Википедија

Blekfut

Blekfuti ili Blekfiti su algonkvinski narod, starosedeoci su severnoameričkih Velikih ravnica. Govore blekfutskim jezikom koji pripada prerijskoj grupi algonkvinskih jezika. Krajem 18. veka naseljavali su teritoriju između reke Severni Saskačevan na severu u današnjoj kanadskoj provinciji Alberti, reke Misuri na jugu u današnjoj američkoj državi Montani, Stenovitih planina na zapadu i 480km istočno od Stenovitih planina.[1]

Blekfut
Blekfut - Bear Bull
Ukupna populacija
32.000
Regioni sa značajnom populacijom
 Kanada
(Saskačevan, Alberta, Britanska Kolumbija - deo)
 SAD
(Montana, Vajoming, Ajdaho - deo)
Jezici
engleski, blekfutski
Religija
tradicionalne vere, ples sunca, hrišćanstvo
Srodne etničke grupe
algonkvinski narodi
Tradicionalna teritorija Blekfuta (zelena) i 4 današnja blekfutska rezervata (narandžasta unutar zelenog polja)

Tradicionalno Blekfuti su bili lovci na bizone i ribari (pretežno su lovili pastrmke). U prvoj polovini 18. veka trgovinom sa belim trgovcima, Krijima i Asinibojnima dolaze do konja i vatrenog oružja. Nakon čega su proširili svoju teritoriju na račun susednih naroda. Nakon što su u 19. veku belci skoro istrebili bizone, Blekfuti su bili prisiljeni da ustupe veći deo svoje zemlje, da se nasele na rezervate, kao i da napuste tradicionalni način života i da postanu stočari i zemljoradnici.

Danas su naseljeni na 4 rezervata, jedan je u SAD, a tri su u Kanadi. To su Blekfit rezervat (u kome su naseljeni Južni Pikani) koji se nalazi u američkoj državi Montani, preostala tri se nalaze u kanadskoj pokrajini Alberti i to su rezervat Siksika nacije 146 (u kome je naseljeno pleme Siksika), rezervat Pikani nacije 147 (u kome su naseljeni Severni Pikani) i rezervat Kajnaj nacije 148 (u kome je naseljeno pleme Kajnaj).

Plemena uredi

Blekfutska konfederacija se sastojala od tri plemena:

  • Siksika
  • Kajnaj (ili Kajna)
  • Pigan (ili Pikani)
    • Severni Pigan (ili Severni Pikani)
    • Južni Pigan (ili Južni Pikani)

Istorija uredi

Blekfuti su poreklom iz severoistočnog dela SAD. Naseljavali su teritoriju oko današnje granice američke države Mejn i Kanade. Odatle su se preselili na teritoriju severno od velikih jezera, u današnjoj Kanadi. Zatim su krenuli dalje na zapad i na kraju naselili teritoriju Alberte i Montane.[2] U toku seoba Blekfuti su koristili saonice koje su vukli psi.[3]

Sve do 1730-ih godina Blekfuti su se kretali peške, a pse su koristili za vuču saonica na kojima su se nalazile njihove stvari. Tada dolaze do konja i njihov način života se značajno menja.[2] Blekfutsko ime za konje bilo je Ponokamita (psi jeleni).[4] Prednost konja je bila u tome što su mogli da se kreću mnogo brže i da nose veći teret.[5]

Neprijatelji Blekfuta u preriji bili su Krou, Čejeni i Sijuksi, u planinskom području na zapadu i jugozapadu bili su Šošoni, Flathedi, Kalispeli, Kutni, Nezpirsi, na severu, istoku i jugoistoku bili su Stouni, Sulto (Prerijske Odžibve) i Metisi, a najveći neprijatelj bila im je Gvozdena konfederacija, koju su činili Kri (Prerijski Kri) i Asinibojni.

Teritorija Blekfuta se 1787. prostirala od reke Severni Saskačevan na severu u današnjoj kanadskoj provinciji Alberti do reke Misuri na jugu u današnjoj američkoj državi Montani i od Stenovitih planina na zapadu do 480 km istočno od njih.[1] Gvozdena konfederacija je između 1850-ih i 1870-ih potisnula Blekfute sa dela njihove teritorije.

Sredinom 18. veka dolaze u kontakt sa Englezima sa kojima uspostavljaju trgovinske odnose (trampa krzna dabrova za vatreno oružje, konje i drugu evropsku robu). Jedan od prvih susreta desio se 1754. kada je došlo do susreta između radnika Hadson bej kompanije i grupe Blekfuta. Amerikanci Luis i Klark uspostavljaju kontakt sa Blekfutima 1806.[6] U narednim godinama u Montanu se naseljavaju američki traperi (zamkari), sa kojima Blekfuti nisu bili u prijateljskim odnosima.

