom da potisne Italijane sa graničnih položaja i prodre u unutrašnjost ako rat započne. 7. Oklopna divizija bez 7. oklopne brigade okupila se u Mersa Matruhu i uputila 7. oklopnu grupu prema granici kao zaštitu, gde je i RAF prebacio većinu svojih bombardera; Malta je takođe ojačana.

Štab 6. pešadijske divizije, bez kompletnih i potpuno obučenih jedinica, preimenovan je u Zapadno-pustinjski Odred 17. juna. U Tunisu, Francuzi su imali 8 divizija, sposobih samo za ograničene operacije, a u Siriji još 3 slabo naoružane i obučene divizije, sa oko 40.000 vojnika i graničara, na okupacionim dužnostima protiv civilnog stanovništva. Italijanske kopnene i vazduhoplovne snage u Libiji daleko su premašale Britance u Egiptu, ali su patile od slabog morala i lošije opreme. U Italijanskoj Istočnoj Africi bilo je još 130.000 italijanskih i afričkih trupa sa 400 topova, 200 lakih tenkova i 20.000 kamiona. Italija je objavila rat 11. juna 1940.

Zemljište

Peščana oluja dolazi.

Rat se vodio uglavnom u oblasti poznatoj kao Zapadna Pustinja, koja je oko 240 mi (390 km) široka, od Mersa Matruha u Egiptu do Gazale na libijskoj obali, duž jedinog čvrstog druma (ital.Via Balbia). Erg (More Peska), 150 mi (240 km) prema unutrašnjosti, označava južnu granicu pustinje na najširim tačkama kod Jagbuba i Sive. U Britanskom rečniku, pojam "Zapadna pustinja" označavao je deo Egipta zapadno od Nila, ali je počeo da označava celo područje ratišta, uključujući istočnu Kirenajku u Libiji. Od obale prema unutrašnjosti leži izdignuta, ravna površina kamenite pustinje na oko 150 m nadmorske visine, koja se proteže na jug 200-300 km od obale do ivice Peščanog Mora. Taj kraj obiluje škorpijama, zmijama otrovnicama i muvama, a naseljen je malim brojem nomada, Beduina.

Beduinske staze povezivale su bunare i prohodnije zemljište; upravljalo se po Suncu, zvezdama, kompasu i "pustinjskom čulu", veštini opažanja okoline stečenoj iskustvom. Kada su italijanske trupe prodrle u Egipat u septembru 1940, odred Maleti se izgubio nakon odlaska iz Sidi Omara, nestao je i morao je da bude pronađen avionom. U proleće i leto, dani su vreli, a noći vrlo hladne. Siroko, vreli pustinjski vetar, nosi oblake sitnog peska, koji smanjuje vidljivost na nekoliko metara i ulazi u oči, pluća, mašine, hranu i opremu; motorna vozila i avioni trebaju specijalne filtere za ulje, a golo zemljište znači da zalihe za vojne operacije moraju da se uvoze. Nemački motori bili su skloni pregrevanju i vek tenkovskog motora spao je sa 1.400-1.600 milja na 300-900 milja, što je još pogoršano nedostatkom rezervnih delova za nemačke i italijanske motore.

Snabdevanje

Sile Osovine

Naočare i maska, za zaštitu od sunca i peska

Normalan put italijanskog snabdevanja za Libiju išao je oko 600 mi (970 km) zapadno oko Sicilije, a zatim uz obalu Tunisa do luke Tripoli, da bi se izbegli britanski brodovi, avioni i podmornice sa Malte. U Africi, zalihe su se morale prenositi na ogromne udaljenosti putem, ili u malim tovarima duž obale. Udaljenost od Tripolija do Bengazija bila je oko 650 mi (1.050 km), a do El Alamejna 1.400 milja. Trećina italijanske trgovačke mornarice bila je zarobljena nakon što je Italija objavila rat i do septembra 1942. polovina preostalih brodova bila je potopljena, iako je deo nadokknađen gradnjom, popravkom i prebacivanjem nemačkih brodova. Od juna 1940. do maja 1943. 16% pošiljki je potopljeno.

