Dejvid V. Grifit

Dejvid V. Grifit (engl. David Wark Griffith; rođen je 22. januara 1875. u LeGrandžu u Kentakiju, umro 23. jula 1948. u Holivudu), američki filmski reditelj i producent koji je uneo revoluciju u filmove dramskog žanra i osnovao savremenu tehniku ovog umetničkog oblika.

Dejvid V. Grifit
Dejvid V. Grifit
Datum rođenja	(1875-01-22)22. januar 1875.
Mesto rođenja	La Grejndž, SAD
Datum smrti	23. jul 1948.(1948-07-23) (73 god.)
Mesto smrti	Holivud, SAD
Zanimanje	Filmski reditelj, filmski producent
Aktivni period	1908–1931.
Supružnik	Linda Arvidson (1906–1936) Evelin Baldvin (1936–1947)
Potpis

Stekavši scensko iskustvo u putujućim glumačkim grupama, počeo je da piše i prodaje filmska scenarija kompaniji Biograf. Ta kompanija će ga kasnije zaposliti kao režisera 1908 —1913. Režirao je preko četiristo filmova za Biograf. Mnogo je doprineo na planu usavršavanja i usložnjavanja filmske tehnike, gotovo sva otkrića filmskog izraza se vezuju za njega i njima se služi većina najnaprednijih producenata današnjice, od krupnog plana, totali kakvi su prvi put predstavljeni u filmu Ramona, promena planova (switchback), održavanje neizvesnosti (suspense), ritmička priroda montaže, do travelinga i kreativne upotrebe veštačkog svetla i zatamnjenja (fade out) i uzdržanost izraza. Ovim inovacijama podigao je filmsku glumu na viši nivo čime je film dobio status prave umetnosti. Radio je sa budućim zvezdama holividske glume Meri Pikford, Lilijen Giš, Mekom Senetom i Lajonelom Barimorom. Njegove epske drame Rađanje jedne nacije 1915. i Netrpeljivost 1916. izvršile su veliki uticaj na sineaste. Jedan je od saosnivača korporacije Junajted artists 1919. Poznati su njegovi filmovi: Bekstvo, Dome, slatki dome, Slomljeni pupoljci 1919, Tamo na istoku 1920, Siročad u oluji 1921, Pad Vavilona, Amerika. Svoju bogatu rediteljsku karijeru okončao je ostvarenjima Abraham Linkoln 1930. i Borba 1930. Grifit se danas smatra jednom od ključnih figura u istoriji filma, međutim, nije bio dovoljno cenjen kao kompletan filmski stvaralac sve dok 1982. Frensis Ford Kopola nije finansirao rekonstrukciju originalne, nikad prikazane, verzije Netrpeljivosti iz koje se konačno saznalo za enorman doprinos ovog sineaste anticipiranju sadržinskih i formalnih osnova gotovo svih kasnijih žanrova.

Biografija

Grifit, oko 1907

Grifit je rođen na farmi u okrugu Oldam u državi Kentaki, sin Džejkoba Varka „Roring Džejke” Grifita, pukovnika konfederacijske vojske u Američkom građanskom ratu, koji je izabran za zakonodavca države Kentaki i Meri Perkins (rođena Oglsbi). Grifit je odgajan kao metodista, i pohađao je školu u kojoj ga je podučavala njegova starija sestra Mati. Otac mu je umro kad mu je bilo deset godina, i porodica se borila sa siromaštvom.

Kada je Grifit imao 14 godina, njegova majka je napustila farmu i preselila porodicu u Luivil u Kentakiju; tamo je otvorila pansion, koji je nedugo zatim propao. Grifit je potom napustio srednju školu kako bi pomogao porodici, zaposlivši se u prodavnici suve robe, a kasnije u knjižari. Kreativnu karijeru je započeo kao glumac u turnejskim kompanijama. U međuvremenu, učio je kako da postane dramski pisac, ali je imao malo uspeha u tome. Samo jedna njegova predstava bila je prihvaćena za izvođenje. On je putovao u Njujork Siti 1907. godine u pokušaju da proda scenario Edvinu Porteru, producentu Edison Studija; Porter je odbio scenario, ali mu je umesto toga dao glumačku ulogu u filmu Spasen iz orlovskog gnezda. Tada je odlučio da postane glumac i pojavio se u mnogim filmovima kao statista.

