Etrurski jezik
Etrurski jezik (rasenski jezik; ᵻˈtrʌskən) [1] bio je jezik etrurske civilizacije u drevnoj regiji Etrurija (savremena Toskana, zapadna Umbrija i Emilija-Romanja, Veneto, Lombardija i Kampanja). Etrurski je uticao na latinski, koji ga je na kraju potpuno zamijenio. Etrurci su ostavili 13.000 do sada pronađenih spisa, od kojih je samo mali broj značajnijeg obima; neki su spisi dvojezični sa tekstovima i na latinskom, grčkom ili feničanskom jeziku; i sa nekoliko desetina pozajmljenica. Odnos etrurskog prema drugim jezicima bio je izvor dugogodišnjih spekulacija i proučavanja, s tim što se s vremena na vrijeme smatra ili izolatom ili pripadnikom tirsenskih jezika ili je u pitanju niz manje poznatih teorija.
Među lingvistima i etruskolozima postoji konsenzus da je etrurski bio preindoevropski[2][3][4] i paleoevropski jezik,[5] takođe i srodan retskom, kojim se govorilo na Alpima,[6][7][8][9][10] i lemnskom, koji je potvrđen na nekoliko spisa sa Lemnosa.[11][12]
Gramatički, jezik je aglutinat, s imenicama i glagolima koji pokazuju sufiksne inflekcijske završetke i gradaciju samoglasnika. Imenice pokazuju pet padeža, brojeve u jednini i množini, sa rodnom razlikom između muškog i ženskog roda u zamjenicama.
Etrurski je izgleda imao prekojezički zajednički fonološki sistem, sa četiri fonemska samoglasnika i očiglednom kontrastom između aspirativnih i neaspirativnih zaustavljanja. Zapisi jezika sugerišu da se fonetska promjena dogodila vremenom, sa gubitkom i ponovnim uspostavljanjem samoglasnika unutar riječi, vjerovatno zbog efekta etrurskog početnog naglašavanja riječi.
Etrurska religija je uticala na religiju Rimljana, a mnogi od rijetkih preživjelih artefakata na etrurskom su od zavjetnog ili religijskog značaja. Pismo etrurskog jezika bio je alfabet izveden iz grčkog alfabeta; ovo pismo bilo je izvor latinice.
Reference uredi
- ^ Bauer, Laurie (2007). The Linguistics Student's Handbook (na jeziku: engleski). Edinburgh University Press. ISBN 978-0-7486-2759-2. Pristupljeno 15. 9. 2021.
- ^ Massimo Pallottino, La langue étrusque Problèmes et perspectives, 1978.
- ^ Mauro Cristofani, Introduction to the study of the Etruscan, Leo S. Olschki, 1991.
- ^ Romolo A. Staccioli, The "mystery" of the Etruscan language, Newton & Compton publishers, Rome, 1977.
- ^ Harding, Anthony H. (2014). „The later prehistory of Central and Northern Europe”. Ur.: Renfrew, Colin; Bahn, Paul. The Cambridge World Prehistory (na jeziku: engleski). Cambridge University Press. str. 192. ISBN 978-1-107-64775-6. Pristupljeno 15. 9. 2021. „Italy was home to a number of languages in the Iron Age, some of them clearly Indo-European (Latin being the most obvious, although this was merely the language spoken in the Roman heartland, that is, Latium, and other languages such as Italic, Venetic or Ligurian were also present), while the centre-west and northwest were occupied by the people we call Etruscans, who spoke a language which was non-Indo-European and presumed to represent an ethnic and linguistic stratum which goes far back in time, perhaps even to the occupants of Italy prior to the spread of farming.”
- ^ Schumacher, Stefan (1994) Studi Etruschi in Neufunde ‘raetischer’ Inschriften Vol. 59 pp. 307–320 (German)
- ^ Schumacher, Stefan (1994) Neue ‘raetische’ Inschriften aus dem Vinschgau in Der Schlern Vol. 68 pp. 295-298 (German)
- ^ Schumacher, Stefan (1999) Die Raetischen Inschriften: Gegenwärtiger Forschungsstand, spezifische Probleme und Zukunfstaussichten in I Reti / Die Räter, Atti del simposio 23–25 settembre 1993, Castello di Stenico, Trento, Archeologia delle Alpi, a cura di G. Ciurletti – F. Marzatico Archaoalp pp. 334–369 (German)
- ^ Schumacher, Stefan (2004) Die Raetischen Inschriften. Geschichte und heutiger Stand der Forschung Archaeolingua. Innsbrucker Beiträge zur Kulturwissenschaft. (German)
- ^ Norbert Oettinger, Seevölker und Etrusker, 2010.
- ^ de Simone Carlo (2009) La nuova iscrizione tirsenica di Efestia in Aglaia Archontidou, Carlo de Simone, Emanuele Greco (Eds.), Gli scavi di Efestia e la nuova iscrizione ‘tirsenica’, Tripodes 11, 2009, pp. 3–58. (Italian)
- ^ Carlo de Simone, Simona Marchesini (Eds), La lamina di Demlfeld [= Mediterranea. Quaderni annuali dell'Istituto di Studi sulle Civiltà italiche e del Mediterraneo antico del Consiglio Nazionale delle Ricerche. Supplemento 8], Pisa – Roma: 2013. (Italian)