Vuk Mandušić
Vuk Mandušić (umro 31. jula 1648) bio je capo direttore Morlačke vojske, jedan od najistaknutijih harambaša u Dalmatinskoj Zagori, koji se borio protiv Osmanskog carstva u Kandijskom ratu. On je jedan od čuvenih junaka srpske epske poezije. Petar II Petrović Njegoš obesmrtio je Vuka Mandušića u „Gorskom vijencu”.
| Vuk Mandušić | |
|---|---|
 Bista Vuka Mandušića na Cetinju | |
| Lični podaci | |
| Mesto rođenja | Dalmatinska Zagora, Osmansko carstvo |
| Datum smrti | 31. jul 1648. |
| Mesto smrti | Zečevo, Osmansko carstvo |
| Vojna karijera | |
| Služba | Mletačka republika 1645—1648. |
| Vojska | Morlačka vojska |
| Čin | capo direttore de Morlacchi del territorio di Sebenico[1] |
| Učešće u ratovima | Kandijski rat |
Rani i lični život uredi
Vuka Mandušića su nazivali Morlahom ili Vlahom,[2] a njegovo rodno mjesto je nepoznato, ali generalno se smatra da je rođen negdje u Dalmatinskoj Zagori.[2] Nekoliko mjesta u zaleđu današnje Šibensko-kninske županije se smatra mogućim mjestima rođenja, među kojima su: Rupe kod Skradina, prema usmenoj tradiciji koju je 1756. godine sačuvao franački monah Andrija Kačić Miošić,[3][4] i Petrovo polje.[5] Pošto je Vuk Mandušić opjevan u Njegoševom djelu, koje je iz 19. vijeka, djelo je bilo pod uticajem dodatnih teorija,[2] da je iz Velestova i da je hajdukovao u Kotarima[6][7] ili da su porijeklom iz Tetova (današnja Severna Makedonija), prije nego što su se naselili u Sredsku kod Prizrena,[8] dok ostali trvde da je to druga osoba sa istim imenom.[7]
Usvojio je svog nećaka Tadiju Vrančića,[2][9] koji se kasnije potpisivao kao Mandušić. Nakon Vukove smrti Tadija ga je zamijenio na mjestu komandanta šibeničkih uskoka.[9]
Krajem februara 1648. godine, upao je u mletačku Dalmaciju sa Vlasima iz Petrovog polja, gdje je borbe vodio oko pet mjeseci.[10]
Karijera uredi
Tokom Kandijskog rata (1645—1669), bila je potrebna čvrsta organizacija, sa oficirom koji je bio komandant nekoliko harambaša.[9] U početku je ova pozicija bila neutvrđena.[9] Sveštenik Stjepan Š/Sorić se navodio kao governator delli Morlachi, Petar Smiljanić kao capo, Vuk Mandušić kao capo direttore, Janko Mitrović kao capo principale de Morlachi, Jovan Dračevac kao governator i mnogi drugi.[9] „Uskočka” ili „morlačka” vojska imala je manje od 1.500 boraca.[11]
Prve informacije o Mandušiću datiraju iz februara 1648. godine, kada se pominje mletački napad na Drniš i Knin, u kome je Mandušić imao značajnu ulogu. U martu i maju iste godine, učestvovao je u oslobađanju Klisa i Ključa (sa 175 boraca). Mletački komandant Leonardno Foskolo spominje Mandušića u svom obavještenju od 3. jula zbog pljačkanja Ključa i i osmenske teritorije.[12]
Foskolo 11. jula spominje zlatnu medalju koju je Stjepan S/Šorić dobio iste godine u junu, iako je hrabar vojnik i ima nešto pristaša, ne može da računa na posluh, jer sa vojnicima nije darežljiv,[13] dok bi za kapetana Mandušića došla druga kolajna jednaka Šorićevoj, a on je zanago zaslužuje, to bi njemu prištedilo gorčinu isključenja, a naciji bi poslužilo na veliku utjehu, jer je on na Krajini cijenjen više nego ijedan drugi.[14]
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Aubin 1974, str. 243.
- ^ a b v g Desnica 1991, str. 89—97.
- ^ Matić 1942, str. 24, 492–493.
- ^ Mandušić 1998, str. 37.
- ^ Istoriski zapisi 1948, str. 37.
- ^ Tomović 1999, str. 514.
- ^ a b Stvaranje 1964, str. 701.
- ^ „Prezimena, selo Sredska (Prizren) - Poreklo”. Poreklo (na jeziku: srpski). 5. 5. 2012. Pristupljeno 27. 12. 2017.
- ^ a b v g d Prilozi 1958, str. 111.
- ^ Prilozi 1954, str. 78.
- ^ Samardžić, Radovan (1981). Istorija srpskog naroda, Volume 3, Part 1. Srpska književna zadruga.
Uskočku vojsku, u kojoj ukupno nije bilo ni 1.500 ljudi, predvodili su, pored ostalih, harambaše Petar Smilja- nić, pop Stevan Subotić (Sorić) i kaluđer Petronije Selaković.
- ^ Desnica 1998: vlaški kapetan Mandušić, iskušan u svim potrebama, doista vrlo hrabar, ali ujedno i smotren, što je neobično svojstvo kod ljudi njegova kova
- ^ Desnica (b) 1998: da bi taj znak vanredne ljubavi prema tom licu, mogao da oneraspoloži koga drugog koji služi jednako kao on (Šorić) ako ne i bolje od njega, jer iako je Šorić hrabar vojnik i ima nešto pristaša, ne može da računa na posluh, jer sa vojnicima nije darežljiv.
- ^ Desnica (c) 1998: Kad bi za kapetana Mandušića došla druga kolajna jednaka Šorićevoj, a on je zanago zaslužuje, to bi njemu prištedilo gorčinu isključenja, a naciji bi poslužilo na veliku utjehu, jer je on na Krajini cijenjen više nego ijedan drugi.
Literatura uredi
- Stanojević, Gligor (1970). Jugoslovenske zemlje u mletačko-turskim ratovima XVI-XVIII vijeka. Beograd: Istorijski institut.