Veliki park (Kragujevac)

Veliki park
Položaj
Mesto	Kragujevac
Država	Srbija
Koordinate	44° 01′ 06″ S; 20° 54′ 22″ I / 44.01826° S; 20.90607° I
Karakteristike
Površina	13 ha
Tip parka	park
Zaštita i posećenost
Godina izgradnje	1895.
Otvoren	0—24
Ostalo

Veliki park ili Gornji park najveća je zelena površina u urbanoj gradskoj zoni Kragujevca. Otvoren je za javnost 26. aprila 1898. godine. Prekriven je sa više od 10 hektara zelenila i omiljeno je mesto za odmor Kragujevčana. U samom parku i njegovom neposrednom okruženju nalaze se sportski tereni, dečja igrališta, kao i veliki broj ugostiteljskih objekata.^[1]

Istorija

Namensko uređenje parkovske površine na kojoj se danas nalazi Veliki park započelo je 1895. i trajalo je do 1897. godine. Novouređeni opštinski park otvoren je za građanstvo, ili „predat uživanju“, 26. aprila 1898. godine. Prema postojećim podacima, ulaz u Gornji park, kako se tada zvao, bio je napravljen od kamenih stubova turske džamije koji su nađeni kada je, kod Donjeg kamenog mosta, građena tadašnja kafana „Balkan“. Parkovski zasadi obnovljeni su 1932. godine, sadnicama iz rasadnika Rogot, koji se nalazio na teritoriji lovišta kralja Milana Obrenovića.

Stilski, veći deo Parka je uređen kao slobodna kompozicija. Kroz centralni deo parka izgrađena je glavna aleja za šetnju, koja se pruža pravolinijski, sa kružnim proširenjem, „rundelom“ na sredini. Tu se nekada nalazio Muzički paviljon. Godine 1950. paviljon je uklonjen i na njegovo mesto postavljena je spomen fontana „Ranjenik“, delo poznatog kragujevačkog vajara Dragana Panića, okružena cvetnom lejom.

Duž centralnog šetališta nekada je stajalo 25 bisti narodnih heroja (Aleja narodnih heroja). Osamnaest bisti je pokradeno i (pretpostavlja se) pretopljeno, a ostale se nalaze u depou kragujevačkog Narodnog muzeja. Ukradeno je takođe, 2011. godine, i 5 od 6 bronzanih lavljih glava koje su krasile fontanu.

Park je u celosti renoviran 2015. godine, povodom proslave 110. godina postojanja. Obnovljene su pešačke staze, postavljene nove klupe, restaurirana je i vraćena u funkciju spomen fontana,^[2] koja je 2020. i restaurirana, kada su vraćene bronzane glave lavova.^[3] Krajem 2023. na ulazu u park, duž centralne aleje, postavljeno je 17 metalnih lukova uz koje su posađene ruže puzavice, sa namerom da se na ovom delu staze formira „cvetni tunel”.^[4]

Park danas

Jedan od rekvizita u Kreativnom Velikom parku

Danas centralnu aleju čini uređena, široka staza, oivičena novim drvoredom crvenolisne šljive i starim zasadima četinarskog i listopadnog drveća. Od nje se odvaja veliki broj sporednih vijugavih staza, oko kojih su zasađene cvetne leje, ukrasno drveće i šiblje. Središnju rondelu šetališta i dalje krasi spomen fontana „Ranjenik“, ali oko nje više nema cvetne leje, već je okolna površina popločana ukrasnim pločama.^[2]

U samom Velikom parku i njegovom neposrednom okruženju nalaze se sportski tereni za košarku, fudbal, odbojku, tenis, američki fudbal i rukomet, balon sala, kao i veliki broj ugostiteljskih objekata.^[1] U parku se takođe nalazi nekoliko dečjih igrališta sa rekvizitima za igru, ali i park za pse.

Godine 2017. je, na površini od 1 hektara, otvoren Kreativni Veliki park, čije uređenje je finansirala Fondacija Dragica Nikolić, fondacija koju vodi supruga tadašnjeg predsednika Srbije Tomislava Nikolića. Ovaj deo parka je ograđen. Nudi mnoge besplatne sadržaje i moderne rekvizite za igru dece i mladih, a deo prostora je rezervisan za odmor starijih.^[5]

Novembra 2023. u Velikom parku otvoren je i do tada najveći betonski skejt park u Srbiji. Prostire se na 826 metara kvadratnih i ima noćno osvetljenje. Pored njega je izgrađena i bina, što omogućava održavanje raznih drugih manifestacija na ovom prostoru.^[6]

Veliki park je danas mesto na kom se Kragujevčani okupljaju ne samo radi odmora, već se u njemu organizuju i različite gradske manifestacije, proslave, jubileji i slična okupljanja.^[7]

Na teritoriji parka takođe se nalazi i zgrada Zavod za zaštitu spomenika kulture Kragujevca.^[8]