Građanski rat Armanjaka i Burgunđana
Građanski rat Armanjaka i Burgunđana (engl. Armagnac–Burgundian Civil War, 1407-1435) bio je sukob između dve stranke francuskih velikaša i njihovih pristalica tokom Stogodišnjeg rata. Direktna posledica ovog sukoba bila je predaja francuske krune Henriju V (Ugovor iz Troa) i pad severne Francuske pod vlast Engleza (1415-1435), i faktičko odvajanje Burgundije od Francuske, koje je potrajalo sve do završetka Burgundskih ratova (1474-1477).
Pozadina uredi
Posle smrti francuskog kralja Šarla V (1364-1380), njegov sin Šarl VI (1380-1422) bio je maloletan, pa je vlast preuzela grupa kneževa kraljevske krvi, kraljevih stričeva: Luj, vojvoda Anžua, Žan, vojvoda Berija, Filip II Smeli, vojvoda Burgundije i Luj, vojvoda Burbona. Pošto su svi ovi kneževi prevaskodno bili zainteresovani za uvećanje sopstvenih poseda, svađe između njih bile su česte. Kada je Luj od Anžua umro (1384), Filip od Burgundije praktično je postao gospodar kraljevstva sve dok mladi kralj nije lično preuzeo vlast. [1]
Šarl VI vratio je na položaje saradnike svog oca koje su kneževi smenili i obasuo je posedima i položajima svog mlađeg brata Luja, vojvodu Orleana. Na žalost, Šarl VI bio je mentalno nestabilan i naklonjen životu u raskoši i rasipništvu: pošto je 1392. sasvim poludeo, vojvoda Burgundije postao je namesnik kraljevstva. Šarlu se još povremeno, na kraće vreme, vraćao razum i tada je donekle preuzimao svoje vladarske dužnosti, ali je u praksi samo slušao savete svog brata Luja. Tako, kada se Šarlovo zdravstveno stanje pogoršalo, vladao je vojvoda Burgundije, a kada je bio zdrav, na vlasti je bio vojvoda Orleana. U takvoj situaciji država je bila u neprekidnom haosu, dok su se ov dvojica kneževa borila oko vlasti. Filip od Burgundije umro je 1404, a nasledio ga je njegov sin Žan Neustrašivi, sposoban, ambiciozan i krajnje nemilosrdan knez.[1]
Žan od Burgundije ubrzo je odlučio da se reši svog suparnika: jedne večeri, dok se vraćao kući pariskim ulicama, Luja od Orleana napala je i ubila grupa probisveta koje je potplatio vojvoda Burgundije, koji je pred kraljem javno priznao svoj zločin, pravdajući ga kao ubistvo tiranina (1407). Ovim činom nasilja Francuska je podeljena na dve stranke, koje su međusobno zaratile: mladi vojvoda Orleana, Šarl, i njegov tast grof Armanjaka organizovali su stranku armanjaka (ili orleanista), sa ciljem da obore vojvodu Burgundije, koji je vladao u ime maloumnog kralja. Uopšte uzevši, francuski plemići su bili više naklonjeni stranci Armanjaka, dok su gradovi, naročito Pariz, više podržavali vojvodu Burgundije. Nekoliko godina Žan Neustrašivi je držao Pariz, kralja i vlast u svojim rukama, ali su 1413. armanjaci osvojili grad i prisilili vojvodu da se povuče na svoje posede.[1]
Građanski rat uredi
Savez Burgunđana sa Englezima uredi
U međusobnom ratu, obe stranke tražile su pomoć engleskog kralja Henrija V (1413-1422), ali ni burgunđani ni armanjaci nisu mogli da izađu u susret Henrijevim ogromnim zahtevima. Henri je zahtevao čitavu Akvitaniju, Anžu, Men, Turen i Normandiju, uz sizerenstvo nad Bretanjom i Flandrijom. Kada se Henri u avgustu 1415. iskrcao sa vojskom u Normandiji i francuska vlastela pozvana u rat, vojvoda Burgundije odbio je da se odazove pozivu. Tako je kod Aženkura (25. oktobra 1415) praktično uništena stranka armanjaka, a vojvode Orlena i Burbona pale su u ropstvo.[1]