Tobruk je stavljen u službu u junu 1942, ali velika udaljenost i savezničko bombardovanje doveli su do napuštanja u avgustu. Nemačka vojska smatrala je da motorizovana armija može da operiše najviše 200 mi (320 km) daleko od baze, ali u proseku oko trećine osovinskih kamiona bilo je u kvaru i 35-50% goriva trošilo se da bi se ostatak dopremio na front. Nestašica goriva u Italiji, male luke u Libiji i potreba za snabdevanjem cicilnog stanovništva, značila je neefikasno slanje velikog broja malih konvoja. Nemačka vrhovna komanda (nem. Oberkommando des Heeres), zaključila je da se nemačke snage u Libiji ne mogu snabdeti dovoljno za odlučujuću ofanzivu, ukoliko se italijanske snage ne povuku u Italiju, što je bio politički nemoguć uslov.

Egipat

Italijanski Semovente 75/18 jurišni top

Geografski položaj Italije omogućavao je da se Sredozemno more zatvori u slučaju rata, i britanska sredozemna flota u Egiptu učini zavisnom od Sueckog kanala. U 1939. Vejvel je počeo da planira bazu na Bliskom istoku, sa zalihama za oko 15 divizija (300.000 ljudi), 6 u Egiptu i 3 u Palestini, sa ostalima isturenim dalje. Mnogo materijala je uvezeno iz kolonija, a ostatak je nabavljen stimulacijom lokalne proizvodnje. Plan za posedanje Egipta i Palestine sa 9 divizija povećan je na 14 do juna 1941, a zatim na 23 do marta 1942. Od italijanske objave rata 1940. do 1943. trgovački brodovi putovali su na istok iz Britanije oko Rta Dobre Nade, što je činilo udaljenost do Egipta istom kao do Australije i Novog Zelanda. Centar Snabdevanja za Srednji istok (eng. The Middle East Supply Centre) stvoren je u Egiptu, Palestini i Siriji, da bi se uskladio uvoz i lokalna proizvodnja za civilne potrebe i unapredila poljoprivreda. Do marta 1943. MESC je zamenio uvoz u vrednosti oko 100 brodskih tovara povećanom lokalnom proizvodnjom krompira, jestivog ulja, mlečnih proizvoda i ribe; krda stoke iz Sudana smanjila su potrebu za brodskim prevozom u hladnjačama.

U 1940, britanska vojska bila je bazirana 200 mi (320 km) zapadno od Aleksandrije, na završetku egipatske državne pruge i puta u luci Mersa Matruh. Vodovod je započet duž pruge, kao i potraga za izvorima vode. Iskopani su bunari, ali je većina bila slana, pa su u 1939. glavni izvori vode bili rimski akvadukti u Mersa Matruhu i Maten Bagušu. Brodovi sa vodom iz Aleksandrije i destilerija u Mersa Matruhu povećavali su zalihe, ali je bila neophodna stroga štednja i mnogo vode moralo se prevoziti kopnom do isturenih postaja. Broj raspoloživih vozila 1939. bio je nedovoljan i kamioni su odvajani da bi se Oklopnoj diviziji obezbedila bolja pozadina; samo su se specijalna vozila za pustinju smela kretati van puta, što je onemogućavalo tenkovima da odu daleko od Matruha. Matruh je bio 120 mi (190 km) istočno od granice sa Libijom. Od granice, nije bilo vode kod Soluma, na 50 mi (80 km) istočno od Soluma do Sidi Baranija, uz loš put, što je značilo da bi osvajač morao da ide kroz bezvodnu i besputnu pustinju do glavnih britanskih snaga. U septembru 1940, novozelandski železnički bataljon i indijski radnici započeli su izgradnju priobalne pruge, koja je stigla do Sidi Baranija do oktobra 1941. i Tobruka u decembru 1942, 400 mi (640 km) zapadno od El Alamejna, prevozeći do 4.200 tona materijala dnevno.

Uvod

Pogranični sukobi

Neprijateljstva su otpočela 11. juna 1940 i Britancima je naređeno da zauzmu granicu i izoluju Jagbub. Britanci su prešli u Libiju iste noći, razmenili vatru sa italijanskim trupama u Sidi Omaru i otkrili da neki Italijani još ne znaju za objavu rata. 14. juna, Britanci su zauzeli tvrđavu Kapuco i tvrđavu Madalena, privevši 220 zarobljenika. Dva dana kasnije, Britanci su napali konvoj na drumu Tobruk-Bardija, ubivši 21 italijanskog vojnika i zarobivši 88, uključujući generala Romola Lastrucija, glavnog inžinjerca 10. armije. U sukobu blizu žičane ograde na granici, kod Nezuet Girbe, italijanski odred od 17 lakih tenkova, 4 topa i 400 pešaka potučen je kombinovanim odredom britanskih tenkova, artiljerije i motorizovane pešadije.

