Википедија

Egzodus Jermena iz Nagorno-Karabaha

U septembru 2023, Azerbejdžan je izveo jednodnevnu vojnu ofanzivu koja je dovela do kapitulacije vlade Nagorno-Karabaha i rasformiranja njenih oružanih snaga. Pre ofanzive stanovništvo otcepljenog regiona brojalo je oko 120.000 ljudi, ali nadolazeće preuzimanje vlasti od strane Azerbejdžana i strah od genocida i etničkog čišćenja doveli su do toga da je preko 100.000 ljudi izbeglo do jutra 30. septembra.[1][2][3]

Raseljeni Jermeni iz Nagorno-Karabaha se ukrcavaju u autobus nakon napada azerbejdžanske vojske

Istorijat uredi

Konflikt u Nagorno-Karabahu je etnički i teritorijalni sukob između Jermenije i Azerbejdžana oko regiona Nagorno-Karabaha, koji je naseljen većinom etničkim Jermenima.[4] Region Nagorno-Karabaha u potpunosti polaže pravo i delimično defakto kontroliše otcepljena Republika Arcah, ali je međunarodno priznat kao deo Azerbejdžana. Azerbejdžan de fakto kontroliše jednu trećinu regiona Nagorno-Karabaha, kao i sedam okolnih okruga. Konflikt je eskalirao 1988. godine, kada su Karabaški Jermeni zatražili prenos regiona iz Sovjetskog Azerbejdžana u Sovjetsku Jermeniju, što je izazvalo Prvi rat u Nagorno-Karabahu. Krajem 2020. godine veliki Drugi rat u Nagorno-Karabahu rezultirao je hiljadama žrtava i značajnom pobedom Azerbejdžana. Primirje je uspostavljeno trostranim sporazumom o prekidu vatre 10. novembra, što je rezultiralo gubitkom teritorija koje okružuju Nagorno-Karabah, kao i jedne trećine samog Nagorno-Karabaha.[5] Kršenja primirja u Nagorno-Karabahu i na jermensko-azerbejdžanskoj granici nastavljena su nakon rata 2020. godine, uz povremene, ali redovne žrtve.

Azerbejdžan je od decembra 2022. blokirao Republiku Arcah od spoljnog sveta, kršeći sporazum o prekidu vatre iz 2020. i međunarodne pravne odluke.[6] Azerbejdžanska vlada je zauzela teritoriju oko koridora Lačin i unutar Arcaha i Jermenije, blokirala alternativne obilaznice i postavila vojni kontrolni punkt.[7] Azerbejdžan je takođe sabotirao kritičnu civilnu infrastrukturu Arcaha, uključujući gas, struju i pristup internetu.[8][9] Brojne zemlje, međunarodne organizacije i posmatrači ljudskih prava osudili su blokadu Azerbejdžana i smatraju je oblikom hibridnog ratovanja,[10][11] etničkog čišćenja[12] i genocida.[13][14]

Dana 19. septembra 2023. godine, kršeći uslove o prekidu vatre iz 2020,[15][16] Azerbejdžan je započeo ofanzivu velikih razmera na Republiku Arcah. Tokom 24-časovnog napada, bilo je na stotine poginulih sa obe strane, kao i 5 ruskih mirovnjaka. Nakon što je vlada Republike Arcah pristala na kapitulaciju, Azerbejdžan je posle nekoliko dana pregovora otvorio put ka Jermeniji. Ova odluka je omogućila onima koji su želeli da napuste svoje domove. Shodno tome, značajan broj Jermena je počeo da napušta region od 24. septembra pa nadalje.

Izbeglištvo uredi

 
Dijagram koji pokazuje porast broja raseljenih stanovnika Nagorno-Karabaha

Prva grupa izbeglica je 24. septembra stigla do Jermenije preko graničnog prelaza Kornidžor,[17][18][19] sa 1.050 izbeglica koje su tog dana stigle prema jermenskoj vladi.[20] Kako su se širile vesti o mogućnosti odlaska, došlo je do poplave ljudi koji su bežali, pri čemu je broj ljudi koji su stigli u Jermeniju dostigao preko 65.000 do 28. septembra, što čini više od polovine stanovništva Nagorno-Karabaha.[21][22][23] Takođe 27. septembra pojavili su se izveštaji da je Azerbejdžan uhapsio Rubena Vardanjana, bivšeg visokog vladinog zvaničnika u Arcahu i bogatog biznismena dok se spremao da uđe u Jermeniju.[24] Do 30. septembra, broj izbeglica iz Nagorno-Karabaha povećao se na preko 100.000.[25]

