Zelena pećina
Zelena pećina je arheološko nalazište u steni iznad vrela Bune u Blagaju kod Mostara. Smještena je sa zapadne strane visoke klisure nad vodom. To je, u stvari, okapina okrenuta ulazom ka zapadu, podeljena jednom živom stenom u dva dela. Pristup ulazu u pećinu bio je veoma težak, vrlo strm, a s gornje strane potpuno nepristupačan, pa je, pećina bila idealno sklonište za neolitskog čoveka od neželjenih posetilaca i atmosferalija. U samoj pećini nalazila se veća kamena gromada uz koju je neolitski čovek ložio i imao otvoreno ognjište. U humoznom nanosu debljine 165 do 195 cm sačuvani su ostaci naselja iz mlađeg kamenog i bakarnog doba.
U pećini postoje 3 stratuma.
- Pri dnu se nalaze tragovi staništa iz kasne faze starijeg i početka srednjeg neolita (impreso-keramika);
- Srednji sloj pripada kasnoj fazi srednjeg i mlađeg neolita (hvarsko-lisičička kultura)
- Pri vrhu se nalaze ostaci eneolitskog doba (slavonska kultura)
Niže od ovih slojeva nalazi se pleistocenske osipine sa mnogo fosilnih ostataka.
Zelena pećina je otkrivena kao arheološki lokalitet 1955. god. i prvo je istraženo pećinsko naselje u Bosni i Hercegovini koje je dalo mnogo podataka o starijem neolitu na ovom području. Detaljna arheološka ispitivanja su vršili A. Benac, Đuro Basler i M. Malez.
Hronološko datiranje Zelene pećine ima, kao i ostali lokaliteti starijeg neolita, mnogo nesigurnosti ali, po svemu sudeći, i po nekim ispitivanjima metodom C14, ovaj neolitski lokalitet potiče iz 5. milenijuma p. n. e.(okvirno oko 4200. p. n. e.).
Literatura
uredi- A. Benac: Zelena pećina, Glasnik Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine 1957.
- Tekst Đure Baslera, višeg kustosa Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine u Enciklopediji Jugoslavije JLZ Zasgreb 1971. tom 8, str, 619.
- [1] Časopis „Most“ časopis za obrazovanje nauku i kulturu Mostar br. 131. oktobar 2000. godine