Britanci su patrolirali pogramičnom oblašću sve do Tobruka, pokazujući svoju nadmoć nad 10. armijom. 5. avgusta, 30 italijanskih tenkova i britanski 8. husarski puk vodili su nerešenu bitku i Vejvel je zaključio da kvarenje vozila čini nepraktičnim nastavak operacija u vreme preteće italijanske ofanzive. Pesak je brzo kvario opremu, skraćujući vek gusenica, rezervni delovi su se istrošili i samo polovina tenkova mogla se održati u ispravnom stanju. Zatišje je trajalo od avgusta do početka septembra, dok je pomorska operacija "Šeširi" (eng. Operation Hats) ojačala Sredozemnu flotu i sprovela vojni konvoj tenkova sa posadama oko Afrike. Britanci su objavili da su naneli gubitke od 3.500 Italijana, izgubivši samo 150 ljudi od 11. juna do 9. septembra. Osim toga, obe strane su koristile izviđačke odrede, Dalekometni Pustinjski odred ( eng. Long Range Desert Group-LRDG) i Auto-avio-saharsku četu (ita. Compagnie Auto-Avio-Sahariane) koje su se kretale pustinjom, izviđale neprijateljski raspored i vršile prepade.

Italijanska operacija E

Glavni članak: Italijanska invazija Egipta

Vojne operacije, 13. septembar 1940 – 7. februar 1941.

Benito Musolini nije planirao da napadne Egipat, nameravajući da brani Libiju ako dođe do rata. Nakon pada Francuske 1940. 5. armija mogla je da pošalje pojačanja na istok i 7. avgusta Musolini je naredio napad, kako bi osvojio Egipat i uspostavio kopnenu vezu sa Italijanskom Istočnom Afrikom. U avgustu je na granici zavladalo zatišje, većina britanskih oklopnih jedinica povučena je sa granice u Mersa Matruh, kako bi se sačuvale za odbranu luke, i 7. Grupa za podršku preuzela je njihovo mesto, sa zadatkom da postavi izviđačke položaje od Soluma do tvrđave Madalena i uspori italijansku ofanzivu; Husari su izviđali dublje u Libiju. Libijskim divizijama nedostajala su vozila za operacije van puta sa Grupom Maleti, koja je imala jedan srednji, dva mešovita i 4 laka tenkovska bataljona, pa su raspoređene duž priobalnog druma. 9. septembra Grupa Maleti ze izgubila na putu za Sidi Omar i Gracijani je otkazao bočni napad i koncentrisao 5 divizija i Grupu Maleti na obalskom drumu; 4. divizija Crnih Košulja i 64. divizija Katancaro ostale su u rezervi u Tobruku. 5. vazduhoplovni eskadron sa oko 300 upotrebljivih aviona, opremom za aerodrome i vozilima stajao je u pripravnosti da podrži nastupanje i zauzima aerodrome.

Italijanska invazija Egipta (13-18. septembra) počela je kao ograničena taktička operacija prema Mersa Matruhu, umesto strategijskih ciljeva zacrtanih u Rimu, zbog hronične nestašice transportnih vozila, goriva i radio-opreme, čak i sa pojačanjima iz 5. armije. Musijad je podvrgnut "spektakularnom" artiljerijskom bombardovanju u zoru i osvojen. Solum i njegov aerodrom zauzela je 1. libijska divizija, i do večeri 2. libijska, 64. divizija (Kirena) i Grupa Maleti iz Musaida i 62. divizija (Marmarika) iz Sidi Omara probile su se kroz britanske zaprečne odrede i koncentrisale se na prolaz Halfaja. Britanci su se povukli pored Buk Buka 14. septembra i nastavili da ometaju italijansko napredovanje, povlačeći se do Alam Hamida sutradan i Alam el Daba 16. septembra. Italijanski odred od 50 tenkova pokušao je bočni udar, koji je naveo britansku zaštitnicu da se povuče istočno od Sidi Baranija, koji je zauzela 1. divizija Crnih Košulja i Gracijani je zaustavio dalje napredovanje. Britanci su nastavili izviđanje i 7. oklopna divizija spremala se da se odupre napadu na Mersa Matruh.