Nakon meseci kada je gorivo bilo ograničeno ili uopšte nije bilo dostupno, isporuka goriva je omogućila ljudima da napune neke od svojih automobila gorivom za vožnju do Jermenije. Redovi su bili veoma dugi na jednoj benzinskoj pumpi kod Stepanakerta, kada je eksplodirao podzemni rezervoar sa uskladištenim gorivom od 50 tona, tokom čega je stradalo najmanje 68 ljudi a nekoliko stotina je povređeno.[26]

Izveštaji kažu da je put od Stepanakerta do Jermenije danima zakrčen, a ljudi su noću spavali u automobilima zbog saobraćajne gužve na izlazu.[27] Umesto uobičajenih 2 sata vožnje, ljudima je trebalo 30 sati da dolaska na krajnju destinaciju - Jermeniju.[28]

Premijer Jermenije[29] i Haretz opisali su egzodus kao etničko čišćenje.[30]

Međunarodni odgovor uredi

Kao odgovor na humanitarnu krizu, brojne zemlje obećale su pomoć za pomoć jermenskim izbeglicama, uključujući Iran[31] i EU uz obećanje od 5 miliona evra.[32] Šefica USAID-a Samanta Pauer doputovala je u Jermeniju zajedno sa vršiocem dužnosti pomoćnika sekretara američkog Stejt departmenta za Evropu i evroazijska pitanja Jurijem Kimom da poseti pogođene ljude i obećala humanitarnu pomoć od 11,5 miliona dolara. Pauer je rekao da su „mnogi od onih koji su stigli patili od teške neuhranjenosti, prema nalazima prisutnih lekara.[33]

