Vodni režim biljaka
Vodni režim ili promet vode kroz biljku sastoji se iz apsorpcije (uzimanja) vode, transporta i transpiracije (odavanja viška vode).
Primanje vode
urediVodene biljke primaju vodu čitavom površinom tela, dok kopnene to čine preko korena. Uzimanje vode se vrši korenskim dlakama i to na osnovu osmoze, tj. difuzije kroz ćelijske membrane.
Komponente od kojih zavisi primanje vode jesu: osmotski pritisak, turgorov pritisak, zidni pritisak i sila usisavanja.
Osmotski pritisak je pritisak koji vlada u ćeliji kao u koncentrovanom rastvoru i što je koncentracija rastvora veća, veći je i osmotski pritisak.
Turgorov pritisak predstavlja pritisak ćelijskog sadržaja na zid ćelije. Nasuprot njemu javlja se zidni pritisak, koji je istog intenziteta kao i turgor, ali je suprotnog smera, tako da se ova dva pritiska međusobno poništavaju.
Veza između osmotskog i zidnog pritiska je sila usisavanja. Ona predstavlja razliku osmotskog i zidnog pritiska. Dakle, kada je količina vode u ćeliji mala, osmotski pritisak je vrlo visok. Tada su turgor i zidni pritisak jednaki nuli, pa je sila usisavanja jednaka osmotskom pritisku. Ćelija prima vodu i tada turgor raste sve dok se ne izjednači sa osmotskim pritiskom, pa je tada sila usisavanja jednaka nuli i ćelija prestaje da uzima vodu.
Transport vode
urediVoda se iz korena transportuje u ostale delove biljke zahvaljujući više faktora. Tu spadaju: korenov pritisak, kapilarnost, transpiraciona sila.
Kada voda uđe u ćelije epidermisa korena, ona se ne zadržava dugo već se, pod dejstvom korenovog pritiska, transportuje u dublje slojeve biljke sve do sprovodnih snopića centralnog cilindra, i to na taj način što se ova sila privlačenja idući ka centru biljke sve više pojačava. Nakon toga, zahvaljujući kapilarnosti, voda se penje uz sprovodne snopiće. Međutim, kapilarnost nije dovoljno jaka sila da vodu odvede do najviših delova biljke. To omogućava tzv. transpiraciona sila, koja se, kako joj i samo ime kaže, javlja na račun transpiracije.
Transpiracija
urediTranspiracija predstavlja odavanje viška vode iz biljke u vidu vodene pare. Ona može da bude:
- stomaterna
- lenticelarna
- kutikularna
Stomaterna transpiracija odvija se preko stoma, odnosno stominog aparata. Ovaj vid transpiracije je najizraženiji.
Stomin aparat se, naime, sastoji iz ćelija zatvaračica, ćelija pomoćnica, stominog otvora i stomine komore.
Otvaranje stoma vrši se na taj način što se, nakon povećanja turgora u ćelijama zatvaračicama, zidovi ovih ćelija istežu, a naročito oni zidovi koji su u dodiru sa ćelijama pomoćnicama (jer su oni vrlo tanki i viskozni), tako da se ćelije šire i potiskuju manje turgescentne ćelije pomoćnice. Na taj način gasovi, a samim tim i vodena para, izlaze iz biljke. Zatvaranje stoma vrši se pak nakon povećanja turgora u ćelijama pomoćnicama tako da se one tada šire i potiskuju manje turgescentne ćelije zatvaračice. Promena turgora u ćelijama zatvaračicama i ćelijama pomoćnicama dolazi usled povećanja sile usisavanja, što je posledica nakupljanja osmotski aktivnih materija u njima.
Manje izražen, ali takođe zastupljen vid transpiracije je lenticelarna transpiracija. Ona se odvija u lenticelama, malim kvržicama na površini mrtve kore višegodišnjih biljaka.
Naime, kroz lenticele, procesom difuzije, vodena para prelazi iz veće u manju koncentraciju, tj. iz biljke u spoljašnju sredinu.
Faktori koji utiču na vodni režim biljaka
uredi1. Fiziološki faktori
- starost biljne ćelije
- osmotsko stanje ćelije
- koncentracija osmotski aktivnih materija
2. faktori spoljašnje sredine
- temperatura vazduha
- vlažnost vazduha
- pritisak
- koncentracija kiseonika u vazduhu
- koncentracija ugljen-dioksida u vazduhu
- sredina u kojoj biljka živi
- salinitet zemljišta
- poroznost zemljišta
- vlažnost zemljišta
- temperatura zemljišta
Vidi još
urediIzvori
uredi- Biologija za 3. razred gimnazije prirodno-matematičkog smera / [priredili] Radomir Konjević, Gordana Cvijić, Jelena Đorđević, Nadežda Nedeljković. 3. izd. Beograd, Zavod za udžbenike. 2008. ISBN 978-86-17-15847-5.