Uprkos Musolinijevom podsticanju, Italijani su se ukopali oko Sidi Baranija i Sofafija, oko 80 mi (130 km) zapadno od britanskih položaja kod Mersa Matruha. Britanska zaprečavanja na putu su popravljena, bunari su očišćeni i počela je gradnja vodovoda od granice, kako bi se prikupile zalihe za nastavak napredovanja sredinom decembra. Egipat je prekinuo diplomatske odnose sa Silama Osovine i italijanski avioni bombardovali su Kairo 19. oktobra. Britanske pomorske i vazduhoplovne operacije za uznemiravanje italijanske vojske nastavljene su i naneta šteta, po izjavama zarobljenika, narušila je moral. Patrole oklopnih kola vladale su ničijom zemljom, ali je gubitak isturenih uzletišta smanjio efikasnost RAF-a i Malta je ostala van dometa.

Operacija Kompas, britanski protivnapad na italijansko napredovanje na Matruh, planiran je radi uništenja italijanski snaga i većina Zapadno-pustinjskog Odreda privučena je do luke. Još jedna četa oklopnih kola priključila se izviđačkim operacijama daleko iza fronta. Zapadno-pustinjski odred ojačan je jednim novim tenkovskim pukom sa tenkovima Matilda II, i nakon mesec dana Britanci si popčeli da pripremaju prepad na centralnu grupu italijanskih logora i Sofafi u trajanju od 4-5 dana, umesto da čekaju Italijane.

Britanski plan

Nakon italijanskog napredovanja, Vejvel je naredio zapovedniku britanske vojske u Egiptu Ser Henri Mejtlend Vilsonu da isplanira ograničenu operaciju za potiskivanje Italijana natrag. Vejvel je zapazio da su italijanski odbrambeni položaji suviše razmaknuti za uzajamnu podršku. Operacija Kompas, iz administrativnih razloga, originalno je planirana kao petodnevni prepad, ali produžetak je bio planiran u slučaju uspeha. 7. grupa za podršku imala je da osmatra italijanske kampove u Sofafi i spreči italijanske pokrete sa zapada, dok je ostatak divizije i 4. indijska divizija prošao kroz prazninu Sofafi-Nibeiva. Jedna indijska brigada i pešadijski tenkovi 7. kraljevskog tenkovskog puka (7. KTP) napao bi Nibeivu sa zapada, dok bi 7. oklopna divizija zaštitila njihov severni bok. Nakon zauzimanja Nibeive, druga indijska brigada i 7. KTP bi napali Tumare.

Posada Matruha (3. bataljon Garde, uz nešto artiljerije) bi sadržavala neprijateljski kamp u Maktili na obali i Kraljevska mornarica bi bombardovala Maktilu i Sidi Barani. Pretpostavljajući uspeh, Sidi Barani bi drugi dan bio napadnut od strane 4. indijske divizije, a zatim bi se nastavilo na zapad. Pripreme su napravljene u najstrožoj tajnosti i samo nekoliko oficira je znalo tokom vojne vežbe održane od 25-26. novembra, da su ciljevi označeni blizu Matruha bili replike Nibeive i Tumara i da je vežba bila proba; vojnicima je rečeno da sledi druga vežba, a mnogi nisu znali da je ova operacija stvarna sve do 7. decembra, pošto su stigli na početne pozicije.

Da bi postigli relativnu vazdušnu nadmoć, 7. decembra 11 bombardera Velington sa Malte napali su Kastel Benito i uništili 29 aviona na tlu. Sledećeg dana, tri lovačke eskadrile nadgledale su područja britanske koncentracije, a tokom noći, 29 Vellingtona i Blenhajma bombardovali su Beninu i oštetili 10 aviona. Bombarderi Bristol Bombaj napadali su italijanske logore, a Blenhajmi su napali isturene aerodrome. Pokreti trupa su počeli kada je Odred Selbi (brigadir AR Selbi) od 1.800 ljudi iz garnizona Matruh (najveća grupa koja se mogla prebaciti kamionima) krenuo iz Matruha da izoluje Maktilu, kako bi sprečila garnizon da pomogne Tumare. Odred je u pustinju postavio modele tenkova (čitav tenkovski puk) kao mamac za italijanske avione, i do zore 9. decembra bio je nedaleko od Maktile. Tokom noći selo je osvetljeno raketama iz aviona "Sordfiš" mornaričke avijacije i bombardovano sa brodova Teror (monitor klase Erebus) i Afis (topovnjača klase Insekt); Sidi Barrani je istovremeno bombardovala topovnjača Ledibird.

