Vladavina Kompanije u Indiji

Indija pod vlašću Kompanije (engl. Company Raj) podrazumeva kolonijalne posede Britanske istočnoindijske kompanije u Indiji u periodu od 1757. do 1857. Posedi Kompanije pripojeni su Britanskoj imperiji nakon Indijskog ustanka 1857. godine.

Teritorijalno širenje

Britanska Istočnoindijska kompanija je do kraja 18. veka posedovala veći broj trgovačkih kolonija u Indiji sa glavnim centrima u Bombaju, Madrasu i Kalkuti. Politika Britanaca u Indiji, koja se do polovine 18. veka kretala u okvirima obezbeđenja trgovinskog monopola, prerasla je u drugoj polovini 18. veka u borbu za stvaranje Britanske Imperije u Indiji. Teritorijalno širenje britanskih poseda počelo je bitkom kod Plesija (1757), kojom je potčinjen Bengal. Godine 1787. karnatski navab prihvatio je britanski protektorat, 1790. pokorio se i nizam od Hajderabada, a južna Indija konačno je pokorena u Majsorskim ratovima 1799. Država Marata pokorena je u maratskim ratovima 1818, a Pandžab pod vlašću Sika pokoren je 1845-1849.

Organizacija

Sve britanske teritorije u Indiji bile su organizovane u tri velike provincije, nazvane predsedništvimaː

• Provincija Bengal
• Provincija Madras
• Provincija Bombaj

Ove provincije bile su pod direktnom upravom činovnika Britanske istočnoindijske kompanije i obuhvatale su uglavnom severoistočnu (Bengal), jugoistočnu (Madras) i zapadnu obalu Indije (Bombaj). Pored ovih teritorija pod direktnom britanskom upravom, postojalo je još oko 600 manje ili više nezavisnih indijskih država pod vlašću lokalnih vladara, koje su do 1818. sve postale vazali Istočnoindijske kompanije sa britanskim činovnicima (tzv. rezidentima i kontrolorima) koji su se nalazili u svakoj prestonici kako bi osigurali poslušnost lokalnih vlasti.

Privatna vojska Istočnoindijske kompanije

Prve indijske trupe organizovala je Istočnoindijska kompanija odmah po dolasku u Indiju. Bile su sastavljene od najamnika-domorodaca (sepoja). Komandni kadar bio je domorodački, a glavni zadatak zaštita trgovačkih centara. Ove male jedinice vremenom su prerastale u bataljone, a kasnije u tri armijeː

• Bombajska armija
• Madraska armija
• Bengalska armija

Prostorno razdvojene većim brojem nezavisnih država, ove armije nisu u početku imale ničeg zajedničkog. Prvi put su 1748. stavljene pod komandu jednog Kompanijinog oficira, i počelo je masovno regrutovanje lokalnog stanovništva, koje je uniformisano, naoružano i obučeno na evropski način i stavljeno pod komandu britanskih (Kompanijinih) oficira. Godine 1754. u Indiju su prvi put stigle britanske kraljevske trupe, i otada se armija Indije delila na Kraljevske i Kompanijine trupe, evropske i indijske trupe (sepoje), organizovane po ugledu na britansku armiju, dok je komandni kadar domorodaca sveden na minimum. U toku britanske ekspanzije u Indiji ukazala se potreba za stvaranjem lokalnih trupa, koje su sačinjavale garnizone potčinjenih oblasti. Najpoznatije ovakve trupe bile su Hajdarabadski kontingent i Pandžabske granične jedinice. Konjica je regrutovana po feudalnom sistemu silhedara i održavana o trošku lokalnih vladara. Uoči Indijskog ustanka 1857, vojska Kompanije imala je 240.000 sepoja (u sve tri armije), kojima je komandovalo po 10-20 britanskih oficira na svaki puk (oko 1.000 ljudi) - ukupno najviše oko 5.000 britanskih oficira. Uz to, postojalo je samo 6 evropskih pukova Kompanije, po 2 u svakoj provinciji, sa po 500 vojnika. Sem toga, u Indiji je bilo stacionirano više jedinica Kraljevske (državne) britanske vojske, uglavnom na zapadnoj granici, ali ukupan broj britanskih vojnika nije prelazio od 36.000 do 50.000 u čitavoj Indiji.

Uprava

Na čelu britanske vlade u Indiji nalazio se generalni guverner Indije, sa prestonicom u Kalkuti.

Literatura

• Prikelmajer, Ivanka (1972). „Indija”. Ur.: Gažević, Nikola. Vojna enciklopedija. 3 (2. izd.). 
• Engels, Fridrih (1960). Izabrana vojna dela. 2. Beograd: Vojno delo.