Elefantijaza

Elefantijaza (lat. Elephantiasis) je bolest koja se karakteriše povećanjem volumena kože (derma) i potkožnog tkiva (hipoderma) što dovodi do njihovog znatnog zadebljanja (pahidermatitisa) a nekada i do znatnih deformacija zahvaćenih delova. Elefantijaza može zahvatiti udove, mošnice, velike usne stidnice, dojke. Nastaje zbog smetnji u limfnoj i venskoj cirkulaciji i praćena je fibrozom i sklerozom.

Elefantijaza
Latinski	Elephantiasis
Klasifikacija i spoljašnji resursi
Specijalnost	Angiologija
MKB-10	B74.0 (ILDS B74.01) I89
MKB-9-CM	125.9, 457.1
DiseasesDB	4824
eMedicine	derm/888
MeSH	D004605

Uzroci

Elefantijaza se događa u prisustvu parazita koji pripadaju nematodama (valjkasti crvi). Pod mikroskopom telo im je dugačko i veoma tanko – končasto, a usta bez usni ili sa dve slabo izražene usne. Usna duplja postoji ili je zakržljala. Filarije su paraziti krvnih i limfnih sudova, mišića, vezivnog tkiva i seroznih šupljina. Filarije paraziti čoveka i uzročnici ovog oboljenja jesu: Wuchereria bancrofti (Filarija sangvinis ili Filaria nocturna), Brugia malayi i B. timori, koje prenose komarci iz više vrsta: Culex, Aedes, Anopheles i Masonia.

Sama bolest je rezultat složene interakcije više uzročnika:

• Elefantijaza je česta u tropskim predelima (lat. elephantiasisi tropicalis) gde je uzročnik uglavnom paraziti - valjkasti crvi, uz neadekvatan odgovor imunološkoga sistema i oportunističke infekcije.
• U suptropskim zonama može biti prouzrokovana streptokoknom infekcijom (lat. elephatiasis nostras – „домаћа елефантијаза") pored nakupljanja tečnosti i zapaljenja nastaje čvrsti nezapaljenjski otok koji može trajati različito vreme. Područja visoke prevalencije su dokumentovana u Ugandi, Tanzaniji, Keniji, Ruandi, Burundiju, Sudanu, Egiptu a najteže pogođeno područje je u Etiopiji gde je čak 6% stanovništva zahvaćeno u endemskim područjima. Smatra se da je "Nonfiliar elephatiasis" uzrokovana dugotrajnim kontaktom sa iritansima tla, posebno crvenom glinom koja je bogata alkalnim metalima kao što su natrijum i kalijum i u vezi sa vulkanskom aktivnošću.

• U svim zemljama ona može biti kongenitalnog (urođenog) porekla, s anomalijom limfnih sudova, na kojima se često posle rođenja javljaju limfangiomi.
• Elefantijaza može biti i posledica hirurške intervencije kojom se odstranjuju limfne žlezde i odgovarajući pripadajući limfni sudovi. Hirurško uklanjanje dojke sa odstranjivanjem regionalnih limfnih žlezda iz pazuha je ne čest ali mogući primer za to, ponekada nastaje elefantijaza ruke sa izrazitim otokom nadlaktice i podlaktice. Znatna insuficijencija vena može imati isti rezultat; veliko proširenje vena usled staze izaziva ogromno povećanje obima donjih udova.

Simptomi i klinički tok

Za opis elefantijaze najizrazitiji primer je primer tropske elefantijaze.

Tropska elefantijaza se sreće u intertropskim zonama Afrike i Amerike, na Cejlonu i Okeaniji. Njena geografska rasprostranjenost odgovara rasprostranjenosti limfne filarijaze. Uzrok je u nekim slučajevima filarioznog porekla, ali češće je u pitanju streptokokna infekcija udružena s filarijazom i neadekvatnim odgovorom imunološkog sistema domaćina.

