Božidar Đaja
Božidar Božo Đaja (Dubrovnik, 24. maj 1850 — Hinterbril kod Beča, 3. oktobar 1914) bio je srpski kapetan duge plovidbe, zapovednik broda, književnik i kapetan Prvog Kraljevskog srpskog parobrodskog društva.
| Božidar Đaja | |
|---|---|
 Božidar Đaja | |
| Lični podaci | |
| Puno ime | Božidar Doro Đaja |
| Datum rođenja | 24. maj 1850. |
| Mesto rođenja | Dubrovnik, Austrijsko carstvo |
| Datum smrti | 3. oktobar 1914. (64 god.) |
| Mesto smrti | Beč, Austrougarska |
| Književni rad | |
| Najvažnija dela | Naši pomorci |
Biografija uredi
Pripada staroj i poznatoj dubrovačkoj porodici. Otac Ivo bio je pomorac a kasnije trgovac dok je mati Petronela (djevojačko Grgurević) iz trgovačke porodice iz Mokošnice.[1]
Nakon završene osnovne škole u Dubrovniku i kratkog pomaganja ocu u trgovini ukrcao se kao šesnaestogodišnjak na stričev brod u Trstu. Plovio je 12 godina na dubrovačkim i pelješkim trgovačkim jedrenjacima i zatim polažio za poručnika i kapetana duge plovidbe 1873.[1] Potom je bio zapovjednik dubrovačkog broda "Srećni" (1878—1881), izgrađenog u Rijeci 1871, nosivosti 565 tona.[1] Na jednom od poslova u Francuskoj upoznao je svoju buduću suprugu Delfinu Ože.[1] Bio je u ortakluku u manufakturnoj radnji u francuskoj luci Avru sa taštom, pa je u istom mjestu kasnije radio kao pomorsko-trgovački posrijednik.
Usljed nedostatka prihoda u poslu posrijednika, vratio se starom poslu kupovinom barke „Nicolo G.“. Sa novim brodom na koji je bio natovaren ugeljen, plovio je ka zapadnoj Africi i zatim na Antile. Sa ostrva Haiti uzima novi tovar za Englesku.[1] Nakon što se brod oštetio poslije dugog putovanja, Đaja odlučuje da ga proda 1888. u Glazgovu engleskim brodovlasnicima.[1]
Na nagovor brata Jovana, narodnog poslanika, odustao je od selidbe u Argentinu i u Beograd je došao sa ženom i dva sina 1889. Marta 1890. preuzeo komandu državnog parobroda „Deligrad“. Ubrzo je pokrenuo osnivanje dioničarskog preduzeća Prvog kraljevskog srpskog parobrodskog društva (1892) i postao prvi kapetan prvog srpskog parobrodskog preduzeća. Srpski privrednici i političari ubrzo shvataju značaj ove branše za ekonomiju zemlje i kreće kupovina i ulganje u nove parabrode.[1] Živio je u Beogradu do 1911.[1]
Oženio se drugi put imućnom Austrijankom Anom fon Zigl[2] i stalno nastanio u mjestu Hinterbril kod Beča (oko 1909). Sahranjen je u Beču.
Odlikovan je Takovskim krstom.[1]
Prvi pomorski belestrista uredi
Bavio se književnošću. Objavljivao je i pod pseudonimom Pomorac. U nekoliko knjiga beletristike pisao je o životu pomoraca [[Boka Kotorska|Bokelja i Dalmatinaca.
Pripovjetke je objavljivao u novinama i časopisima (Trgovinski glasnik, 1906—1907, Srđ 1908).
U rukopisu su mu ostali dijelovi knjige Naši pomorci (Vođa palube, Kapetan, Starost) kao i drama Plava krv. Sastavio je riječnik pomorskih termina i građu poklonio SANU.
Djelo Naši pomorci sačuvano je zahvaljujući njegovoj unuci, Olginoj ćerki Emiri Živković. Prve tri knjige šestoknjižja Naši pomorci objavljene su u izdanju Zadužbine Ilije M. Kolarca, dok su preostale tri ostale u rukopisu.[1]
Đajino šestoknjižja je teško žanrovski odrijediti. Knjige sadrže elemente romana ali i autobiografije i putopisa svjetskog putnika.[1]
Opis života Srba s mora uredi
Godine 1935. direktor Pomorske škole u Kotoru Miloš Lipovac, ponudio je splitskom udruženju „Jadranska straža“ da štampa Đajine Naše pomorce, ali ponuda nije prihvaćena.[1]
Ignjatije Zloković u svom radu „Jedan zaboravljeni pomorski beletrist“ (Godišnjak Pomorskog muzeja u Kotoru, XX, 1972) ocijenio je Đajinu prozu kao dragocjenu i istakao potrebu da se objavi.[1]
U predgovoru prve knjige dijela Naši pomorci Đaja piše:
Željan da Srbin s kopna zaviri u život Srbina pomorca, te da može oceniti brata moreplovca, reših se da opišem život naših pomoraca, s kojim sam dobro upoznat, provevši dvadeset i četiri godine na slanoj vodi, te se nadam da će moje potpuno poznavanje predmeta naknaditi ono što moje slabo pero ne bude umelo ukrasiti.
Privatni život uredi
Njegov brat bio je književnik i prevodilac Jovan Đaja.[1]
Iz braka sa suprugom Delfinom imao je četvoro djece: Ivana, Roberta (koji je mlad umro), Aleksandra i Olgu.[1]
Sin Ivan (1884-1957) bio je fiziolog, rektor Beogradskog univerziteta, počasni doktor Sorbone i treći Srbin član Francuske akademije nauka (poslije Ruđera Boškovića i Jovana Cvijića).[1]
Aleksandar Đaja bio je agronom, autor brojnih dela i naučni savjetnik u SANU.[1]
Dio zaostavštine Božidara Đaje, prije svega porodične fotografije, nalazi se u Udruženju za kulturu, umetnost i međunarodnu saradnju „Adligat”.
Govorio je italijanski, francuski i engleski.[1]
Djela uredi
Galerija uredi
-
Portret Božidara Đaje, deo Adligatove kolekcije -
Delfina, Božo i Aleksandar Đaja -
Božo Đaja i Ana von Siegel, njegova druga supruga -
Božo Đaja u Dubrovniku
Izvor uredi
- Šematizam Srbije, 1890—1908.
Reference uredi
- ^ a b v g d đ e ž z i j k l lj m n nj o Krstanović, Zdravko (2014). „Pro memoria SRPSKI DUBROVNIK: BOŽIDAR ĐAJA (1850-1914), KNjIŽEVNIK I POMORAC Taj divni strašni svet”. Srbija - Nacionalna revija. 44.
- ^ Požrtvovana maćeha („Politika”, 5. avgust 2017)
- ^ Borozan, Igor P. (2017). „Politička ikonografija i skulptura u službi memorisanja narodnog kralja: Spomenik kralju Petru I Karađorđeviću u Bijeljini”. Zbornik Matice srpske za likovne umetnosti. 45: 249.
- ^ Maribor, IZUM-Institut informacijskih znanosti. „Naši pomorci. 1,Mali :: COBISS+”. plus.sr.cobiss.net (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2020-12-26.[mrtva veza]
- ^ Maribor, IZUM-Institut informacijskih znanosti. „Naši pomorci. 2,Mladić :: COBISS+”. plus.sr.cobiss.net (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2020-12-26.[mrtva veza]
- ^ Maribor, IZUM-Institut informacijskih znanosti. „Naši pomorci. 3,Timunjer (Krmar) :: COBISS+”. plus.sr.cobiss.net (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2020-12-26.[mrtva veza]
Literatura uredi
D. Živaljević, Mali, B. Đ., Kolo, 1903, br. 8, 497—502; Jugoslovenski rečni portreti, Beograd 1931, 12—13; Miloš Savin, Parobrod "Deligrad", Beograd [1963]; Mladen St. Đuričić, Istorija jugoslovenskog rečnog parobrodstva do 1926. godine, Beograd 1965, 29—43, 128