Vozarev krst
Vozarev krst se nalazi u Beogradu, u parku između ulica Vojvode Šupljikca i Mileševske, na Vračaru. Podignut je 1847. godine. Predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture.[1]
| Vozarev krst | |
|---|---|
 Vozarev krst | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Beograd |
| Opština | Vračar |
| Država |  Srbija |
| Vreme nastanka | 1847. |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Zavod za zaštitu spomenika kulture |
| beogradskonasledje | |
Poznati beogradski knjižar i štampar, Gligorije Vozarević, podigao je na svojoj njivi na Vračaru drveni krst ukrašen ikonama. Savremenici su podizanje krsta tumačili ne samo kao simbol vere, već i kao znak oslobođenja – simbol pobede. Stoga se ovaj krst smatra prvim javnim spomenikom u Beogradu.
Dotrajali drveni krst je Beogradska opština obnovila 1933. godine u crvenom veštačkom kamenu. Po njemu je deo Beograda nazvan Crveni krst.[2]
Istorijat uredi
Posle hatišerifa iz 1830. stekli su se uslovi za podizanje ovakvih obeležja i u Beogradu. Jedan od prvih beogradskih javnih spomenika je krst koji je Gligorije Vozarović podigao na svojoj njivi, na Vračaru 1847. godine[3]. Spomenik je bio veoma skroman. Na običan drveni krst okačene su ikone Svete Trojice, sa jedne i Svetog Georgija, sa druge strane. Ispod ikona je postavljen natpis: „Bogu i ljudima, Gligorije Vozarović 1847. na Vračaru“. Podizanje krsta, međutim, bilo je u beogradskoj sredini novost koju su zabeležile i Novine Srbske, zvanično glasilo Kneževine. U podužem tekstu, objavljenom 18. marta iste godine, na kraju je istaknuto: „Slava budi milostivom Bogu, koji nas je spodobio, da ovaj presvetli znak spasitelne vere naše u slobodnom polju blizu Beograda gledati možemo. Dao bi Bog da se običaj ovaj, na raskršćima u polju i na sredi varoši naših krstove ukrašene, dizati, našim ljudima omili! Čast i hvala g. Vozaroviću koji je prvi primerom prethodio ...“ Iz teksta se vidi da je Vozarov krst već u vreme podizanja shvatan kao simbol ne samo verske, nego i nacionalne slobode. U tom smislu on je bio versko-nacionalni spomenik.
Predanje vezano za Vozarov krst je još više isticalo ovakvo tumačenje. Verovalo se da je na istom mestu postojao drveni krst već u vreme turske vladavine, a da je obeležavao mesto na kome su dočekivani hodočasnici sa povratka iz Palestine i drugih svetih mesta. Vozarović je obnovio krst misleći da on obeležava mesto na kome su spaljene mošti Svetog Save. Tokom prve polovine XIX veka, srpski svetitelji su tumačeni kao istorijski nacionalni heroji, pa je obnavljanje krsta kao memorijala Svetog Save dalo ovom belegu značaj nacionalnog spomenika.
Dotrajali drveni krst je Beogradska opština obnovila 1933. godine u crvenom veštačkom kamenu, o čemu svedoči i natpis na postolju spomenika: „Vozarev krst, obnovila O. G. B. 1933.“ Po Vozarevom krstu je deo opštine Vračar nazvan Crveni krst. Krst je izveden u svedenoj formi bez upotrebe dekorativnih detalja. Na jednostavnom, niskom kubičnom postamentu je postavljen natpis.
Vozarev krst je utvrđen za spomenik kulture 1987. godine.[4]
Reference uredi
- ^ Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda/Vozarev krst
- ^ Stranica o Crvenom krstu
- ^ M. Timotijević, Memorijal oslobodiocima Beograda 1806, Nasleđe V, Beograd 2004. 20, 21. http://beogradskonasledje.rs/wp-content/uploads/2013/nasledje5/1-miroslav-timotijevic.pdf
- ^ Kulturna Dobra Beograda
Spoljašnje veze uredi
- Republički zavod za zaštitu spomenika kulture - Beograd
- Lista spomenika
- Republički zavod za zaštitu spomenika kulture-Beograd/Baza nepokretnih kulturnih dobara
- Vozarev krst u srcu Beograda (1. februar 2016)
- Svetislav Šumarević: Krst kao spomenik pobede (Beogradske opštinske novine, 1. septembar 1933)
- Vozarev krst u tri nijanse crvene („Politika”, 24. novembar 2018)
