Vestminsterska palata
Vestminsterska palata (engl. The Palace of Westminster), koja se često naziva i Houses of Parliament, sedište je Parlamenta Ujedinjenog Kraljevstva Velike Britanije i Severne Irske. U Vestminsterskoj palati sednice održava gornji dom — Dom lordova (engl. House of Lords) i donji dom — Dom komuna (engl. House of Commons). Palata se nalazi na obali reke Temze u blizini vladinih zgrada u ulici Vajthol.
| Vestminsterska palata | |
|---|---|
 Pogled na Vestministersku palatu sa suprotne strane reke Temze sa Vestministerskim mostom u prvom planu | |
| Lokacija | Vestminister London SW1A 0AA Ujedinjeno Kraljevstvo |
| Koordinate | 51° 29′ 57″ N 00° 07′ 29″ W / 51.49917° S; 0.12472° Z |
| Površina | 112,476 m2 (1.210,68 sq ft) [1] (internal) |
| Izgrađeno | 1016. god. |
| Srušeno | 1834 (usled požara) |
| Ponovo izgrađeno | 1840–1876 |
| Arhitekta | Čarls Bari i Avgustin Pjudžin |
| Arhitektonski stil(ovi) | Perpendikularna gotika, neogotika |
| Vlasnik | Kraljica Elizabeta II u ime Krune[2] |
Nevalidna dezignacija | |
| Zvanično ime: Vestminsterska palata, Vestminsterska opatija, i Crkva Svete Margarete | |
| Tip | Kulturni |
| Kriterijumi | i, ii, iv |
| Označeno | 1987 (11. zasedanje) |
| Broj reference | 426 |
| Zemlja | Ujedinjeno Kraljevstvo |
| Region | Europe |
| Proširenja | 2008 |
Nevalidna dezignacija | |
| Zvanično ime: Domovi parlamenta / Vestminsterska palata | |
| Označeno | 5. februar 1970 |
| Broj reference | 1226284[3] |
  Lokacija Vestministerske palate u centralnom Londonu | |
Njegovo ime, koje potiče od susedne Vestminsterske opatije, može se odnositi na nekoliko istorijskih građevina, ali najčešće: Staru palatu, srednjovekovnu zgradu-kompleks u velikoj meri uništenu požarom 1834. godine ili njenu zamenu, Novu palatu koja danas stoji. Palata je u vlasništvu monarha u ime Krune i, u ceremonijalne svrhe, zadržava svoj prvobitni status kraljevske rezidencije. Odbori koje su imenovala oba doma upravljaju zgradom i podnose izveštaje govorniku Donjeg doma i lordu govorniku.
Prva kraljevska palata izgrađena na ovom mestu datirala je iz 11. veka, a Vestminster je postao primarna rezidencija engleskih kraljeva sve dok požar nije uništio kraljevske stanove 1512. godine (nakon čega je osnovana obližnja Palata Vajthol). Ostatak Vestminstera i dalje je služio kao dom engleskog parlamenta, koji se tamo sastajao od 13. veka, a takođe i kao sedište Kraljevskog suda, sa sedištem u Vestminsterskoj dvorani i oko nje. Godine 1834, još jači požar poharao je znatno obnovljeni Parlamentarni dom, a jedine značajne srednjovekovne građevine koje su preživele bile su Vestminsterska dvorana, klausteri Svetog Stefana, kapela Svete Meri Anderkroft i Riznički toranj.
U naknadnom konkursu za rekonstrukciju palate, arhitekta Čarls Bari je pobedio sa dizajnom za nove zgrade u stilu gotskog preporoda, posebno inspirisanim engleskim vertikalnim gotičkim stilom 14-16 veka. Ostaci Stare palate (osim odvojene Kule dragulja) ugrađeni su u njenu znatno veću zamenu, koja sadrži preko 1.100 prostorija simetrično organizovanih oko dve serije dvorišta i koja ima površinu od 112,476 m2 (1.210,68 sq ft).[1] Deo površine Nove palate od 3,24 ha (8 acres) povraćen je od reke Temze, što je postavka njegove fasade duge skoro 300 m long (980 ft),[1] zvane Rečni front. Avgustus Pjudžin, vodeći autoritet za gotičku arhitekturu i stil, pomagao je Bariju i dizajnirao je unutrašnjost palate. Izgradnja je započeta 1840. godine i trajala je 30 godina, pretrpevši velika odlaganja i prekoračenje troškova, kao i smrt obojice vodećih arhitekata; radovi na unutrašnjoj dekoraciji nastavili su se s prekidima i u 20. veku. Od tada su se odvijali glavni radovi na konzervaciji kako bi se preokrenuli efekti zagađenja vazduha u Londonu, a nakon Drugog svetskog rata usledile su opsežne popravke, uključujući rekonstrukciju Donjeg doma nakon bombardovanja 1941. godine.