Reference uredi

  1. ^ „As Ethnic Armenian Exodus Tops 100,000, UN Readies For Nagorno-Karabakh Visit”. Radio Free Europe/Radio Liberty (na jeziku: engleski). 30. 9. 2023. Arhivirano iz originala 30. 9. 2023. g. Pristupljeno 30. 9. 2023. 
  2. ^ „More than 80% of Nagorno-Karabakh's population flees as future uncertain for those who remain”. The Canadian Press (na jeziku: engleski). Yahoo! Finance. 29. 9. 2023. Arhivirano iz originala 30. 9. 2023. g. Pristupljeno 29. 9. 2023. 
  3. ^ „More than 70% of Nagorno-Karabakh's population flees as separatist government says it will dissolve”. Washington Post. 29. 9. 2023. Arhivirano iz originala 30. 9. 2023. g. Pristupljeno 29. 9. 2023. 
  4. ^ Trevelyan, Mark (20. 9. 2023). „Explainer: Nagorno-Karabakh: tensions between Armenia and Azerbaijan explained”. Reuters. Arhivirano iz originala 23. 9. 2023. g. Pristupljeno 22. 9. 2023. 
  5. ^ „Armenia and Azerbaijan: A blockade that never ended and a peace deal hanging by a thread”. Global Voices. 19. 7. 2023. Arhivirano iz originala 27. 7. 2023. g. Pristupljeno 24. 7. 2023. 
  6. ^ „Azerbaйdžanskie "aktivistы" blokiruюt dorogu iz Karabaha v Armeniю. Odnovremenno v Karabahe propal gaz” [Azerbaijani "activists" are blocking the road from Karabakh to Armenia. At the same time, gas disappeared in Karabakh]. BBC News Russkaя Služba (na jeziku: ruski). Arhivirano iz originala 12. 4. 2023. g. Pristupljeno 19. 9. 2023. 
  7. ^ „Treading a Tightrope on the Armenian Border: Reviewing the First Two Months of the EU's New Mission in the South Caucasus”. Caucasus Watch. 2023-04-25. Arhivirano iz originala 5. 8. 2023. g. Pristupljeno 2023-06-12. „The following week saw a reconfiguration of road links and military positions in the Lachin Corridor, with Azerbaijani forces constructing a new military post, taking control of strategic heights, ignoring Russian calls to return to their original locations, and seizing land in Armenia around the new road leading from the villages of Tegh and Kornidzor towards Karabakh.” 
  8. ^ „Ensuring free and safe access through the Lachin Corridor”. Council of Europe – Parliamentary Assembly. 20. 6. 2023. str. Committee on Migration, Refugees and Displaced Persons. PDF. Arhivirano iz originala 19. 7. 2023. g. Pristupljeno 19. 9. 2023. „[the Parliamentary Assembly of the Council of Europe]...is extremely worried by events...which culminated on 12 December 2022 with the interruption of the free and safe passage through the Lachin corridor and the subsequent deliberate cutting of electricity and gas supplies to the region... [The Assembly]...urges Azerbaijan to restore electricity and gas supplies without delay or impediment.” 
  9. ^ Marques, Pedro; Kaljurand, Marina; Santos, Isabel; Hajšel, Robert; Incir, Evin; Loiseau, Nathalie; Auštrevičius, Petras; Bilbao Barandica, Izaskun; Charanzová, Dita. „JOINT MOTION FOR A RESOLUTION on the humanitarian consequences of the blockade in Nagorno-Karabakh | RC-B9-0075/2023 | European Parliament”. www.europarl.europa.eu. Arhivirano iz originala 21. 1. 2023. g. Pristupljeno 22. 6. 2023. „whereas this humanitarian crisis was further aggravated by Azerbaijan's disruption of the natural gas supply to Nagorno-Karabakh, which left houses, hospitals and schools without heating... [the European Parliament]...urges Azerbaijan to refrain from undermining the functioning of transport, energy and communication connections between Armenia and Nagorno-Karabakh in future.” 
  10. ^ „Azerbaijan Blockades Nagorno-Karabakh Region, Angering Armenia & Raising Specter of a New War”. Democracy Now!. Arhivirano iz originala 6. 6. 2023. g. Pristupljeno 11. 8. 2023. „... Russia is not opposed to allowing Azerbaijan use a hybrid warfare strategy such as this one, which is blockading the only corridor that's a lifeline to, quite basically, eventually pressure Armenia into an actual peace deal, into concessions ...” 
  11. ^ Green, Anna (20. 12. 2022). „Weaponizing Blockade With the Intent to Ethnically Cleanse”. EVN Report. Arhivirano iz originala 25. 8. 2023. g. Pristupljeno 11. 8. 2023. „By utilizing pseudo eco-protesters instead of military movements by Azerbaijani forces, as was the previous strategy, and causing a humanitarian crisis accompanied with false narratives and disinformation, Azerbaijan is employing hybrid warfare tactics against the Armenians. This operation is pursuing short-, mid- and long-term objectives.” 
  12. ^ Johnson, Josiah (10. 8. 2023). „Is Nagorno-Karabakh the New Darfur?”. American Enterprise Institute – AEI. Arhivirano iz originala 20. 9. 2023. g. Pristupljeno 11. 8. 2023. 
