Genitiv

Genitiv je zavisni padež, a zavisnim padežima se pokazuje na koji se način povezuje ono što znači osnova zavisnog padeža sa drugim rečima.

Genitiv je padež sa najviše značenja. On ima tri osnovna značenja i još četrdesetak sporednih. Neka od sporednih značenja su:

označava osobinu nečega (opisni ili kvalitativni genitiv)

Uvijek se upotrebljava u sintagmi i sastoji se od imenica i atributa.

primjer - To je momak tanka i visoka stasa.

označava mjesto

primjeri - Lopta je pala pored linije.

Nisam stavila ništa oko vrata.

Izašao je iz kuće.

Stavio je kapu iznad očiju.

Upotrebljava se s prijedlozima: oko, pored, blizu, kraj, kod, iz(van), sa, iznad, ispod, ispred, iza, između, pre, posle, nakon, preko, radi, uprkos, poput, protiv, mesto, osim/sem ...

označava vrijeme (temporalni genitiv)

primjeri - Tokom ove godine učim srpski svakog dana.

Te noći bilo je veliko nevrijeme.

Putovala sam tokom cijelog raspusta.

Temporalni genitiv ide uz sledeće prijedloge: od, do, preko, tokom, uoči, prilikom ...

I ova vrsta genitiva takođe se može pojaviti bez prijedloga.

primjeri - Svakog dana vježbam i učim.

Svakog vikenda izlazim.

označava način

primjeri - Za fakultet se pripremam bez ičije pomoći.

On je dobar poput svojih roditelja.

Načinski genitiv najčešće se pojavljuje uz prijedloge bez i poput.

označava uzrok

primjeri - Zbog bolesti nije došao u školu.

Zbog straha od požara nabavio je protiv-požarni aparat.

Uz genitiv uzroka najviše se upotrebljava prijedlog zbog i on uvijek može zamijeniti prijedlog od, usljed, iz kao u primjerima:

Razbio je prozor iz (zbog) obijesti.

Ona plače od (zbog) sreće.

Taj pjeva iz (zbog) nužde.

označava cilj - namjeru

primjer - Radi zaštite šume zabranjuje se roštiljanje.

Dodatni primjeri uredi

Na pijaci nema voća. (subjekat)
Najavljen je štrajk radnika. (atribut)
Uzmi voća. (objekat)
Bojali su se neuspeha na ispitu. (objekat)
On je prijatnog izgleda. (predikat)
Nasledio sam odelo starijeg brata. (atribut)
Poslednjeg dana na moru je padala kiša. (priloška odredba za vreme)
Dobila sam haljinu od čiste svile. (atribut)
Doselio se iz Novog Sada. (priloška odredba za mesto)
Brali su voće od zore do mraka. (priloška odredba za vreme)

Literatura uredi

Stanojčić, Ž. Popović, Lj. (1992). „Gramatika srpskog jezika“, Zavod za izdavanje udžbenika: Novi Sad. ISBN 978-86-17-02288-2..