Italijanska odbrana

Breda Ba.65 bombarder za obrušavanje

Decembra 1940. 10. armija u Egiptu je pojačana na oko devet pešadijskih, dobrovoljačkih i kolonijalnih divizija istočno od granice i započele su smene jedinica, što je otežavalo Britancima da procene italijanski raspored. Utvrđeni kampovi su bili široko razmaknuti, u luku dužine oko 80 km između mora i grebena. 10. armija na području Sidi Barranija brojala je sada oko 40.000 ljudi, i 8. decembra 1. Libijska divizija Sibele i 2. Libijska divizija Pescatori iz libijskog korpusa (general Sebastijano Galina) držale su liniju od 35 km, u utvrđenim logorima u Maktili, Tumaru, sa 4. dobrovoljačkom divizijom (general Merzari) u rezervi, oko 19 km dalje u Sidi Barraniju, gde je bio štab libijskog korpusa sa generalom Galinom.

Grupa Maleti bila je u Nibeivi, a 63. divizija Kirene (general Spatoco) iz 21. korpusa (general Dalmaco), bila je u Rabi i Sofafi 31 km zapadno od Nibeive. 64. divizija Katanzaro je preseljena istočno od Buka Buka do područja Kur-Samalus, iza praznine Nibeiva-Rabia, a na zapadu je bio 23. korpus sa 1. dobrovoljačkom divizijom "23. mart" i 2. dobrovoljačkom divizijom "28. oktobar"; 62. divizija Marmarika bila je na grebenu od Sofafija do Halfaje. Deseta armija je imala oko 80.000 ljudi, 250 topova i 120 tenkova u Egiptu. Britanci su mislili da italijanski 5. eskadron u Egiptu ima oko 250 bombardera i jednak broj boraca, sa pojačanjima u Italiji. Dana 9. decembra, stvarni broj bio je 140 bombardera, 191 lovac i bombarder za obrušavanje. Neki bombarderi bili su daleko na zapadu u Tripoliju, a drugi u Bengaziju i Tmimi. Lovci i izviđački avioni kratkog dometa bili su u Tobruku, El Ademu i Gambutu.

Bitka

Zauzeće Sidi Baranija

Glavni članak: Operacija Kompas

Sidi Barani

Mersa Matruh

Solum

Kairo

Aleksandrija

Mesta u Egiptu

Odred Selbi je čuvao istočne prilaze Sidi Baraniju, pošto je ostatak Pustinjske armije napao utvrđene kampove dalje u unutrašnjosti. Dana 10. decembra, 4. oklopna brigada, koja je štitila napadače od mogućeg italijanskog kontra-napada sa zapada, napredovala je na sever presekavši obalski put između Sidi Baranija i Bukbuka i poslala patrole oklopnih kola na zapad. 7. oklopna brigada ostala je u rezervi, a 7. grupa za podršku blokirala je prilaz od Rabije i Sofafija na jugu. Vijesti o padu Nibeive stigle su u 3:20 popodne do Selbija, koji je poslao trupe da blokiraju zapadni izlaz iz Maktile. Težak teren i tama usporile su pokret i 1. libijska divizija "Sibele" se izvukla. Uveče 9. decembra, O'Konor i Beresford-Pirs poslali su 16. pešadijsku brigadu (brigadir Siril Lomaks) iz rezerve da preseku puteve u Sidi Barrani, dva puka poljske artiljerije su podržala napredovanje, a 7. KTP je požurio da neispravne tenkove vrati u akciju. Sidi Barani su branile dve italijanske divizije u osam uporišta, od kojih je svako branio jedan bataljon, ali odbrambena linija bila je predugačka za efikasno komandovanje.