Biograph poster2

Dejvid V. Grifit nakon što je 1905. prvi put odgledao neki film izjavio da svakoga ko u ovome uživa treba ubiti. Isključivo zbog siromaštva prihvatio je da glumi u Porterovom filmu iz 1907. Spašen iz orlovog gnezda (Rescued from an Eagle's Nest). U periodu od 1908. do 1913. režirao je ili nadgledao nešto više od četiristo pedeset filmova. Oblikovao je osnovne elemente kinematografije u jezik i sintaksu. Grifit je stavio lepotu i poeziju u jeftini i drečavi oblik zabave izjavio je Erih fon Štrohajm koji je tokom saradnje sa njim prešao put od statiste do pomoćnika reditelja. Ipak, tokom većeg dela ovog perioda, Grifit uglavnom nije bio svestan da uvodi promene u filmsku ekspresiju. On je intuitivno usavršavao i proširivao postojeće filmske tehnike i spajao ih sa konvencijama viktorijanske umetnosti, književnosti i drame kako bi što delotvornije ispričao svoje priče. U pomenutih pet godina Grifit je u potpunosti savladao filmsku formu. U svom rediteljskom debiju filmu Doživljaji male Doli (The Adventures of Dollie, 1908) i pored neskladne mešavine realizma i otrcane melodrame ostvario je istinktivan narativni tok i simetriju. Pažljivo je radio na kompoziciji kadra kako bi ispunio čitav ekran, često je koristio dubinski kadar i opšti plan radi povećanja napetosti. Tokom čitavog filma pravio je rezove na pokret i time je omogućio da sadržaj priče utiče na položaj kamere i trenutak reza. Doprinosio je filmskom ritmu i nepromenljivosti filmske geografije. Kroz rad na velikom broju filmova imao je priliku da eksperimentiše sa fimskom gramatikom i retorikom. U svojim najranijim filmovima istraživao je mogućnosti flešbeka, subjektivne tačke posmatranja i udaljenosti kamere. Pokazao je da su pojedinačni kadrovi filmske jedinice koje se mogu montirati tako da stvore smislenu sekvencu i kada ne postoji konkretna dramska logika koja ih povezuje. Film Usamljena vila (The Lonely Villa, 1909) sadrži pedeset dva zasebna kadra, a traje samo dvanaest minuta čime je scenario dobio na dinamičnosti i napetosti. Menadžeri kompanije Biograf su smatrali da će ovakva narativna tehnika zbuniti publiku. Grifit je odgovorio:Ne piše li i Dikens tako ? Grifitove vizuelne metafore su prethodile sovjetskoj teoriji asocijativne, tj. intelektualne montaže. Montaža atrakcija (montage of attractions) Sergeja Ejzenštajna koristila je prikazivanje paralelnih događaja i emocija isključivo filmskim tehnikama. U svakom svom sledećem filmu je Grifit usavršavao filmsku tehniku. Film Špekulacija sa pšenicom (A Corner in the Wheat, 1909) najavio je povećano zanimanje za sadržaj pojedinačne filmske sličice i njenog mizanscena (mise-en-scene). Da bi oblikovao i produbio kadar i upotpunio realistične eksterijere Grifit se rešio oslikane pozadine i pribegao domaćim rekvizitima kako bi stvorio različite uglove. Otkrio je važnost Porterovih švenkova i farova (tracks) za filmsku izražajnost. U filmu Telegrafiskinja iz Loundejla (The Lonedale Operator, 1911) koristio je čak i paralelnu montažu između farova. U filmu Pijančevo obraćanje (The Drunkard's Reformation, 1909) pomoću veštačkog osvetljenja stvorio je iluziju vatre. U filmu Pipa prolazi (Pippa Passes, 1909) koristio je tehniku koja će kasnije postati poznata kao ''rembrantovsko osvetljenje'', i kao sredstvo karakterizacije i oblikovanja priče. Grafičke tehnike, kao što su pretapanje, zatamnjenje, zatvaranje ili otvaranje kadra irisom, tj. blendom i maska, služile su za oblikovanje priče, dok su podeljena slika (split screen) i umekšana slika (soft focus) povremeno korišćeni radi dodatnih efekata.