Krajem 1820-ih, da bi došli do veće količine evropskih proizvoda Blekfuti počinju sa intenzivnim izlovljavanjem dabrova.[7] U Montani Amerikanci (Američka krznarska kompanija) osnivaju prvu trgovinsku postaju Fort Pigan 1831, a kasnije i Fort Makenzi 1833. Amerikanci su nudili bolje uslove za trgovinu nego Britanci, a bili su zainteresovaniji za kupovinu krzna bizona nego Hadson bej kompanija. Nakon toga Hadson bej kompanija je izgradila Bou fort na reci Bou 1832.[8]

Nakon kontakta sa Evropljanima počinju da se šire zarazne bolesti naročito kolera i velike boginje.[9] U epidemiji velikih boginja iz 1867. umrlo je oko 6.000 Blekfuta.[10]

Blekfuti iako su bili neprijateljski raspoloženi prema belim doseljenicima nisu učestvovali u ratovima koji su vođeni između prerijskih Indijanaca i belaca. Međutim, jedan lovački logor Blekfuta je napadnut 24.1.1870. kada je došlo do masakra poznatog po imenu Marias masakr. Rano ujutru oko 200 američkih vojnika je opkolilo blekfutski lovački logor. Pre početka napada, poglavica Hevi Ran`r je krenuo da prilazi američkim vojnicim noseći u ruci zaštitno pismo. Međutim, skaut Džoi Koub`l ga je ubio (u želji da skrene pažnju sa logora u kome je živela njegova žena, a koje je u stvari trebalo da bude prava meta napada).[11] Nakon ubistva poglavice, vojnici su napali lovački logor i ubili 173 Blekfuta iz plemena Pigan. U napadu je umro samo jedan američki vojnik, nakon komplikacija zbog preloma noge posle pada sa konja. Većina ubijenih bili su žene, deca i starci, jer su muškarci bili odsutni zbog lova. Vojska je zarobila 140 Pigana i ubrzo ih pustila, nakon čega su oni kao izbeglice otišli u Fort Benton.

Kongres SAD je 1874. smanjio teritoriju rezervata Blekfit, nakon čega su plemena Kajnaj, Siksika i deo plemena Pigan prešla u Kanadu, samo je deo plemena Pigan ostao u rezervatu u Montani.[12]

U toku zime 1883–1884 zbog toga što vlada SAD nije isporučila hranu koja im je sledovala, od gladi je umrlo oko 600 Blekfuta.[13]

U procesu Amerikanizacije domorodaca 1898. vlada SAD je donela odluke o rasformiravanju vlada domorodačkih naroda i o zabrani domorodačkih religija. Blekfutska deca su imala obavezu da pohađaju američke škole u kojima ima je bilo zabranjeno da govore blekfutskim jezikom i da nose tradicionalnu odeću.[14]

Za vreme vlasti Frenklina Delano Ruzvelta 1934. donet je zakon o Indijanskoj reorganizaciji, kojim je dozvoljeno domorodačkim narodima da izaberu svoje vlade. Takođe im je dozvoljeno da neguju svoju kulturu.[15] Nakon toga Blekfit nacija je 1935. donela svoj ustav i izabrala svoju vladu.[16]

Reference uredi

  1. ^ a b Hodge, A. „Beyond Borderlands: Discussion: Aftermath”. University of Nebraska Lincoln. Arhivirano iz originala 1. 11. 2013. g. Pristupljeno 22. 10. 2016. 
  2. ^ a b Grinnel, George Bird. „Early Blackfoot History”. American Anthropologist. Vol. 5, no. 2 (April 1892): 153-164. 
  3. ^ Gibson, The Blackfeet People of the Dark Moccasins. str. 1.
  4. ^ Baldwin, Stuart J. (januar 1994). „Blackfoot Neologisms”. International Journal of American Linguistics. str. 69—72. 
  5. ^ Murdoch, North American Indian, pp. 28.
  6. ^ Ambrose, Stephen. Undaunted Courage. str. 389.
  7. ^ Brown, str. 2.
  8. ^ Brown, str. 4-5.
  9. ^ Taylor 1993, str. 43.
  10. ^ Frazier 1989, str. 50–52.
  11. ^ „The Marias Massacre”. Legend of America. 
  12. ^ Murdoch, North American Indian, pp. 28–29
  13. ^ Gibson 2000, str. 27–28.
  14. ^ Gibson 2000, str. 31-42.
  15. ^ Murdoch, North American Indian, 29
  16. ^ Gibson 2000, str. 35-42.

Literatura uredi

Spoljašnje veze uredi

 
Blekfut na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Блекфут&oldid=27673761”