Napredovanje 10. decembra bilo je neorganizovano zbog nesigurnosti oko italijanskog rasporeda, ljute hladnoće i prašine koja je smanjila vidljivost na 50 jardi. 16. brigada je započela svoj napad u 6: 00 ujutro, bez čekanja na artiljeriju i 7. KTP (koji su kasnili), ali je odbijena italijanskom artiljerijskom vatrom; tri sata kasnije, kada su stigla dva teška artiljerijska puka, 16. brigada ponovo je napala, uz podršku jednog odenjenja tankova Matilda, aviona RAF-a, brodova kraljevske mornarice i artiljerijske vatre. Borba je trajala celo jutro, bez značajnih dobitaka, do 1:30 popodne kada su se Crnokošuljaši, koji su držali dva uporišta na zapadnoj strani odbrambene linije, iznenada predali. Ubrzo nakon toga, brigada je presekla južni i zapadni put od Sidi Barranija. Beresford-Pirs je naredio napad pre mraka jer je peščana oluja bila sporadična i Britanci bi bili izloženi pogledu. Brigada je kranula napred sa poslednjim pešadijskim tenkovima, dodatnim pešadijskim bataljonom i podrškom iz 2. kraljevskog tenkovskog puka (2. KTP), sa brzim i lakim tenkovima, na levom boku. Napad je počeo odmah nakon 4: 00 popodne, uz podršku divizijske artiljerije, i posle vožnje od oko 6 km peščana oluja je prestala, a pešadija je napustila vozila kada je italijanska artiljerija otvorila vatru. Poslednjih desetak Matilda je skrenulo nalevo i upalo u zapadni deo odbrane Sidi Baranija, južno od glavnog druma, a onda je nestalo u peščanoj oluji. Italijanska artiljerijska municija se pokazala neefikasnom prema tenkovima Matilda; artiljerci su se borili sa puškama i ručnim bombama, ali su bili pregaženi. Napad je postao borba prsa u prsa i u 10: 00 ujutro, kada je 16. brigada počela da napreduje, oko 2.000 Crnokošuljaša se podiglo iz rovova, očigledno spremno za kontranapad, ali su italijanski branioci izgubili hrabrost i predali se. Za dva sata prvi ciljevi su osvojeni duž zapadne strane luke i deo južne strane, a artiljerijski položaji su pregaženi. Do 6:00 uveče, još se branio samo odbrambeni sektor 4 km istočno od luke, koji su držale legija Crnokošuljaša i ostaci 1. Libijske divizije.

Odred Selbi

Pojačanja oslobođena padom Tumara u unutrašnjosti stigla su sa zapada. 16. pešadijska brigade napredovala je kroz luku, zarobivši ostatke 1. Libijske divizije Sibele , 2. libijske divizije Peskatori i 4. divizije Crnokošuljaša 3. jun zajedno sa Odredom Selbi, izgubivši pritom 277 ljudi. Odred Selbi je pratio povlačenje 1. Libijske divizije Sibelle krećući se 24 km od Maktile do Sidi Barranija i potisnuo je deo kolone u peščane dine severno od obalnog puta. Brzi tenkovi 6. Kraljevskog tenkovog puka (6. KTP) stigli su u peščanoj oluji i pregazili Italijane na dunama oko 5: 15 popodne, a zatim su se pridružili Odredu Selbi da bi nastavili gonjenje. Italijanski branioci su opkoljeni u Sidi Barraniju, u džepu širine 16x8 km koji se oslanjao na more. Kada su Britanci opet napali u zoru 11. decembra, masovne predaje počele su svuda, osim na koti 90 (poznate Italijancima kao Ras el Dai), gde se 2.000 vojnika 2. i 16. bataljona 2. Libijske divizije Pescatori držalo do ranog popodneva 11. decembra.

Posledice

Dalje operacije

Italijanski vojnici idu u ropstvo nakon bitke kod Sidi Baranija

Dana 11. decembra, 7. oklopna brigada je poslata iz rezerve da smeni 4. oklopnu brigadu na području Bukbuka, sa naredbom za čišćenje terena. Veliki broj ljudi i topova je zarobljen, a patrola iz 7. grupe za podršku ušla je u Rabiju našavši je praznu, jer se 63. divizija "Kirene" povukla odatle i iz Sofafija preko noći. Naređenje 4. oklopnoj brigadi da ih odseče, stiglo je prekasno i oni su se povukli duž vrha grebena i spojili se sa italijanskim garnizonom u Halfaji. 4. oklopna brigada na vrhu grebena i 7. oklopna brigada na obali, pokušale su da slede Italijane uprkos akutnim problemima snabdevanja, koje je pogoršao veliki broj zatvorenika (dvadeset puta veći od očekivanog) što je jako otežalo napredovanje.

