Gali
Gali (lat. Galli, grč. Γαλάτες) su bili keltsko pleme iz starog veka koji su naseljavali Galiju (koja je obuhvatala današnju Francusku, Belgiju, Švajcarsku i severnu Italiju) i pričali su galskim jezikom.
Gali su bili nosioci Latenske kulture (od 5. do 1. veka p. n. e.) U 3. veku Gali su se raširili na jugoistok, stigavši čak do Male Azije. Gale je pokorio Gaj Julije Cezar tokom Galskih ratova, a tokom perioda Rimskog carstva asimilovani su u Galsko-rimsku kulturu. Tokom krize trećeg veka, na ovim prostorima je nastalo odmetničko Galorimsko carstvo. Dolaskom Franaka tokom perioda Velike seobe naroda, galski jezik je zamenio vulgarni latinski.
Izgled naselja uredi
Od 2. veka p.n.e. Galiju su prekrivali utvrđeni gradovi - opidumi. Opidum je dominirao nad grupom malih sela ili usamljenih imanja. Ta utvrđenja služila su lokalnom stanovništvu kao zaštita. Opidum je bio okružen kamenim bedemom, poduprtim izukrštanim deblima, koja su pričvšćena ogromnim ekserima. Ovaj galski zid (murus gallicius) napravljen je da bi štitio od napada. Opidum je bio značajno trgovačko, političko i versko središte, ponekad i glavno utvrđenje čitave jedne oblasti.
Seosko stanovništvo uredi
U selu su svi poštovali vlast vođe, oko koga su se okupljali na gozbama. U kućama od drveta i zemlje živele su porodice. Oko ograde koja je štitila selo širila su se polja i ograđeni prostori za goveda, svinje ili ovce. Žene su tkale i šile odeću od lanenog platna. Šuma se nalazila u blizini, gde su Gali lovili divljač i sekli drva.
Zemljoradnja uredi
Galija je bila bogata žitaricama. Da bi proširili polja, Gali su posekli mnoge šume. Koristili su gvožđe kako bi bolje obrađivali zemlju: gvozdenim ralom duboko su prevrtali zemlju. Galski seljaci su izmislili i prve žetelice, čiji su gvozdeni zupci sakupljali klasje.
Trgovina uredi
Roba je krenula po čitavom keltskom svetu, ali je dospevala i do rimskih i grčih gradova. Prenosila se kolima, a najčešće vodenim putevima. Na velikim rekama su se razvili trgovački gradovi: Lugdunum (Lion) na Roni, Lites (Pariz) na Seni.
Ratovanja uredi
Predvođena vođama galska plemena su ratovama među sobom, da bi proširila svoju teritoriju ili opljačkala druga sela. Ponekad su se udruživala da bi osvojila nove teritorije. Godine 58. p. n. e. Julije Cezar je krenuo u osvajanje Galije. Gali ujediđeni pod Vercingetoriksom, vođom Arverna, uspeli su da se održe. Pošto je Alezija bila zauzeta, a narod gladovao, mladi vođa se predao Cezaru. Godine 51. p. n. e. Galija je postala rimska.
Verovanja uredi
Gali su se plašili da će im nebo pasti na glavu (Arno Gujon, Svi moji putevi vode ka Srbiji, 5. izdanje, str. 94). Identično su verovali Iliri i Arbanasi u opisu Pavlije Irbi.