Početak bolesti je obeležen pojavama zapaljenja limfnih sudova (limfangitisa) koji proističi iz sve češćih napada posle kojih se infiltracija edematozne kože ne resorbuje potpuno: koža zadebljava i zahvaćeni segment biva sve više uvećan. U akutnom obliku dolazi do zapaljenja limfnih sudova linfangitisa i adenistisa. Paraziti svojim prisustvom uzrokuju, osim zapaljenjskih, i pojavu alergijskih manifestacija i posledični razvoj fenomena limfatične blokade.

U hroničnom obliku, pored zapaljenja nastaje i začepljenje limfnih sudova, usled čega i zastoj u oticanju limfe, koja potom natapa okolna tkiva. Posledice toga su limfatične varikozne velike klupčaste "guke" najčešće u ingvinalnom delu i na donjim udovima, hidrokele (izliva limfe u tuniku vaginalis mošnica), hilurije (mokraća bela kao mleko) ili hematurije. Donji udovi pokazuju karakteristične deformacije, postaju kao "slonovske noge", koža je ispucala i hrapava, dlake i nokti otpadaju.

Evolucija bolesti se odvija vrlo sporo, najčešće bez bola i u početku bez promena opšteg stanja, a kasnije je bolest praćena velikom slabošću.

Dijagnoza i lečenje

Hipereozinofilija nije pouzdan pokazatelj. Sigurna dijagnoza se postavlja nalazom larvi u perifernoj krvi. Ako bolesnik radi noću, larve se traže u toku dana.

• Lečenje je najbolje uzročno, za tropsku elefantijazu neophodna je borba protiv filarija i lečenje prvih pojava izazvanih njima. Lečenje antibioticima određuje se u slučaju infekcije ili sekundarne infekcije. Terapija zavisi od geografskog položaja endemskog područja, albendazol se kombinuje sa ivermektinom ili sa dietilkarbamazinom. Geostrategijski terapijski plan predstavlja veliku strategiju za koju se procenjuje da će se sprečiti zaraza 6,5 miliona dece i u 9,5 miliona obolelih zaustaviti napredovanje bolesti do 2020.

Na već razvijenu elefantijazu medikamentno lečenje nema mnogo uticaja. Međutim preporučuju se kortikosteroidi udruženi kada je to moguće sa kauzalnom terapijom (dietilkarbamazin za filarije). Od 2003. godine kao vrlo efikasan antibiotik u terapiji tropske filarijaze preporučuje se i doksiciklin.

• Drugi aspekt u lečenju je podizanje higijene zahvaćenog dela na visok nivo koji podrazumeva svakodnevnu upotrebu i namakanje u antiseptičnom rastvoru, pranje stopala i nogu sapunom i vodom, primena kortikosteroidnih masti i u nekim slučajevima korisna je kompresija pomoću elastičnih zavoja, limfna drenaža kao i masaža.

Ponekada je potrebno hirurško odstranjivanje deformisanog tkiva i može biti efikasno kod lečenja elefantijaze skrotuma i hidrocele. U krajnjem slučaju može doći i do hirurške amputacije

Vakcina još nije dostupna ali najverovatnije da će biti dostupna u bliskoj budućnosti.

Epidemiologija

Limfna filirijaza pogađa više od 120 miliona ljudi, prvenstveno i Africi i jugoistočnoj Aziji, od čega je oko 40 miliona osoba sa trajnim invaliditetom i jedan je od načešćih uzročnika invaliditeta na svetu. U endemskim zajednicama oko 10% žena i 50% muškaraca boluje od elefantijaze.

Istraživanje

Dana 20. septembra 2007. godine genetičari su predstavili mapiran genom vrste Brugia malayi koji uzrokuje elefantijazu, što bi u bliskoj budućnosti moglo dovesti do razvoja principijelno nove i efektivnije metode lečenja, kao i novih lekova i vakcine. Po poslednjim informacijama objavljenim u [1] egipatski lekari su dobili značajne rezultate u profilaksi i lečenju obolelih primenom novih preparata – dietilkarbamazina i albendazola.

Literatura

• Medicinska enciklopedija: abecedna, prevod dela, I tom, Svijetlost, Sarajevo. 1990. ISBN 978-86-01-01743-6.

Spoljašnje veze

• [2]Genome deciphered for elephantiasis-causing worm, Will Dunham, Reuters Thu Sep 20, 2007

Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja).