Bitka kod Hempton Roudsa
Bitka kod Hempton Roudsa (engl. Battle of Hampton Roads), 8-9. marta 1862, bila je taktički nerešena pomorska bitka u Američkom građanskom ratu, iako je flota Unije pretrpela znatne gubitke. Ova bitka smatra se prvim sukobom oklopljenih brodova u istoriji: oklopnjače Merimak, na strani Konfederacije, i oklopnjače Monitor, na strani Unije.[1]
| Bitka kod Hempton Roudsa | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Američkog građanskog rata | |||||||||
 Kretanje Severnjačke i Južnjačke flote tokom bitke. | |||||||||
| |||||||||
| Sukobljene strane | |||||||||
 SAD |
 Konfederativne Američke Države | ||||||||
| Komandanti i vođe | |||||||||
|
Džon Marston |
Frenklin Bjukenon | ||||||||
| Jačina | |||||||||
|
1 oklopnjača 5 fregata 3 topovnjače[1] |
1 oklopnjača 3 topovnjače [1] | ||||||||
| Žrtve i gubici | |||||||||
|
2 fregate potopljene 1 fregata oštećena[1] | neznatni[1] | ||||||||
Pozadina uredi
Od samog početka Američkog građanskog rata, mornarica Unije vršila je pomorsku blokadu važnijih luka Konfederacije na obali Atlantika. Tako je eskadra Unije, sastavljena od 5 fregata i nekoliko topovnjača, držala pod blokadom Hempton Rouds, estuar i zajedničko ušće reka Elizabet, Nansemond i Džejms u zaliv Česepik, blokirajući tako glavne luke u Virdžiniji, Ričmond (na reci Džejms) i Norfolk. Nedostatak brodova, Konfederacija je pokušala da nadoknadi gradnjom oklopnjača na parni pogon. Oklopnjača Virdžinija, izgrađena od oštećene severnjačke fregate Merimak, bila je početkom marta 1862. spremna za pokušaj proboja severnjačke blokade.
Bitka uredi
Južnjačka oklopnjača Virdžinija (drvena parna fregata, deplasmana 3.500 t, oklopljena gvozdenim pločama i podešena za borbu kljunom, naoružana sa 10 topova ) napala je 8. marta 1862. na Hempton Roudsu[a] ratne brodove Severa i uništila dva, a jedan teže oštetila. Kada se 9. marta na bojištu pojavio Monitor (deplasmana 1.250 t, brzine 9 čvorova, takođe oklopljen gvozdenim pločama, naoružan sa 2 topa do 280 mm), počeo je u 9 časova artiljerijski dvoboj, u kojem nijedan brod nije mogao naškoditi drugome, a svaki je pripisivao pobedu sebi. Posle četvoročasovne borbe, Virdžinija se zbog dotrajalih strojeva i lošijih pomoračkih osobina povukla u reku Elizabet (engl. Elizabeth River).[1]
Posledice uredi
Virdžiniju je vojska Juga prilikom povlačenja maja 1862. digla u vazduh, dok je Monitor decembra iste godine potonuo u oluji kod rta Heteresa (engl. Cape Hatteras).
Borba Merimaka i Monitora izazvala je izuzetnu pažnju mornaričkih krugova u svetu, i uslovila pojavu nove klase ratnog broda - monitora.[1]
Napomene uredi
- ^ Hempton Rouds, estuar u zalivu Česepik, blizu Norfolka, Virdžinija.
Reference uredi
Literatura uredi
- Gažević, Nikola (1973). Vojna enciklopedija (knjiga 5). Beograd: Vojnoizdavački zavod.