Stamp US 1975 10c Griffith

Battle at Elderbush Gulch Poster

At the Fall of Babylon - Intolerance (1916)

Uvodeći glumačke probe uticao je i na umetnost glume. Bio je svestan da na ekranu čak i najdiskretniji gest ili izraz lica može da deluje preuveličano i insistirao je da se glumci drže principa uzdržanosti i utvrđenog niza pokreta i manirizma koji jasno predstavljaju određene emocije, crte ličnosti i psihološka stanja. Na njegov izbor glumaca uticala je prvenstveno njihova telesna građa. Sastavio je svoju glumačku ekipu u kojoj su bili i neki od vodećih glumaca nemog filma: Lilijan i Doroti Giš, Meri Pikford, Blanš Svit, Lajonel Barimur, Donald Krisp, Henri B. Volthol i Volas Rid. Njegova svestranost u snimanju jednorolnih filmova često se zanemaruje. Pored melodrama, trilera i književnih adaptacija režirao je i verske alegorije Đavo (The Devil, 1908), istorijske filmove 1776 i 1909, moralističke priče (The Way of the World, 1910), seoske romanse Seoski Kupidon (A Country Cupid, 1911), društvene kritike Musketari iz Pig Elija (The Musketeers of Pig Alley, 1912), satire Njujorški šešir (The New York Hat, 1912), vesterne Bitka kod Eldbruš Galča (The Battle of Eldbrush Gulch, 1913). Zahvaljujući svim tim ostvarenjima, film je zadobio društveni ugled i poštovanje, ali i pored svojih dostignuća, Grifit je za većinu javnosti ostao nepoznat. Do 1913. godine Grifit je shvatio da svoj cilj otkrivanja istine može na pravi način da ostvari samo u dugometražnom filmu. Oslonio se na prethodnike. Prvi dugometražni film Priča o Kelijevoj bandi (The Story of the Kelly Gang, 1906) snimio je Čarls Tejt u Australiji. Međutim, veći uticaj na Grifita imali su francuski umetnički film (film d’art) Kraljica Elizabeta (Queen Elizabeth, 1912) i italijanski spektakl Kvo vadis (Quo Vadis, 1913). Njegov dvorolni film Enoh Arden (Enoch Arden, 1911) je prikazan u dva dela i to ga je naljutilo. Godine 1913. Počeo je tajno da radi na biblijskom spektaklu na četiri rolne Judita od Betulije (Judith of Bethulia, 1913). Taj film čiji je budžet iznosio nezapamćenih osamnaest hiljada dolara predočio je sve vrline i slabosti Grifita kao reditelja. Scenografija i kostimi bili su izuzetno autentični, tok filmske priče ekonomičan, a gluma izvanredna. Montaža masovnih scena bitaka, koje ni u jednom trenutku nisu zasenile ličnu tragediju pojedinca, omogućila je ono što je Sergej Ejzenštajn kasnije nazvao postizanjem emotivnog šoka putem suprotstavljenih slika. Međutim, u težnji da ovaj film učini velikim i značajnim, Grifit je zanemario eksperimentisanje i pokazao svoju intelektualnu plitkost. Njegova vizija nije bila usklađena sa razrađenim melodramama koje je smatrao visokom umetnošću. Zato je sentimentalnost, pretencioznost i politička naivnost prožimala većinu Grifitovih kasnijih ostvarenja. To se odnosi i na njegove najpoznatije filmove Rođenje jedne nacije (The Birth of a Nation, 1915) i Netrpeljivost (Intolerance, 1916).

