Evlogije Skitski

Evlogije Skitski ili ava Evlogije je pravoslavni podvižnik iz 7. veka, čiji je život opisan u Skitskom paterikonu. Bio je učenik Aleksandrijskog patrijarha Jovana Milostivog, imao je čin prezvitera.

Evlogije Skitski
Viđenje Evlogija Skitskog 1502.

Evlogije je stekao slavu zahvaljujući svojoj viziji, koja je postala jedna od tema monaške ikonografije. Paterikon pripoveda da je Evlogije jednog dana za vreme svenoćnog bdenija video anđele kako izlaze iz oltara sa kristalnim korpama napunjenim „zlatnim, srebrnim i bakarnim novčićima, prosforama, celim i razlomljenim; stavljena je i mala zlatna posuda sa pomarom i zlatna kadionica sa vrlo mirisnim tamjanom.“ Anđeli su monasima koji su bili u službi delili darove iz korpi, neke pomazali mirom ili kadili, dok anđeli neke ničim nisu obdarili. Evlogijevom molitvom otkrio se smisao podviga anđela:

"zlatnike su dobili oni koji sredom, petkom i praznicima bdiju trezveno od večeri do jutra; srebrnike su dobili oni koji bdiju od ponoći do jutra; bakarni novac su dobili oni koji pevaju psalme; čitavu prosforu su dobili oni koji su odani čitanju knjiga; iskušenici koji još nisu stupili u savršeni monaški život, dobijali su hleb; pomazani su mirom oni poslušni u svemu svome ocu i predani u službu svima; okađeni su tamjanom kadionice oni koji su se predaju glasinama a opameti se tek kada uđu u crkvu; oni koji ne mare za svoje spasenje, koji se ne opiru lošim pomislima i ne očišćuju svoje srce od strasti, nego se odaju srebroljublju i proždrljivosti, ništa nisu dobili".

Najpoznatiji prikaz Evlogijevog viđenja je Dionisijeva freska, nastala 1502. godine za Saborni hram Rođenja Presvete Bogorodice u Ferapontovom manastiru. Freska je postavljena uz oltar levog oltara katedrale, čime se ističe liturgijski značaj ovog zapleta. Dionisije je stvarao kompozicije od grupe monaha bez oreola, koji stoje u dva nivoa na konvencionalnoj arhitektonskoj pozadini, oko prestola sa zlatnim krstom, koji je okružen sjajem. Među monasima su likovi anđela, koji im dele darove prema Evlogijevoj viziji. Dionisije je u svojoj fresci izostavio sve narativne detalje viđenja, ne ističući ni samog Evlogija među monasima i ne prikazujući razliku u darovima koje su anđeli delili. On je glavni fokus kompozicije stavio na liturgijsko jedinstvo zemaljske i nebeske crkve, što je naglašeno svetlošću sa krsta koji leži na prestolu, koji simbolizuje tavorsku svetlost opisanu u Jevanđeljima u trenutku Preobraženja Hristovog.

U drugim živopisnim i ikonopisnim slikama Evlogijevog viđenja (srpski manastir Jošanica, Tihvin manastir, Solvičegodska Vavedenska crkva itd.), akcenat je na narativnim detaljima slike Vizije: ističu lik Evlogija, kome anđeo objašnjava šta je video, monasi imaju razne darove, neki od njih su potpuno lišeni . Svici se stavljaju u ruke Evlogiju i anđelima, objašnjavajući u svom tekstu poučno značenje kompozicije.

Pravoslavna crkva proslavlja avu Evlogija 28. avgusta (10. septembra) zajedno sa ava Danilom.