  13. ^ Ochab, Dr Ewelina U. „Lachin Corridor Blockade Starves Nagorno-Karabakh”. Forbes. Arhivirano iz originala 10. 8. 2023. g. Pristupljeno 9. 8. 2023. „Luis Moreno Ocampo, the founding Prosecutor of the International Criminal Court, argues that "there is a reasonable basis to believe that a genocide is being committed against Armenians living in Nagorno-Karabakh in 2023," adding that it "should be considered a genocide under Article II (c) of the [UN Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide] (Genocide Convention): 'Deliberately inflicting on the group conditions of life calculated to bring about its physical destruction.'" Ocampo further added that "There are no crematories, and there are no machete attacks. Starvation is the invisible genocide weapon. Without immediate dramatic change, this group of Armenians will be destroyed in a few weeks."” 
  14. ^ „Top International Lawyer Calls Azerbaijani Blockade Of Nagorno-Karabakh Genocide”. Radio Free Europe (na jeziku: jermenski). 9. 8. 2023. Arhivirano iz originala 11. 8. 2023. g. Pristupljeno 11. 8. 2023. 
  15. ^ „Armenia, Azerbaijan: Baku Launches Military Operation In Nagorno-Karabakh”. Stratfor. 19. 9. 2023. Arhivirano iz originala 19. 9. 2023. g. Pristupljeno 22. 9. 2023. „...the Russian peacekeeping contingent is incapable of preventing Azerbaijan's seizure of the region, despite this being a clear violation of the November 2020 ceasefire brokered by Russia that ended the last war.” 
  16. ^ „Joint statement on Azerbaijan's attack on Nagorno-Karabakh | Communiqués | Documents | DSCA | Delegations | European Parliament”. www.europarl.europa.eu. Arhivirano iz originala 22. 9. 2023. g. Pristupljeno 21. 9. 2023. „We condemn in the strongest terms today's pre-planned and unjustified attack of Azerbaijan against Nagorno-Karabakh...We recall that the attack takes place in the context of a major humanitarian crisis in Nagorno-Karabakh, following Azerbaijan's blockade of the Lachin Corridor for the past nine months, in violation of Baku's commitments under the ceasefire statement of 9 November 2020 and of the legally binding orders of the International Court of Justice. Humanitarian access to Nagorno-Karabakh needs to be fully and permanently restored.” 
  17. ^ Light, Felix (23. 9. 2023). „Karabakh Armenians say ceasefire being implemented, aid is arriving”. Reuters. Arhivirano iz originala 23. 9. 2023. g. Pristupljeno 23. 9. 2023. 
  18. ^ Roth, Andrew (24. 9. 2023). „First evacuees from Nagorno-Karabakh cross into Armenia”. The Guardian. Arhivirano iz originala 24. 9. 2023. g. Pristupljeno 24. 9. 2023. 
  19. ^ „First group of refugees from Nagorno-Karabakh arrives in Armenia”. France 24. 24. 9. 2023. Arhivirano iz originala 24. 9. 2023. g. Pristupljeno 24. 9. 2023. 
  20. ^ „Hundreds of ethnic Armenians flee Nagorno-Karabakh to Armenia”. Aljazeera. 24. 9. 2023. Arhivirano iz originala 24. 9. 2023. g. Pristupljeno 25. 9. 2023. 
  21. ^ „Nagorno-Karabakh: 50,000 people flee to Armenia along 100 miles of winding road after Azerbaijan military offensive”. Sky News. Arhivirano iz originala 27. 9. 2023. g. Pristupljeno 27. 9. 2023. 
  22. ^ „Armenia reports the arrival of 42,500 refugees from Nagorno-Karabakh”. Euronews. 27. 9. 2023. Pristupljeno 27. 9. 2023. 
  23. ^ „65,036 forcibly displaced persons enter Armenia from Nagorno-Karabakh”. 
  24. ^ „Nearly half of Nagorno-Karabakh's population has fled. What happens next?”. 27. 9. 2023. 
  25. ^ RTS : Svet : Egzodus Jermena iz Nagorno-Karabaha – više od 100.000 izbeglih, UNHCR poziva na hitnu međunarodnu pomoć
  26. ^ „Explosion kills 68 Armenian refugees as thousands flee Nagorno-Karabakh”. 
  27. ^ „Nagorno-Karabakh: Nearly half of ethnic Armenians flee – DW – 09/27/2023”. Deutsche Welle. 
  28. ^ „Nagorno-Karabakh: Nearly half of ethnic Armenians flee – DW – 09/27/2023”. Deutsche Welle. 
  29. ^ „Nagorno-Karabakh: Thousands flee as Armenia says ethnic cleansing under way”. BBC. 26. 9. 2023. Pristupljeno 28. 9. 2023. 
  30. ^ „Israel's Fingerprints Are All Over the Ethnic Cleansing in Nagorno-Karabakh”. 27. 9. 2023. Pristupljeno 28. 9. 2023. 
  31. ^ „Preparations underway in Iran to send humanitarian aid to Armenia”. oktobar 2023. 
  32. ^ „EU provides €5 million in humanitarian aid to the people of Nagorno Karabakh”. 
  33. ^ „'Severe malnutrition' is growing concern as thousands flee Nagorno-Karabakh, senior US official warns”. 26. 9. 2023. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Егзодус_Јермена_из_Нагорно-Карабаха&oldid=26876280”