Palata je jedno od središta političkog života u Ujedinjenom Kraljevstvu; „Vestminster“ je postao metonim za parlament Velike Britanije i britansku vladu, a Vestminsterski sistem vlasti obeležava ime palate. Elizabetin toranj, koji se često naziva imenom svog glavnog zvona, Big Ben, postao je kultna znamenitost Londona i Ujedinjenog Kraljevstva uopšte, jedna od najpopularnijih turističkih atrakcija u gradu i amblem parlamentarne demokratije. Ruski car Nikolaj I nazvao je novu palatu „snom u kamenu“.[4][5] Vestminsterska palata je od 1970. godine zgrada sa spiska I, a od 1987. godine deo je Uneskove svetske baštine.
Istorija uredi
Prva kraljevska palata na ovoj lokaciji je izgrađena u 11. veku u kojoj su stolovali engleski kraljevi sve do 1512. godine kada je uništena u požaru. Nakon toga služila je kao zgrada parlamenta u Vestminsterskoj dvorani, koji se tu sastojao još od 13. veka, ali i kao sedište Kraljevskog suda pravde, u prostorijama oko Dvorane.
Godine 1834, još strašniji požar je uništio palatu, te je jedino preživela Vestminsterska dvorana, klaustar, Kapela svetog Stepana, Kapela svete Marije Anderkroft i Toranj dragulja (Jewel Tower). Konkurs za obnovu Parlamenta osvojio je arhitekta Čarls Bari koji ju je zamislio u originalnom engleskom gotičkom stilu strme gotike (perpendicular style). Ostaci stare palate. osim odvojenog Tornja dragulja, su ukomponirani u novi kompleks koji ima preko 1,100 prostorija simetrično raspoređenih oko dve serije zatvorenih dvorišta. Baryju je pomagao arhitekt Avgustus V. N. Pjudžin, vodeći autoritet za gotičku arhitekturu, koji je uradio planove za dekoraciju i nameštanje palate. Izgradnja je započela 1840. godine i trajala je trideset godina, pretrpela je velika odgađanja i prekoračenja proračuna, ali i smrt oboje glavnih arhitekata.
Uređenje enterijera je potrajalo duboko u 20. vek, kada je već otpočela obnova oštećene palate, većinom zbog uticaja londonskog zagađenog vazduha. Dvorana javnog doma je obnovljena 1941. godina nakon što je bila srušena u nemačkom bombardiranju.
Zbog nedostatka radnog prostora, Parlament je otkupio obližnju zgradu Norman Šo 1975. godine, ali je opet bili primorani da izgrade novu Kuću Portkalis 2000. godine. kako bi svaki zastupnik imao svoj lični ured.
Odlike uredi
Eksterijer uredi
U istoricističkoj obnovi gotike na Vestminsterskoj palati, Ser Čarlsu Bariju, inače klasicističkom arhitekti, pomogao je stručnjak za gotičke dekoracije, Avgustus Pudžin. Za fasadu je korišten kamen koji je izvorno korišten za delove koji su preživeli požar, krečnjak boje pijeska iz Anstona. Kamen je vrlo brzo počeo da propada zbog zagađenog londonskog vazduha, ali se obnovi prišlo tek 1910. godine, a zbog Drugog svetskog rata dovršena je tek 1950-ih. Konzervacija kamena i program obnove je zbog identičnih oštećenja ponovno pokrenut već 1981, a dovršen je 1994. godine.
Najviši toranj palate je Viktorijin toranj (98,5 m) koji je zamišljen kao spomenik tadašnjem vladaru Vilijamau IV pa je prvobitno bio poznat kao Kraljev toranj. Toranj je više puta nadograđivan i 1858. godine, kada je dovršen, bio je najviša građevina na svetu. U svojoj bazi ima 15,2 m visok portal, tzv. „Vladarov ulaz”, bogato ukrašen skulpturama, a ostatak tornja je parlamentarni arhiv na 12 spratova. Na vrhu se nalazi čelični piramidalni vrh s 22,3 m visokim stegom Ujedinjenog Kraljevstva kada zastupa parlament, ili kraljevskim stegom kada je vladar u parlamentu.
Najslavniji toranj je 96,3 m visoka sahat-kula, po najvećem od svoja četiri zvona (13,8 t) prozvan Big Ben. U njemu se nalazi Veliki Vestminsterski sat koji ima kazaljke na sve četiri strane prečnika 7 m, iz 1859. godine, a začuđujuće je tačan za vreme svog nastanka, te zbog toga još uvek u upotrebi. Na vrhu tornja nalazi se Ajrtonovo svetlo, lanterna koja svetli kada zaseda parlament, a zahtevala ju je kraljica Viktorija kako bi mogla da vidi iz Bakingamske palate da li njeni zastupnici „rade”.