Tokom povlačenja iz Sidi Baranija i Bukbuka, italijanske snage su zakrčile obalski drum i bile su lake mete za monitor Teror i dve topovnjače, koji su bombardovali područje Solum ceo dan i većinu noći 11. decembra. Uveče 12. decembra, poslednje italijanske pozicije u Egiptu bile su oko Soluma i Sidi Omara, a do 15. decembra, Solum i prolaz Halfaja su osvojeni. Britanci su mimoišli italijanske garnizone dalje južno u dubokoj pustinji. Tvrđavu Kapuco, 64 km u unutrašnjosti na kraju granične bodljikave žice, zauzela je "u prolazu" 7. oklopna divizija, napredujući na zapad prema Bardiji. 7. oklopna divizija koncentrisala se jugozapadno od Bardije, čekajući dolazak 6. Australijske divizije.

Gubici

Od 9–11. decembra Britanci su zarobili 38.300 ljudi, 237 topova, 73 tenka i oko 1.000 vozila, izgubivši samo 624 vojnika. Italijani su izgubili 47 poginulih oficira i 2.147 vojnika, uz 78 ranjenih oficira i 2.208 vojnika.

Suprotstavljene snage

10. armija 13. septembra | Pustinjski odred, 9. decembra

colspan = "2"

10. armija Vrhovni komandant italijanske vojske u Severnoj Africi: Maršal Rodolfo Gracijani XXI korpus (rezerva 10. armije, Tobruk) 61. pešadijska divizija Sirte 2. crnokošuljaška divizija 28 Ottobre LX laki tenkovski bataljon (L3) XXII korpus 64. pešadijska divizija Catanzaro 4. crnokošuljaška divizija 3 Gennaio XXIII korpus: general Anibale Bergonzoli 1. crnokošuljaška divizija 23 Marzo (motorizovana za invaziju Egipta) 62. pešadijska divizija Marmarica (delimično motorizovana za invaziju) LXIII laki tenkovski bataljon (L3) (pojačanje za 62. diviziju Marmarica) 63. pešadijska divizija Cirene (delimično motorizovana za invaziju) LXII laki tenkovski bataljon (L3) (pojačanje za 63. diviziju Cirene) 1. libijska divizija Sibelle (nemotorizovana) 2. libijska divizija Pescatore (nemotorizovana) IX laki tenkovski bataljon (L3) (pojačanje za 2. libijsku diviziju Pescatore) Tenkovska komanda u Libiji 1. tenkovska grupa (rezerva XXIII korpusa, pod komandom 10. armije) I srednji tenkovski bataljon (M 11/39) XXI laki tenkovski bataljon (L3) 2. tenkovska grupa XX laki tenkovski bataljon (L3) LXI laki tenkovski bataljon (L3) Maleti grupa (deo XXIII korpusa) II srednji tenkovski bataljon (M 11/39) 3 motorizovana libijska pešadijska bataljona Pustinjski odred (WDF) vrhovni zapovednik za Srednji istok, general ser Arčibald Vejvel zapovednik WDF: general O'Konor Korpusne jedinice 7. bataljon kraljevskog tenkovskog puka (Royal Tank Regiment) (tenkovi Matilda) 1. kraljevska konjička artiljerija 104. kraljevska konjička artiljerija 51. poljski puk kraljevske artiljerije 7. srednji puk srednje kraljevske artiljerije 64. srednji puk kraljevske artiljerije 7. oklopna divizija 4. oklopna brigada 7. oklopna brigada Grupa za podršku (pešadijska brigada) divizijske jedinice 4. indijska divizija 5. indijska pešadijska brigada 11. indijska pešadijska brigada divizijske jedinice 16. pešadijska brigada (do 11. decembra 1940) 6. australijska divizija (od sredine decembra) 16. australijska pešadijska brigada 17th australijska pešadijska brigada 16. pešadijska brigada (pridružena iz 4. indijske divizije 11. decembra) divizijske jedinice 7. KTP (iz 7. oklopne divizije) Odred Selbi (1.800 ljudi iz posade Mersa Matruha)