Orphans of the Storm 1921 poster

DW Griffith star HWF

Sve što je naučio tokom pripravničkog perioda Grifit je iskoristio u filmu Rađanje jedne nacije, adaptaciji dva romana Tomasa Diksona o Građanskom ratu, Leopardove pege i Čovek iz klana. Mnoge kinematografske odlike ovog filma zavređuju pohvalu: autentična rekonstrukcija tog perioda, dramatične istorijske scene, noćna fotografija, naknadno bojenje kadrova (tint) i vrhunska montaža. Ukupno 1544 kadra je povezano u jednu uverljivu priču. Međutim, glavno obeležje filma je rasizam koji je umnogome uticao i na povratak popularnosti Kju-kluks-klana i izazvao talas protesta. Ipak, taj film je postigao ogroman finansijski uspeh i nadoknadio je troškove budžeta produkcije za samo dva meseca. Veliki deo zarade uložen je u film Netrpeljivost, koji je bio Grifitov odgovor na neprijateljsku reakciju javnosti na Rađanje jedne nacije. Preplićući četiri različite priče koje se dešavaju u vremenskom razmaku od 2 500 godina, Grifit je imao želju da pokaže kako su istinu oduvek ugrožavale dvoličnost i nepravda. Tematska nedoslednost i idealizam rešenja koštali su na kraju film uspeha. Ipak, taj film se može da pohvali izuzetnim tehničkim elementima, kao što su far, koji prikazuje ogromnu scenografiju Vavilona, scene bitaka, prikazivanje ličnih trenutaka i apstraktna, odnosno ekspresivna montaža, kojom su ujedinjeni pojedinačni segmenti. Publiku je, međutim, zbunio neobični stil tog filma i odbio je njegov propovedni ton. Zbog ovog neuspeha Grifit je ispaštao do kraja karijere. Pored toga, studio mu je ograničavao kreativnu slobodu i Grifitov rad je postao sve više konvencionalan i staromodan, sklon ponavljanju i sentimentalnosti i pored dobrih filmova kao što su Slomljeni cvetovi (Broken Blossom, 1919) i Siročad oluje (Orphans of the Storm, 1922). Politika filmskih studija je ograničavala i mnoge druge kreativne filmske stvaraoce.

Grifitov poslednji film je Borba (The Struggle, 1931). Taj film je doživeo neuspeh i bio je prinuđen da se sledećih sedamnaest godina povuče iz delatnosti čijem razvoju je doprineo u izuzetnoj meri.

Literatura

• Abel, Richard ed. The Encyclopedia of Early Cinema, London, 2004.
• Barnow, Erik, The Magician and the Cinema, New York, 1981.
• Fell, John L. ed. Film Before Griffith, Berkeley, California, 1983.
• Mannoni, Laurent, The Great Art of Light and Shadow: Archeology of the Cinema, Exeter, 2000.
• Seymour Stern, An Index to the Creative Work of D. W. Griffith, (London: The British Film Institute, 1944–47)
• Iris Barry and Eileen Bowser, D. W. Griffith: American Film Master (Garden City, New York: Doubleday, 1965)
• Kevin Brownlow, The Parade's Gone By (New York: Alfred A. Knopf, 1968)
• David Robinson, Hollywood in the Twenties (New York: A. S. Barnes & Co, Inc., 1968)
• Lillian Gish, The Movies, Mr. Griffith and Me (Englewood, New Jersey: Prentice Hall, 1969)
• Robert M. Henderson, D. W. Griffith: His Life and Work (New York: Oxford University Press, 1972)
• Karl Brown, Adventures with D. W. Griffith (New York: Farrar, Straus and Giroux, 1973)
• Edward Wagenknecht and Anthony Slide, The Films of D. W. Griffith (New York: Crown, 1975)
• William K. Everson, American Silent Film (New York: Oxford University Press, 1978)
• Richard Schickel, D. W. Griffith: An American Life (New York: Simon & Schuster, 1984)
• William M. Drew, D. W. Griffith's "Intolerance:" Its Genesis and Its Vision (Jefferson, New Jersey: McFarland & Company, 1986)
• Tom Gunning, D.W. Griffith and the Origin of the American Narrative: The Early Years at Biograph (Urbana: Illinois University Press, 1994)
• Drew, William M. „D.W. Griffith (1875–1948)”. Pristupljeno 31. 7. 2007. 
• Smith, Matthew (april 2008). „American Valkyries: Richard Wagner, D. W. Griffith, and the Birth of Classical Cinema”. Modernism/modernity. 15 (2): 221—42. doi:10.1353/mod.2008.0040. 

Spoljašnje veze

• Bibliography of books and articles about Griffith via UC Berkeley Media Resources Center
• Dejvid V. Grifit na sajtu Internet Archive (jezik: engleski)
• Dejvid V. Grifit na sajtu LibriVox (jezik: engleski)
• Dejvid V. Grifit na sajtu IMDb (jezik: engleski) 
• "The Box in the Screen" Arhivirano na sajtu Wayback Machine (23. avgust 2016) Griffith and television
• Photo of Griffith as a young man in the 1890s or early 1900s