Groma
Groma je bio glavni instrument rimskih merača. Korišćen je za određivanje i iscrtavanje pravih uglova.
Poreklo uredi
Gromu su koristili Grci i Etrurci od 6. veka pre nove ere, a kasnije su je preuzeli Rimljani.[1] Poreklo imena nije u potpunosti objašnjeno, iako se veruje da potiče od grčke reči gnomon (oznaka, grčki γνωμων).[2][3]
Konstrukcija i korišćenje uredi
Konstrukcija groma je poznata na osnovu nekoliko važnih arheoloških nalaza. Jedan od njih je nadgrobni spomenik geodeta Lucija Aebucija Fausta pronađen u gradu Ivrea, severno od Torina, koji pokazuje delove grome. Drugi nalaz potiče iz Pompeje, gde su u radionici pronađeni ostaci grome i drugog geodetskog alata, kao i u Bavarskoj, kod Ajhštata, kod rimskog limesa.[2][4]
Osnovni delovi groma bili su tronožac (lat. ferramentum); krst (ili zvezda, grč. αστερισκος, lat. stella), zatim konzola (lat. rostro) koja je služila kao osovina za okretanje krsta i pet visaka (lat. perpendiculum) – dva para koja su visila na krajevima krsta i definisala dva vertikalna pravca i jedan centralni koji je visio sa konzole.[1]
Proces određivanja pravca počinjao je postavljanjem stativa grome tako da se osa rotacije krsta nalazila neposredno iznad početne tačke merenja, što se radilo uz pomoć centralnog viska koji bi se potom skidao. Nakon toga, se krst okrtao i podešavao u željenom pravcu. Pomoćnik bi zatim postavio merni štap (kalamos, grčki καλαμος) 10 tak metara ispred grome u položaj gde bi se njegova silueta vizuelno poklopila sa dva viska na suprotnim krajevima krsta, i na taj način bila u liniji sa njima, formrajući pravu liniju bez odsupanja koja bi se vizelno prostirala kroz ove tri tačke. Budući da je to bio jednostavaniji instrument, greške su se ponekad dešavale.[1][5][6]
Primena uredi
Groma je imla široku primenu: u građevinarstvu i urbanizmu; u podeli zemlje, a koristila se i u vojsci. Za izgradnju vojnih logora, utvrđenja i sl. bili su zaduženi vojni geodeti (lat. castramensores). Groma je bila neophodan instrument u svim vrstama gradnje – putevi, akvadukti, mostovi itd. Koristili su je i geodeti (lat. agrimensores) pri ograđivanju – ograničavanju privatnog (lat. ager privatus) ili javnog zemljišta (lat. ager publicus) .
Isto ime nosili su i:
- Centar bilo kog novopodignutog vojnog logora ,odnosno tačka sa koje je trasirana pravougaona mreža puteva,koja je oformljena upotrebom rimskog instrumenta groma koji je služio za razmeravanje.
Vidi još uredi
Izvori uredi
- ^ a b v Iskolčenje zemljišnih čestica i najstariji kamen međaš u Hrvatskoj iz 4. stoljeća prije Krista, Solarić, Miljenko; Solarić Nikola; Kartografija i geoinformacije 2009(12), str. 58.-77.
- ^ a b Antički geodetski instrument groma, Ilakovac, Boris; Vjesnik Arheološkog muzeja u Zagrebu, 2003-35(1), str. 159.-171.
- ^ Online Etymology Dictionary,etymonline.com, pristupljeno 20.studenog 2013.
- ^ The Corinth Computer Project - Roman Surveying, corinth.sas.upenn.edu, pristupljeno 20. novembra 2013.
- ^ The Groma: The Tool That Built An Empire, h2g2.com, pristupljeno 19. novembra 2013.
- ^ L'uso della groma, legioneromana.altervista.org, pristupljeno 19.studenog 2013.