Literatura

• Biagi, E., ur. (1964). La Caporetto della Marmarica: Le decisioni irrevocabili [The Caporetto of Marmarica: The Irrevocable Decisions]. La seconda guerra mondiale (na jeziku: Italian). Milano/Firenze: SADEA/Della Volpe. OCLC 797715412. CS1 održavanje: Neprepoznat jezik (veza)
• Christie, Howard R. (1999). Fallen Eagles: The Italian 10th Army in the Opening Campaign in the Western Desert, June 1940 – December 1940 (MA). Fort Leavenworth, KS: U. S. Army Command and General Staff College. OCLC 465212715. A116763. Arhivirano iz originala 16. 02. 2015. g. Pristupljeno 25. 3. 2015. 
• Cooper, Matthew (1978). The German Army 1933–1945: Its Political and Military Failure. Briarcliff Manor, NY: Stein and Day. ISBN 978-0-8128-2468-1. 
• Creveld, M. van (1977). Supplying War: Logistics from Wallenstein to Patton. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-29793-6. 
• La prima offensiva britannica in Africa settentrionale (ottobre 1940 – febbraio 1941) [The First British Offensive in North Africa (October 1940 to February 1941)]. I. annex 32. Roma: Esercito. Corpo di stato maggiore L'Ufficio storico. 1979. OCLC 6863876. 
• Lewin, Ronald (1998) [1968]. Rommel As Military Commander. New York: B&N Books. ISBN 978-0-7607-0861-3. 
• Long, Gavin (1961) [1952]. To Benghazi. Official History of Australia in the Second World War Series 1 (Army). I. Canberra: Australian War Memorial. OCLC 314648263. Pristupljeno 13. 12. 2015. 
• Luck, Hans von (1989). Panzer Commander: The Memoirs of Colonel Hans von Luck. New York: Dell (Random House). ISBN 978-0-440-20802-0. 
• MacGregor, Andrew (2006). A Military History of Modern Egypt: From the Ottoman Conquest to the Ramadan War. Santa Barbara, CA: Praeger Security International General Interest. ISBN 978-0-275-98601-8. 
• Macksey, Major Kenneth (1971). Beda Fomm: The Classic Victory. Ballantine's Illustrated History of the Violent Century. New York: Ballantine Books. OCLC 473687868. 
• Neillands, Robin (2004). Eighth Army: The Triumphant Desert Army That Held the Axis at Bay from North Africa to the Alps, 1939–1945. New York: The Overlook Press. ISBN 978-1-58567-537-1. 
• Pitt, B. (2001) [1980]. The Crucible of War: Wavell's Command. I (pbk. izd.). London: Cassell. ISBN 978-0-304-35950-9. 
• Playfair, Major-General I. S. O.; with Stitt RN, Commander G. M. S.; Molony, Brigadier C. J. C. & Toomer, Air Vice-Marshal S. E. (1959) [1954]. Butler, J. R. M., ur. The Mediterranean and Middle East: The Early Successes Against Italy (to May 1941). History of the Second World War, United Kingdom Military Series. I (3rd impression izd.). HMSO. OCLC 888934805. 
• Raugh, H. E. (1993). Wavell in the Middle East, 1939–1941: A Study in Generalship. London: Brassey's UK. ISBN 978-0-08-040983-2. 
• Santangelo, A. (2012). Operazione Compass: la Caporetto del deserto [Operation Compass: The Caporetto of the Desert]. Aculei (na jeziku: Italian). Roma: Salerno. ISBN 978-88-8402-784-9. CS1 održavanje: Neprepoznat jezik (veza)

Dodatna literatura

• Cesca, Itel (2013). L'Offensiva Italiana in africa settentrionale nel secondo semestre del 1940: La Conquista di Sidi-el-Barrani. Errore tattico e strategico? [The Italian Offensive in North Africa in the Second Half of 1940: Conquest of Sidi el-Barrani: A Strategic and Tactical Mistake?] (PDF) (BA) (na jeziku: Italian). no ISBN. Università Ca' Foscari, Venezia. Pristupljeno 13. 12. 2015. CS1 održavanje: Neprepoznat jezik (veza)
• Latimer, Jon (2004). Operation Compass 1940: Wavell’s Whirlwind Offensive. Westport, CT: Praeger. ISBN 978-0-275-98286-7. 
• Rommel, Erwin (1953). The Rommel Papers. trans. Paul Findlay. London: Collins. OCLC 3037507.