Posle pobede Henrija V kod Azenkura, Englezi su do početka 1419. zauzeli Normandiju i severne pokrajine Francuske i prodrli sve do Pariza, koji je od maja 1418. ponovo bio u rukama Burgunđana. Nakon što je njihov vođa, Žan Neustrašivi, ubijen na pregovorima sa prestolonaslednikom Šarlom, vođom Armanjaka (kod Montroa), novi vojvoda Filip Dobri odmah je (decembra 1419) u Ruanu sklopio savez sa Henrijem V. Pošto je burgundijska stranka držala Pariz i kralja, ona je, 21. maja 1420. u ime maloumnog Šarla VI potpisala mir u Troau, kojim su, u suštini, predali Francusku Henriju V: prestolonaslednik Šarl je razbaštinjen (proglašen kopiletom[1]), a francuski kralj dao je Henriju svoju kćer Katarinu za ženu i priznao ga za svog naslednika.[2] U međuvremenu, dok mu je tast još bio živ, Henriju je uz Akvitaniju predata i Normandija. Vojvodi Burgundije zajemčena su sva prava i povlastice koje je uživao u svojim zemljama, što se graničilo sa potpunom nezavisnošću.[1]
Rat Armanjaka protiv Engleza i Burgunđana uredi
Međutim, stranka armanjaka na čelu sa prestolonaslednikom Šarlom nije priznala mir u Troau: njih je podržavao veći deo Francuske južno od Loare, i mnoga vlastela i gradovi u severnoj Francuskoj. Da bi postao stvarni kralj Francuske, Henriju je predstojala duga i iscrpljujuća borba za osvajanje brojnih armanjačkih utvrđenih uporišta po čitavoj Francuskoj.[2]
Tokom 1422. umrli su i Šarl VI i Henri V, pa su u skladu sa ugovorom iz Troa, krune Francuske i Engleske pripale Henrijevom sinu Henriju VI, koji je bio star svega nekoliko meseci. Stričevi mladog kralja - Džon, vojvoda Bedforda i Hemfri, vojvoda Glostera - postali su namesnici Francuske, odnosno Engleske. U stvari, Francuska je bila podeljena na tri različite države. Vojvoda Bedforda vladao je u ime svog sinovca Normandijom, Menom, Il de Fransom i Šampanjom, s tim što su engleske posade stvarno držale Pariz i oblasti zapadno od njega, dok su Šampanju posele burgundske snage kao Bedfordovi saveznici. Status blizak nezavisnosti koji je vojvoda Burgundije dobio ugovorom iz Troa bio je potpuno zaokružen zahvaljujući maloletstvi kralja. Bedford je prema vojvodi morao da se odnosi kao prema suverenom savezniku. Vojvoda Bretanje zvanično je priznao Henrija VI za kralja, ali je tajno sklopio savez sa dofenom Šarlom na drugoj strani.[1]
Preokret i pomirenje uredi
Sva Francuska južno od Loare, izuzev vojvodstva Gaskonje, priznavala je za kralja dofena Šarla. Bedfordov pokušaj da se probije u južnu Francusku osujećen je francuskom pobedom kod Orleana (u proleće 1429), posle čega je dofen krunisan za kralja Francuske kao Šarl VII (1422-1461), a engleska vojska je prinuđena na defanzivu. U avgustu 1435. u Arasu započeti su trojni pregovori o miru između Francuza, Engleza i Burgunđana: Englezi su napustili pregovore 1. septembra (pošto je Šarl VII odbio da postane vazal Henrija VI), pa je vojvoda Filip Dobri 20. septembra 1435. zaključio mir sa Francuskom u Arasu. Vojvoda Burgundije dobio je još četiri grofovije i oslobođen je zakletve vernosti Šarlu VII, dok se francuski kralj javno pokajao zbog učešća u ubistvu vojvodinog oca, Žana Neustrašivog.[1]
Posledice uredi
Ugovorom u Arasu zvanično je okončan rat između armanjaka i burgunđana, ali je Burgundija ostala praktično nezavisna država sve do završetka Burgundskih ratova (1474-1477).
Reference uredi
- ^ a b v g d đ e ž Sidni Peinter, Istorija srednjeg veka (284-1500), Beograd (1997), str. 400-413
- ^ a b Nikola Gažević, Vojna enciklopedija (knjiga 9), Vojnoizdavački zavod, Beograd (1975), str. 162