Oktogonalni središnji toranj (91,4 m) nalazi se izned središnjeg predvorja, a trebao je da služi kao kolektorski dimnjak koji bi skupljao dim iz svih 400 dimnjaka palate. Arhitekta Pjudžin ga je iskoristio kako bi na njemu iskazao svu ljepotu i dekorativnost gotike. Tako je i brojnim lanternama i tornjićima zamaskirao ventilacijske otvore na palati.
Reference uredi
- ^ a b v „Palace of Westminster: Factsheet” (PDF). Restoration and Renewal. Houses of Parliament. Arhivirano iz originala (PDF) 14. 9. 2017. g. Pristupljeno 13. 9. 2017.
- ^ „Planning (Application to the Houses of Parliament) Order 2006”. Parliamentary Debates (Hansard). 682. United Kingdom: House of Lords. 17. 5. 2006. col. 339. „The Palace of Westminster is therefore Crown land because it is land in which there is a Crown interest, in this case an interest belonging to Her Majesty in right of the Crown.” „Arhivirana kopija”. Arhivirano iz originala 11. 05. 2021. g. Pristupljeno 15. 03. 2021.
- ^ Historic England. „Details from listed building database (1226284)”. National Heritage List for England. Pristupljeno 9. 7. 2015.
- ^ Boyne, Harry (1981). The Houses of Parliament. Larousse. str. 23. ISBN 978-0-88332-259-8. Pristupljeno 19. 3. 2019. „Tsar Nicholas I of Russia called it un reve en pierre (a dream in stone), and that is the romantic impression it must have created upon many millions of sightseers.”
- ^ Helm, Toby (14. 1. 2017). „Parliament burned down 183 years ago. Only 24-hour patrols are stopping another fire”. The Guardian (na jeziku: engleski). ISSN 0261-3077. Pristupljeno 22. 12. 2018.
Literatura uredi
- Cooke, Sir Robert (1987). The Palace of Westminster
. London: Burton Skira. ISBN 978-0-333-45923-2. - Fell, Sir Bryan H.; Mackenzie, K. R. (1994) [1930]. Natzler, D. L, ur. The Houses of Parliament: A Guide to the Palace of Westminster (15th izd.). London: Her Majesty's Stationery Office. ISBN 978-0-11-701579-1.
- Field, John (2002). The Story of Parliament in the Palace of Westminster. London: Politico's Publishing; James & James Publishers. ISBN 978-1-904022-14-5.
- Gerhold, Dorian (1999). Westminster Hall: Nine Hundred Years of History. London: James & James Publishers. ISBN 978-0-907383-88-8.
- Guide to the Palace of Westminster. London: Warrington. 1911. OCLC 5081639. OL 13507081M.
- Jones, Christopher (1983). The Great Palace: The Story of Parliament. London: British Broadcasting Corporation. ISBN 978-0-563-20178-6.
- Macdonald, Peter (2004). Big Ben: The Bell, the Clock and the Tower. Stroud: Sutton Publishing. ISBN 978-0-7509-3828-0.
- Port, M. H., ur. (1976). The Houses of Parliament . New Haven, Connecticut; London: Yale University Press. ISBN 978-0-300-02022-9.
- Quinault, Roland (1992). „Westminster and the Victorian Constitution”. Transactions of the Royal Historical Society. 6. 2: 79—104. JSTOR 3679100. doi:10.2307/3679100. (potrebna pretplata)
- Riding, Christine; Riding, Jacqueline, ur. (2000). The Houses of Parliament: History, Art, Architecture. London: Merrell Publishers. ISBN 978-1-85894-112-7.
- Tanfield, Jennifer (1991). In Parliament 1939–50: The Effect of the War on the Palace of Westminster. London: Her Majesty's Stationery Office. ISBN 978-0-10-850640-6. OCLC 26808272.
- Wilson, Robert (2005) [1994]. The Houses of Parliament. Norwich: Jarrold Publishing. ISBN 978-1-84165-099-9.
- Shenton, Caroline (2012). The Day Parliament Burned Down. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-964670-8. OCLC 785869543.
Spoljašnje veze uredi
- Fotografie a informácie o Westminsterskom paláci
- Zvanični veb-sajt
- Westminster Hall – A Virtual Experience Архивирано на сајту Wayback Machine (23. мај 2016)
- Winston Churchill State Funeral – Westminster Hall – UK Parliament Living Heritage
- "A Victorian Novel in Stone" Rosemary Hill, The Wall Street Journal, 20 March 2009
- Parliamentary Archives, Designs and working drawings for the rebuilding of the Houses of Parliament Архивирано на сајту Wayback Machine (1. мај 2021)